موسیقی در سالی که گذشت (3) / ویژه نامه نوروزی «صدای ایران» (7)

فضل الله توکل نوازنده و آهنگساز صاحب نام موسیقی ایرانی که سال¬هاست دچار بیماری قبلی است، سال گذشته دو بار در بیمارستان بستری شد. توکل از استادان صاحب نام سنتور است که دارای سبک خاص در نوازندگی است؛ به گونه¬ای که هنگام نواختن با فشار انگشت شست روی پشت خرک سیم‌ها لرزش(ویبراسیون)های خاصی به ساز می¬دهد که ناله‌های تازه‌ای ایجاد می¬کند. او با بسیاری از آهنگسازان پیش و پس از انقلاب فعالیت داشته است؛ از جمله‌ی آنان می‌توان به اکبر گلپایگانی و علیرضا افتخاری – آلبوم‌های نسیما، غم زمانه، خاطرات جوانی- اشاره کرد.

وی پنجم آبان ماه برای اولین بار در بیمارستان بستری و ممنوع‌الملاقات شد. «پاشا پاشایی» –مدیر برنامه‌های فضل¬الله توکل– مشکلات ریوی و تنگی نفس را علت بیماری ایشان اعلام کرد. وی پس از بهبودی نسبی از بیمارستان مرخص شد. علاقه¬مندان که منتظر شنیدن نغمه¬های شور انگیز وی بودند، به فاصله کمی خبر بستری شدن مجدد وی را شنیدند. در  بیست¬وسوم آذر «فضل-الله توکل» بار دیگر در بیمارستان بستری شد. مدیر برنامه¬های ایشان، نارسایی قلبی را علت بستری شدن استاد توکل اعلام کرد. این نارسایی موجب شد تا خالق «عقیق» زیر تیغ جراحان برود و باتری قلب ایشان تعویض گردد.

محمدرضا لطفی استاد بنام موسیقی ایران در اردیبهشت¬ماه 1392 درگذشت. محمدرضا لطفی نه تنها نوازنده¬ای چیره¬دست، موسیقی¬دان، ردیف¬دان و آهنگساز بلکه هنرمندی آگاه و جریان¬ساز بود. 

قبل از مرگ، ایشان وصيت كرده بود كه در سرزمين مادري خود دفن شود. پس از درگذشت ناباورانۀ استاد لطفی افراد بسیاری –به رسم مألوف جامعۀ ما- که در زمان حیات ایشان، قدمی از قدم برنداشتند، سعی کردند اکنون که وی از دار فانی رخت بربسته است، حدأقل کاری در خور شأن این استاد والا انجام دهند؛ نخستین اقدام انتخاب یک محل مناسب برای تدفین ایشان بود. درهمین راستا در هشتادوششمین جلسه علنی و رسمی شورای شهر گرگان که با حضور علاقمندان و هنرمندان و خانواده استاد لطفی برگزار شد، با رأی اعضای شورای شهر، محله قدیمی «سبزه مشهد» گرگان (لاله سیزدهم)، به‌عنوان مکان تدفین و آرامگاه ابدی استاد محمدرضا لطفی در نظر گرفته و تأیید شد؛ همچنین براساس مصوبه شورای اسلامی شهر گرگان، قرار شد تا هیچ پیکر دیگری در این مکان دفن نشده و به مرور زمان، محل دفن این استاد به مرکز فرهنگی مرحوم استاد لطفی، ارتقاء خواهد یافت.

تب و تاب احساسات اولیه نسبت به مقبره استاد لطفی خیلی زود فروکش کرد و با گذشت نزدیک دو سال، در محل آرامگاه استاد، نه تنها از مجتمعی فرهنگی-هنری و باغ‌مزار خبری نبود، بلکه یک سنگ قبر و حصارکشی اطراف آرامگاه، تصویر دلخراشی را ایجاد کرده، که دل هر هنردوستی را به درد می‌آورد.

طرح‌ها و برنامه‌هایی که پس از خاک‌سپاری استاد لطفی از آنها سخن به میان آمد، هیچ‌گاه عملیاتی نشد. وضعیت مبهم آرامگاه استاد لطفی ناراحت کننده بود و بیم آن می‌رفت که فرسایندگی قضیه باعث شود این موضوع در گذرگاه‌های بوروکراتیک به بوتۀ فراموشی سپرده شود که خبر دیگری آمد و غم بر غم‌ها افزود؛ خبر ساخت یک مجتمع تجاری کنار مزار استاد برجسته موسیقی؛ قرار شد یک مرکز خرید در ضلع جنوبی مزار لطفی ساخته شود. از آنجایی که ساخت وسازهای تجاری همیشه سریع‌تر از ساخت-وسازها و روندهای فرهنگی در جامعۀ ماست، ساخت این مرکز تجاری در ضلع شرقی باغ مزارِ استاد لطفی آغاز شد تا بار دیگر شاهد مظلومیت فرهنگ و هنر در این جامعه باشیم. روشن است که این مجموعه باعث خواهد شد تا مرکز محله سبزه‌مشهد و باغِ‌مزار تحت تأثیر این ساختمان قرار گیرد. در واقع این سازۀ تجاری اوقاف که کاملاً قانونی صورت گرفته است، می‌تواند طرح باغ مزار را از حالت اولیه خارج کرده و یا حتی مانع اجرای آن شود.

این وضعیت باعث شد هنردوستان گرگانی آبان ماه سال گذشته در اعتراض  به ساخت وساز برای احداث مجتمعی تجاری در کنار مزار محمدرضا لطفی بیانیه‌ای صادر کنند و خواستار توقف اجرای آن شوند. آنان در این بیانیه به این نکته اشاره کردند که بنیاد عمران موقوفات استان گلستان با وجود املاک متعدد وقفی در مکان های مختلف شهر، چگونه این ملک را به صورت مشارکتی! در اولویت ساخت قرار داده است و چگونه وزارت راه و شهرسازی با صرف بودجه فراوان، به مرمت و احیای تکایا و مساجد تاریخی می-پردازد و بنیاد اوقاف گلستان به ساخت وسازهای تجاری و مشارکتی مشغول است؟!

این بیانیه پایان اعتراضات اهالی هنر گرگان نبود؛ بلکه چند روز بعد جمعی از دوستداران فرهنگ، هنر و موسیقی کشور با حضور در کمیسیون فرهنگی شورای شهر گرگان اعتراض خود را نسبت به کوتاهی مسئولان استان گلستان برای ساخت باغ مزار لطفی و همچنین احداث مجتمع تجاری در کنار مزار استاد لطفی اعلام کردند. مکتب‌خانه میرزاعبدالله نیز در اعتراض به ساخت مجتمع تجاری در کنار باغ‌مزار زنده‌یاد محمدرضا لطفی در گرگان، بیانیه‌ای صادر کرد.

اختلاف‌نظرها بر سر اجرای طرح باغ مزار لطفی و همچنین انتقادها از اجرای طرحی تجاری در جوار مقبره استاد محمدرضا لطفی، همچنان ادامه دارد و به نظر پایان ناپذیر می رسد.

ادامه دارد....