ویژه نامه نوروزی «صدای ایران» (2) / موسیقی در سالی که گذشت (2)

صدای ایران- برای خواندن قسمت قبلی موسیقی در سالی که گذشت (اینجا) را کلیک کنید.

هنوز اهالی موسیقی از فقدان استاد نریمان داغ دار بودند که خبر بیماری خسرو آواز ایران منتشر شد. وقتی که خبر بستری شدن محمدرضا شجریان در رسانه‌ها منعکس شد، کسی از علت بستری شدن او سخنی نمی‌گفت و زمانی که اعلام شد استاد ممنوع-الملاقات است همه چیز در ابهام فرو رفت. صبح روز هفتم شهریور خبرگزاری ایلنا نوشت: محمدرضا شجریان در بیمارستان کسری بستری شده و به گفته‌ی پزشک وی فعلا هیچ اطلاعات بیشتری در اختیار رسانه‌ها قرار نمی‌گیرد.

بستری شدن محمدرضا شجریان و هجوم طرفداران استاد آواز ایران مشکلی را برای بیمارستان کسری به‌وجود آورد؛ به‌دنبال این خبر بسیاری از علاقه‌مندان به صدای شجریان با این بیمارستان تماس می‌گیرند و جویای حال او می‌شوند. این تماس¬ها به حدی بود که ظرفیت تماس تلفنی این بیمارستان را به صورت کامل اشغال کرد. داوود گنجه‌ای از نخستین اشخاصی بود که صبح روز هشتم شهریور به عیادت ایشان رفت و خبر داد که حال محمدرضا شجریان خوب است و به زودی از بیمارستان مرخص می‌شود.

خبر بستری شدن استاد آواز ایران موجی از واکنشها را به¬دنبال داشت؛ از عیادت آقای حسین فریدون دستیار ویژه رئیس‌جمهور و ابلاغ سلام رئیس جمهور و همچنین ملاقات برخی چهره¬های شاخص دیگر مانند وزیر بهداشت و استاندار تهران با این استاد برجسته موسیقی و آرزوی سلامتی آقای عادل فردوسی پور مجری تلویزیونی در برنامه زنده نود برای استاد شجریان گرفته تا پخش خبر بستری شدن وی از بخش خبری۲۰:۳۰. ملاقات دستیار رئیس جمهور، استاندار تهران و وزیر بهداشت از این چهره هنری را می¬توان پایبندی دولت یازدهم به ارزشهای فرهنگی و قدرشناسی از سرمایه¬های فرهنگی کشور دانست. 

اگرچه بخش خبری ۲۰:۳۰ بستری شدن استاد آواز ایران را با یک روز تأخیر اعلام ¬کرد، اما وقتی از شجریان گفت و با لفظ استاد او را خطاب کرد، همه را متعجب نمود. علی معلم رئیس فرهنگستان هنر در پی بیماری خسرو آواز ایران، سروده‌ای را با عنوان «عیادت مکتوب» برای محمدرضا شجریان منتشر کرد.

عیادت مسئولان از شجریان و شعر علی معلم برای ایشان، موجب شد تا برخی جریان¬های افراطی، واکنش¬های تندی از خود نشان دهند. این جریانها که همواره می¬کوشند همه حوزه¬ها را با سیاست گره بزنند و به اصطلاح موضوع را سیاسی کنند، این بار هم با بی¬اخلاقی تمام به یک شخصیت فرهنگی مانند استاد شجریان تاختند و اتهام¬های ناروایی را به وی نسبت دادند؛ از «رفیقِ بهائیانِ بی.بی.سی» گرفته تا «ارادتمند خوانندگان کاباره¬ای». این ادبیات صدای خیلی‌ها را در آورد و واکنش¬های شدیدی به همراه داشت.

سرانجام محمدرضا شجریان در روز یازدهم شهریور از بیمارستان مرخص شد.

انتشار یک ویدئو در سایت‌های مختلف، سرآغاز پرونده‌سازی برای أثری گردید که قرار بود به عنوان أثری فاخر در ایام محرم اجرا شود. فیلمی که گفته می‌شد در آن یک زن در جریان تمرین این اُپرا تک‌خوانی کرده است. معترضان این کار را «حرمت‌شکنی در روزهای محرم‌الحرام و بی‌حرمتی به سید و سالار شهیدان» دانستند. 

اُپرای عاشورا که نخستین قدم در راه اجرای موسیقی آهنگسازان ایرانی در دور جدید فعالیت¬های ارکستر سمفونیک تهران بود، به آهنگسازی بهزاد عبدی و با نوازندگی ارکستر سمفونیک تهران (با مدیریت هنری علی رهبری) و همراهی گروه کُر (به رهبری رازمیک اوحانیان)، قرار بود اجرای برنامه کند که انتشار فیلمی از تمرین آن کلیت موضوع را زیر سؤال برد و وارد حاشیه نمود.

بهزاد عبدی (آهنگ‌ساز اثر) در توضیح این که آیا در اپرای عاشورا تک‌خوانی زن وجود داشته یا نه، به «شرق» گفت: این فیلم متعلق به تمرین است و از نزدیک خواننده زن گرفته شد؛ بدیهی‌ است که در این شرایط بلندگو صدایی که به آن نزدیک است را ضبط می‌کند. در اپرای عاشورا هیچ تک‌خوانی زنی وجود نداشته و در کنار خانم خواننده، مردی به صورت هم‌زمان آواز می‌خواند. هر فرد عاقل و سالمی می‌داند که هر صدایی به دوربین نزدیک‌تر باشد، میکروفون دوربین آن را می‌گیرد. البته طبیعی است برای این که خواننده با ارکستر سینک شود، دقایقی تک‌خوانی وجود داشته باشد حتی اگر آن تک خوان زن باشد. این اتفاق کاملا برای حاشیه‌سازی است؛ زیرا برخی با این کارها قصد دارند کار عظیمی که برای اپرای عاشورا صورت گرفته است را زیر سؤال ببرند. سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص خبری که در برخی رسانه ها مبنی بر تک خوانی زن در جریان اجرای اپرای عاشورا در تالار وحدت منتشر شد، گفت: به هیچ وجه تک خوانی در جریان کار این گروه کـُر وجود نداشته و این برنامه توسط 60 نفر اجرا شده است که در بخش هایی از آن هم خوانی زنان نیز وجود دارد.

معاون پارلمانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فیلمی که توسط یکی از رسانه ها در این خصوص منتشر شده است، اشاره کرد و گفت: این فیلم زمان تمرین این گروه کـُر بوده و آنها در حال اجرای رسمی نبوده اند؛ حتی در زمان تمرین هم تک خوانی صرف نبوده است، بلکه به خاطر فیلمبرداری از نمای نزدیک، این تصور به ذهن متبادر می شود که تک خوانی صورت گرفته است.

وزیر ارشاد بعد از تماشای این اپرا در مورد آن گفت: با دیدن اپرای عاشورا سفری ذهنی به تاریخ داشتم و زمانی که گفتند حضرت امیرالمونین (ع) در محراب کشته شده، در حالی که برخی گفتند مگر علی نماز می خواند! وقتی این کار را دیدم، به آنچه که در طول این چند روز روی خروجی سایت¬های خبری و برخی از وبلاگ ها مطالعه کردم، متوجه شدم واقعا چه ظلم و جفایی نسبت به این کار شده است. وزیر ارشاد در ادامه گفت: وقتی من «اپرای عاشورا» را دیدم، متوجه شدم، یک اثر بسیار برجسته و قابل عرضه در سطح جهانی است که بسیاری از اشعار آن برگرفته از تعزیه‌های خودمان است و ما در طول سال‌های دراز، آن‌ها را شنیده‌ایم. جای بسی تأسف دارد عده ای که فقط به سیاست‌بازی فکر می‌کنند، به چنین کاری خدشه‌ وارد کنند و زحمات کسانی را زیر سؤال ببرند.

 به هر حال اپرای عاشورا با همه حاشیه‌ها نشان داد که ساخت آثار مذهبی می‌تواند بسیار حساسیت‌برانگیزتر از آثار دیگر باشد. آثاری که با تم حوادث عاشورا و آنچه که بر سیدالشهدا رفت ساخته می‌شوند، همچنان دچار حاشیه و چه بسا توقیف‌ هستند؛ از «رستاخیز» گرفته تا همین «اپرای عاشورا» و معلوم نیست این روند تا کی ادامه خواهد داشت؟  

ادامه دارد....