موسیقی در سالی که گذشت (4) / ویژه نامه نوروزی «صدای ایران» (10)

صدای ایران- برای خواندن قسمت اول "موسیقی در سالی که گذشت" (اینجا) و برای خواندن قسمت دوم (اینجا) و برای خواند قسمت سوم (اینجا) را کلیک کنید.

«بهنام صفوی» یکی خوانندگان پاپ، سال گذشته در کانون توجهات بود و شایعات فراوانی درباره او وجود داشت. ماجرای تومور مغزی، جراحی و مسائل پیرامون آن باعث شد وی در صدر اخبار و البته حواشی این سال قرار بگیرد. بهنام صفوی در گفتگویی بیماری خود را این¬گونه روایت کرده است: «حدود دو سال و نیم پیش، با تشنج‌های شدیدی روبه¬رو شدم و پس از پیگیری، متوجه بیماری‌ تومور مغزی شدم . به¬جز افراد خیلی نزدیک، کسی را در جریان ماجرا نگذاشتم؛ تا آن¬که تشنج‌ها تکرار شد و یک بار در جریان برنامه‌ای که در اصفهان داشتیم، اعضای گروه متوجه شدند که من بیمار هستم؛ آن روز برنامه را با هر سختی‌ که بود اجرا کردیم. تابستان 94 ماجرا به وضعیت بحرانی رسید و من باید تحت عمل جراحی قرار می‌گرفتم. پیش از آن شایعاتی از سوی بعضی دوستان مطرح شده بود؛ به همین دلیل تصمیم گرفتم برای جلوگیری از بروز چنین شایعاتی خودم مسأله را عنوان کنم. صفوی چهارم تیرماه بعد از یک عمل جراحی سخت به سلامت از بیمارستان مرخص شد و در هفدهم مهرماه کنسرتی را نیز برگزار کرد. وی درباره عمل جراحی گفت: از آنجا که طبق آزمایش¬های صورت گرفته، توده بدخیم بوده، باید داروهای شیمی‌درمانی را حدأقل تا دو سال استفاده کنم و چکاپ‌های شش‌ماهه را انجام دهم.

اما آنچه بیش از عمل جراحی بهنام صفوی حاشیه¬ساز شد و در کانون توجهات قرار گرفت، خبر به کما رفتن او بود.  میلاد لطیفی مدیر برنامه بهنام صفوی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره خبر به کما رفتن بهنام صفوی عنوان کرد: بهنام صفوی به دلیل ضعف جسمانی و فشار کاری زیاد و همچنین تداخل داروی تمادول که مخصوص شیمی‌درمانی است با دارویی دیگر، دچار تشنج شده و سطح هوشیاری خود را از دست داده است. این خواننده در گفتگویی با سایت موسیقی ما گفت: ماجرای به کما رفتن شایعه‌ای بیش نبود. در ابتدای هر ماه، من پنج روز دوره‌ شیمی درمانی می‌گذرانم و طی آن باید در استراحت کامل و دور از استرس و فشار باشم و فعالیت خاصی نکنم. متأسفانه من این مسأله را رعایت نکردم و مشغول کار روی آلبوم بودم و مدت زیادی هم نخوابیده بودم؛ از طرفی یکی از داروهای من که فنی تویین نام دارد، گاهی با تمودال (همان کپسول شیمی درمانی) تداخل دارویی ایجاد می‌کند. خستگی، کم¬خوابی و فشار با تداخل دارویی همراه شد و باعث شد هنگام کار بی‌هوش شوم؛ ولی هرگز به کما نرفتم.پس از 24 ساعت بستری بودن در بیمارستان، پزشکان اجازه دادند با سرم و با رعایت جوانب احتیاط به خانه منتقل شوم.

حق مؤلف در هنر به ویژه موسیقی، طی سالیان أخیر همواره یکی از مباحث برانگیز و مورد مناقشه و اعتراض هنرمندان ایرانی بوده است. حق مؤلف یکی از انواع مالکیت فکری است که به حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری گفته می‌شود.

نادیده گرفتن حق مالکیت در ایران علی¬رغم قوانین مصوب از جمله قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان که مصوب ۱۳۴۸ است، باعث شد بر خلاف  اغلب کشورهای جهان که در آنها صنعت موسیقی به عنوان یکی از پول¬سازترین صنایع به حساب می¬آید، در کشور ما یک صنعت ضعیف و شاید ورشکسته باشد. یکی از مشکلاتی که طی سال¬های أخیر گریبان¬گیر موسیقی شده است، قراردادن آثار روی اینترنت و دانلود غیرقانونی آنهاست که چنین وضعیت اقتصادی را برای موسیقی به وجود آورده است. در همین راستا کمپین «من از موسیقی حمایت می‌کنم»، با هدف گسترش فرهنگ کپی‌رایت در موسیقی و پرهیز از دانلود غیرقانونی، سال گذشته از طرف هنرمندان شکل گرفت ولی چندان با موفقیت همراه نبوده است.

رعایت نکردن حق مالکیت معنوی مسأله جدیدی نیست و از گذشته در کنار هنر و به¬ویژه موسیقی بوده و بر آن سایه افکنده است؛ اما طی سال گذشته انتشار یک آلبوم از مرتضی پاشایی و حواشی آن وجوه دیگری از این مشکلات را عیان کرد.

چند روز پیش از اولین سالگرد درگذشت مرتضی پاشایی، شرکت ترانه سمان،  آلبوم تازه¬ای با نام «پرنده» و با صدای مرتضی پاشایی روانه بازار کرد که به محض انتشار، موجی از مخالفت، به¬ویژه از جانب خانواده مرحوم پاشایی را به دنبال داشت. مهمترین علت اعتراض این بود که این آلبوم سال‌ها پیش در ابتدای فعالیت مرتضی پاشایی ضبط شده بود و حالا با اضافه شدن یک قطعه جدید و منتشر نشده به آن، دوباره با نام دیگری روی پیشخوان موسیقی قرار گرفته است؛ اما مدیر شرکت ترانه سمان، ناشر این اثر درباره این آلبوم و دیگر قطعاتی که از زنده‌یاد پاشایی در دست داشتند، گفته است: تمامی این قطعات طبق قرارداد رسمی مؤسسه ترانه سمان تولید شده و رضایت عوامل تولید موسیقی، همراه با مجوز رسمی ترانه‌ها در دفتر مرکز موسیقی ارشاد و دفتر مؤسسه فرهنگی هنری ترانه سمان موجود است.»

پدر این خواننده در گفتگو با «موسیقی ما» در این باره می¬گوید: «از آن¬جایی که مرتضی در زمان حیات خود هیچ¬گونه آلبومی با عنوان «پرنده» نداشت، پخش هر گونه آلبوم جدید بدون مجوز خانواده ایشان غیر قانونی است و بایستی سریعا از پخش آن جلوگیری شود.» وی همچنین نامه¬ای را به دفتر موسیقی وزارت ارشاد ارسال کرده و خوهان جمع¬آوری آلبوم شد. ایشان در این نامه تأکید داشت که مجوز انتشار آلبوم «گل بیتا» مربوط به حدود ۱۰ سال قبل در این شرکت بود و استفاده از عنوان جدید جعل عنوان محسوب می¬شود؛ ضمن این¬که قطعه پرنده به آلبوم موصوف اضافه شده است و این امر نیز خلاف قانون و مقررات تلقی می¬گردد. شایان ذکر است که مرحوم مرتضی پاشایی در زمان حیات خود حدود یکصد آهنگ در آن مرکز داشته که هیچ-گونه قراردادی با ترانه سمان ندارد (به جز آلبوم گل بیتا که آن هم مربوط به ۱۰ سال پیش است)؛ لذا خواهشمندم دستور فرمایید از انتشار آلبوم پرنده و سایر آلبوم¬هایی که شرکت ترانه سمان در حال تهیه است، جلوگیری شود. 

مهدی کرد مدیر سابق برنامه¬های مرتضی پاشایی در گفت¬وگویی یادآور شد که این البوم با صدای مرتضی پاشایی در سن بیست سالگی ضبط و به صورت اینترنتی منتشر شد و صدای مرتضی در آن کاملا خام و نرسیده است. مرحوم پاشایی از انتشار رسمی آلبوم گل بیتا وحشت داشت؛ وی ده سال پیش برای اینکه شروع به کار کند و وارد بازار شود، این اثر را به صورت رایگان و با پایین‌ترین کیفیت ممکن ضبط کرده است و هرگز دوست نداشت که آن اثر منتشر شود.

در نهایت این اعتراض¬ها دفتر موسیقی وزارت ارشاد را هم به واکنش وا داشت؛ واکنشی که البته در آن هیچ توضیحی در ارتباط با قطعه‌ای که خانواده پاشایی مدعی اضافه شدن آن هستند، ارائه نشده و تنها به این بسنده شد که پوستر تازه این آلبوم مجوزهای لازم را ندارد و باید جمع‌آوری شود.