دهقانی فیروزآبادی: برجام تغییری در اصول سیاست خارجی ایجاد نمی‌کند

یک استاد دانشگاه گفت: برخی تغییرات در سیاست خارجی پس از برجام طبیعی است اما این تغییرات شامل اصول سیاست خارجی نمی‌شود.

به گزارش ایسنا، دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در نشستی با عنوان پسابرجام و اصول انقلابی سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران که صبح روز چهارشنبه در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، گفت: اینکه کشورهای دیگر چه آنها که با ما رقابت دارند و چه آنها که خصومت دارند به دنبال تغییر در رفتار ایران هستند تردیدی نیست. آنچه مهم است سیاست‌گذاری ما است که باید با تلاش آنها مقابله کند.

او با بیان اینکه سیاست خارجی در عین تداوم تغییر هم دارد، گفت: با توجه به تغییر شرایط داخلی، خارجی، با تغییر دولت‌ها سیاست خارجی کشورها نیز متحول می‌شود اما این تحول بی‌گمان به معنای تغییر ماهوی نیست و برجام در این ظرفیت که سیاست خارجی ایران را دچار تغییر ماهوی کند، نیست اما اینکه هیچ تغییری ایجاد نمی‌کند اینگونه نیست.

این استاد دانشگاه با تاکید بر پویا بودن سیاست خارجی گفت: اینکه که ما توقع داشته باشیم که سیاست خارجی در سه دهه اخیر هیچ تغییری متناسب با شرایط داخلی و خارجی نکرده باشد توقع درست و واقع‌بینانه‌ای نیست. پس از جنگ تحمیلی سیاست خارجی ایران متاثر از سیاست بازسازی بود. همانطور که در طی جنگ تحمیلی سیاست خارجی‌مان امنیت‌محور بود و در دوره‌ای دیگر توسعه‌محور. عامل دیگر تغییر در سیاست خارجی تغییر دولت‌ها هستند که موجب می‌شود سیاست خارجی در لایه‌ها و سطوحی تغییر کند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه برجام در چارچوب گفتمانی هسته‌ای یا اعتدال‌گرایی قابل تفسیر است، اظهار کرد: معتقدم تحول گفتمانی در سیاست خارجی واقعی و تاثیرگذار است. برخی معتقدند گفتمان اعتدال‌گرایی تاثیری بر سیاست هسته‌ای نداشته است چراکه موضوع هسته‌ای موضوعی فراملی است و 14 نفر درباره آن تصمیم می‌گیرند که با تغییر دولت‌ها 10 نفر ثابت و چهار نفر تغییر می‌کنند. بنابراین از آنجایی که سیاست خارجی و هسته‌ای راهبردی هستند تغییر اساسی در اصول کلی آن صورت نمی‌گیرد.

دهقانی فیروزآبادی تصریح کرد: گفتمان در صورتی تغییر بنیادین ایجاد می‌کند که گسست گفتمانی ایجاد کند اما برجام در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی و ایران است و نباید توقع داشت که گسستی ایجاد کند.

وی ادامه داد: وقتی ما در داخل با تحریم‌ها مواجه هستیم تردیدی نیست که تلاش برای برداشتن تحریم‌ها در سیاست خارجی نیز اثر می‌گذارد و از سویی اولویت سیاست خارجی را به سمت گرایش‌های توسعه‌گرایی می‌برد. فلسفه حدودی برجام این است که محدودیت‌ها را در سیاست خارجی ما مرتفع کند. در حال حاضر برجام امضا شده است اما اجرای آن باقی مانده و برای اجرایی کردن آن و کسب منافع حداکثری‌مان در قبل این توافق به سیاست خارجی پویا نیاز داریم.

این استاد دانشگاه با اشاره به برخی نگرانی‌ها نسبت به کنار گذاشته شدن اصول سیاست خارجی از جمله استکبارستیزی خاطرنشان کرد: هیچکس نمی‌تواند بگوید استکبارستیزی از اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیست اما در دوره‌های مختلف تفسیر و الگو و ابزارهای مختلفی برای پیاده کردن این اصل وجود داشته است. من معتقدم امروز استکبارستیزی را باید در چارچوب برخوردهای نرم تفسیر کرد.

او ادامه داد: در گفتمان اعتدالگرایی دولت یازدهم مرکزیت این گفتمان تعامل‌گرایی و تعامل سازنده و موثر است. برخی معتقدند این رویکرد حاصل مکتب نیاوران است که در مرکز تحقیقات، استراتژیک مجمع تکلیف مصلحت نظام در دوره ریاست آقای روحانی بر این مرکز به وجود آمد. تعامل سازنده در چشم‌انداز بیست ساله آمده است و اکنون همان کسانی که این تفکر و رویکرد را مطرح کردند دولت را به دست گرفتند و طبیعی است اصول اساسی انقلاب و سیاست خارجی به گونه‌ای تفسیر شود که مبتنی بر تعامل سازنده باشد. همچنین این دولت بر توسعه‌گرایی نیز تاکید دارد و این رویکردها طبیعی است در سیاست خارجی و اولویت‌گذاری‌ها موثر است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: برای اجرای برجام نیازمند سیاست خارجی مبتنی بر تعامل و مذاکره هستیم.

فیروزآبادی افزود: توقع نداشته باشیم با برجام دچار تغییرات ماهوی شویم. آن‌ها (1+5) توافق را امضا کردند که ما تغییر رفتار دهیم نه این که خودشان رفتارشان تغییر کند. آن چه مهم است این که ما نباید اجازه دهیم سیاست آن‌ها محقق شود.

او تاکید کرد: دیپلماسی همیشه انتخاب بین خوب و بد نیست و حوزه عقلانیت را شامل می‌شود و در این بین می‌تواند حوزه انتخاب بین بد و بدتر باشد.

این استاد دانشگاه درباره فرصت‌هایی که پس از برجام در اختیار ایران قرار می‌گیرد، گفت: یکی از این فرصت‌ها آزاد شدن پتانسیل سیاست خارجی ماست و از این پس ایران می‌تواند به حوزه‌های مغفول مانده در سال‌های گذشته بپردازد. ما حتی در سال‌های اخیر به خوبی نمی‌توانستیم در خاورمیانه متمرکز شویم چه برسد به آمریکای لاتین. امیدواریم حالا این ظرفیت‌ها آزاد شود.

وی ادامه داد: اگر ادعا داریم که می‌خواهیم قدرت منطقه‌یی باشیم باید بتوانیم در چند حوزه در سیاست خارجی کار را پیش ببریم و البته این ریسک بالایی دارد.

دهقانی فیروزآبادی با اشاره به برخی گمانه‌زنی‌ها در رابطه با بهبود روابط ایران و آمریکا تحت تاثیر برجام، گفت: اختلاف‌های میان ما و آمریکا فراتر از بحث‌های منفعتی است و سطوح مختلفی را شامل می‌شود که مهم‌ترین آن تعارض هویتی است. تعریف ما از هویت یکدیگر به گونه‌ای است که خود به خود ما را در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد؛ البته معتقدم تغییرات رفتاری و گفتمانی می‌تواند به تغییرات هویتی هم منجر شود اما به شرطی که این یک خواست دو طرفه و متقابل باشد. اگر شما ژست همکاری بگیرید اما خصومت را در عمل پیش ببرید جواب نمی‌دهد.

او گفت: آمریکایی‌ها اگر به دنبال حل تعارض‌های خود هستند ابتدا باید رفتارشان را تغییر دهند و سپس باید منافع ما را به رسمیت بشناسند. این که آن‌ها در منطقه به دنبال ایجاد سیستم امنیت دسته جمعی در خلیج فارس هستند در حالی که ایران بیش‌ترین مرز را با خلیج فارس (1400 کیلومتر) دارد قابل درک نیست. آن‌ها باید به حدود استراتژیک و منافع و امنیت ملی ایران احترام بگذارند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: معتقدم حتی بین دو دشمن نیز روابط خصمانه باید مدیریت شود و کاری که ما باید در روابط‌مان با آمریکایی‌ها انجام دهیم همین است. هر چند با یکدیگر خصومت جدی داریم اما دلیل نمی‌شود که این خصومت از حدود خود فراتر رود.

وی در ادامه با اشاره به تحولات منطقه و گسترش خشونت و ترور به بخش‌های مختلف دنیا از جمله اروپا، گفت: حادثه تروریستی در پاریس که به گفته برخی 11 سپتامبر دیگری است می‌تواند برای منطقه ما تهدیدآفرین باشد. امیدواریم چنین رخدادی به معنای 11 سپتامبر دیگری نباشد چرا که ممکن است کشورهای اروپایی این تهدید را برای خود به فرصت تبدیل کنند و بار دیگر برای سرکوب خشونت به منطقه بیایند.

دهقانی فیروزآبادی درباره آینده روابط ایران با عراق پس از برجام با بیان این که در کوتاه مدت این روابط خوب نخواهد شد، گفت: از منطق قدرت، اعراب در کوتاه مدت به سمت موازنه‌سازی حرکت خواهند کرد اما در درازمدت و پس از دوره گذار خلیج فارس به سمتی می‌رود که یک یا دو قدرت بزرگ در نهایت با یکدیگر به اداره منطقه بپردازند. شاید الگوی امنیت دسته جمعی برای این منطقه چندان پاسخگو نباشد از این رو کشورهای قدرتمند و دیگران ناچارند دیر یا زود به سمت تشکیل یک "کنسرت امنیتی" پیش روند.