نفعی که آلمان از توافق هسته ای می برد
خبرآنلاین در یادداشتی به بررسی وضعیت سیاسی و بین المللی آلمان پس از جنگ جهانی دوم پرداخت و آن را به مذاکرات هسته ای ایران و قدرتهای جهانی و نفعی که برلین از آن می برد، پیوند زد.
در این یادداشت محمد زارعی نوشت: در حالی که به ظاهر آلمان پس از جنگ جهانی دوّم با وجود دوپارگی و اتحاد مجدّد، نه در اتحادیه اروپا و نه در نظام بین الملل، در مقایسه با رقبای سیاسی و تجاری خود فرصتی را برای ایفای نقش راهبردی و سیاسی تأثیرگذار نداشت، امّا با این حال با انجام تحرکاتی نظیر عضویت در اتحادیه اروپا به عنوان موتور محرکه، عضویت در ناتو، گروه هشت و بالأخره گروه 1+5 توانست هم تصویر سیاسی امنیتی خود ناشی از جنگ را تغییر دهد و هم با رشد اقتصادی چشمگیر دوباره به جمع بازیگران موثر در عرصه بین الملل تبدیل شود.
در ابتدا سعی می شد که آلمان تنها به عنوان قدرت اقتصادی صادرکننده تلقی شود، امّا به مرور زمان با نقش آفرینی در تشکیل نهادهای مختلف از جمله سیاست دفاعی و امنیتی اتحادیه اروپا، گسترش ناتو و پیمان ورشو، سازمان همکاری و امنیت اروپا و مداخله جهت پایان دادن جنگ کوزوو و مذاکرات هسته ای ایران نقش سیاسی خود را پررنگ تر کرد.
سیاسی شدن وجهه ی آلمان و اثرگذاری آن در نظام بین الملل تنها به مسائل اقتصادی و امنیتی برنمی گردد، بلکه مباحثی چون حفظ محیط زیست، کمک های بشردوستانه و غیره را نیز در بر می گیرد. در اجلاس سران گروه هشت مباحث زیست محیطی بسیار مورد توجّه آلمان است، تا جایی که به عنوان مثال استفاده از سوخت و انرژی اتمی از سال 2000 به شدت در این کشور مورد انتقاد قرار گرفت و در میان شش کشور مذاکره کننده با ایران، با داشتن 9 رأکتور کمترین تعداد را در اختیار دارد.
در بحث تحلیل نقش آلمان و موضوع پرونده ی هسته ای ایران می توان از دو زاویه به این جایگاه نگریست: اول نقش آلمان در قالب عضوی از اتحادیه اروپا و دوم به عنوان کشوری مستقل. هرچند این دو موضوع در زمینه هایی به شدّت به هم گره خورده اند، یعنی آلمان بالأخره سیاست های کلّی اتحادیه اروپا را دنبال می کند، امّا همواره میل به ایفای نقشی مستقل از این اتحادیه نیز دارد.
در بین 15 شریک مهم تجاری آلمان به جز آمریکا و چین بقیه از قاره سبز هستند و از این 13 کشور 10 کشور عضو اتحادیه اروپایی اند. در این بین منطقی به نظر می رسد که سیاست خارجی مستقل و مشترک آلمان در چارچوب کلّی اتحادیه اروپا و یا حتّی شرکای تجاری آن پیش برود.
هم سویی با سیاست های آمریکایی و اروپایی بخشی از واقعیت نگاه آلمان به پرونده هسته ای ایران است، امّا همواره نگاهی سازه انگارانه همراه با توجه به ارزش و هویت دارد.
وزیر خارجه آلمان، اشتاین مایر از معدود سیاست مداران غربی بود که رمضان و عید فطر را به مسلمانان تبریک گفت. هرچند که موضوع اسرائیل برای آلمان مانند شرکای آن بحثی تعیین کننده به شمار می آید، اما اشتاین مایر در مصاحبه ای و در واکنش به نارضایتی اسرائیل از توافق، در جواب اظهار داشت که اسرائیل باید این توافق را بپذیرد.
فرانسه اولین، آمریکا دومین، انگلیس سومین، چین پنجمین و روسیه یازدهمین شرکای مهم تجاری آلمان در سال 2014 میلادی به شمار می آیند. در مقابل این پنج کشور مذاکره کننده، ایران چهل و نهمین شریک تجاری آن کشور است و به طور مثال در مقایسه با فرانسه (حدود 101 میلیارد یورو واردات از آلمان و حدود 67 میلیارد یورو صادرات به آنجا) ایران (تنها حدود 5/2 میلیارد یورو واردات و کمتر از نیم میلیارد یورو صادرات) رقم ناچیزی را در تجارت با این کشورها دارد. البتّه در مقایسه با ده سال گذشته، به طور مثال در سال 2005 این رقم (حدود 5/4 میلیارد یورو واردات و حدود 426 میلیون یورو صادرات به آلمان) به دلیل اجرای تحریم های مختلف علیه ایران کاهش چشمگیری داشته است. برای فهم بهتر این موضوع و این مقایسه ها شایان ذکر است که بودجه سالانه این کشورها و نابرابری ارزش نرخ ارز و واحد پولی ایران باید در نظر گرفته شود. در میان کشورهای خاورمیانه نیز ایران پس از امارات متحده و عربستان صعودی سومین شریک تجاری آلمان هاست.
همواره پتروشیمی، راه و ساختمان، مشارکت در ساخت نیروگاه ها، مخابرات، کشتی سازی، پزشکی، ماشین آلات صنعتی و صنایع غذایی مهمترین حوزه های همکاری و اقتصادی دو کشور بوده است.
در تبیین انگیزه و نقش مستقل آلمان در روابط با ایران و یا پرونده ی هسته ای می توان به تأثیر متقابل تحریم ها در آلمان و تجارت با ایران نیز اشاره ای کرد: طبق آمارها در سال 2008 تحریم های اقتصادی علیه ایران بیش از ده هزار شغل برای آلمان هزینه داشته و تأثیر منفی در رشد اقتصادی این کشور در سال های گذشته در بر داشته است. علاوه بر آن تعداد زیادی از دفاتر تجاری و نمایندگی شرکت های آلمانی در ایران وجود داشتند (که به خاطر اعمال تحریم ها بسته شدند) و یا هنوز وجود دارند.
همچنین تعداد زیاد گردشگران از آلمان که در اصطلاح گردشگران فرهنگی هستند، این کشور را در بین ملل غیر مسلمان، به عنوان مشتاق ترین کشورها به فرهنگ و تاریخ ایران معرفی می کند.
از بحث تبادلات فرهنگی و پیوندهای ادبی حافظ و گوته که بگذریم، آلمان را می توان به عنوان یکی از مهمترین مراکز اسلام شناسی و ایران شناسی در اروپا و یا حتّی جهان قلمداد کرد.
گذشته از این موارد سفر هیئت تجاری آلمان به ایران به سرپرستی معاون صدراعظم و وزیر اقتصاد آن کشور پیام آور چند نکته بوده است: اول؛ آلمان به عنوان یک بازیگر مهم بین المللی به دنبال تثبیت و حفظ جایگاه خود در منطقه و بحث مهم هسته ای ایران است. دوم؛ منافع تجاری و بازار مصرف ایران وسوسه ی شرکت های منفعل و یا مسکوت آلمانی را پس از فروپاشی سازمان تحریم ها برمی انگیزاند. سوم؛ حفظ امنیت خاورمیانه و ایران برای آلمان (به عنوان یک قدرت اقتصادی) یعنی پایداری اقتصادی و ثبات نسبی در نظم جهانی (این کشور به تنهایی مجبور به پذیرش چندین هزار پناهنده سوری، عراقی و افغانی ناشی از جنگ شده). چهارم؛ با توجه به وابستگی این کشور به شرکای تجاری، خود را نیز مسئول حفظ امنیت و مصالح آنان می داند (به طور مثال تأکید زیگمار گابریل برای به رسمیت شناختن موضوع اسرائیل در دیدار با زنگنه وزیر نفت).
و نکته آخر اینکه آلمان سیاست خارجی و بین المللی مستقل خود را سیاستی مسئولانه می بیند، صرف نظر از منافع خود در امور بین الملل، در مسائل مشترک جهانی حضوری فعّال داشته و به دنبال تغییر نقش اقتصادی خود به نقشی سیاسی و اقتصادی می باشد. همراهی و مشارکت سیاسی در حل و فصل موضوع هسته ای ایران نیز فصل مشترکی در نقش مهم بین المللی این کشور به وجود آورد.
در این یادداشت محمد زارعی نوشت: در حالی که به ظاهر آلمان پس از جنگ جهانی دوّم با وجود دوپارگی و اتحاد مجدّد، نه در اتحادیه اروپا و نه در نظام بین الملل، در مقایسه با رقبای سیاسی و تجاری خود فرصتی را برای ایفای نقش راهبردی و سیاسی تأثیرگذار نداشت، امّا با این حال با انجام تحرکاتی نظیر عضویت در اتحادیه اروپا به عنوان موتور محرکه، عضویت در ناتو، گروه هشت و بالأخره گروه 1+5 توانست هم تصویر سیاسی امنیتی خود ناشی از جنگ را تغییر دهد و هم با رشد اقتصادی چشمگیر دوباره به جمع بازیگران موثر در عرصه بین الملل تبدیل شود.
در ابتدا سعی می شد که آلمان تنها به عنوان قدرت اقتصادی صادرکننده تلقی شود، امّا به مرور زمان با نقش آفرینی در تشکیل نهادهای مختلف از جمله سیاست دفاعی و امنیتی اتحادیه اروپا، گسترش ناتو و پیمان ورشو، سازمان همکاری و امنیت اروپا و مداخله جهت پایان دادن جنگ کوزوو و مذاکرات هسته ای ایران نقش سیاسی خود را پررنگ تر کرد.
سیاسی شدن وجهه ی آلمان و اثرگذاری آن در نظام بین الملل تنها به مسائل اقتصادی و امنیتی برنمی گردد، بلکه مباحثی چون حفظ محیط زیست، کمک های بشردوستانه و غیره را نیز در بر می گیرد. در اجلاس سران گروه هشت مباحث زیست محیطی بسیار مورد توجّه آلمان است، تا جایی که به عنوان مثال استفاده از سوخت و انرژی اتمی از سال 2000 به شدت در این کشور مورد انتقاد قرار گرفت و در میان شش کشور مذاکره کننده با ایران، با داشتن 9 رأکتور کمترین تعداد را در اختیار دارد.
در بحث تحلیل نقش آلمان و موضوع پرونده ی هسته ای ایران می توان از دو زاویه به این جایگاه نگریست: اول نقش آلمان در قالب عضوی از اتحادیه اروپا و دوم به عنوان کشوری مستقل. هرچند این دو موضوع در زمینه هایی به شدّت به هم گره خورده اند، یعنی آلمان بالأخره سیاست های کلّی اتحادیه اروپا را دنبال می کند، امّا همواره میل به ایفای نقشی مستقل از این اتحادیه نیز دارد.
در بین 15 شریک مهم تجاری آلمان به جز آمریکا و چین بقیه از قاره سبز هستند و از این 13 کشور 10 کشور عضو اتحادیه اروپایی اند. در این بین منطقی به نظر می رسد که سیاست خارجی مستقل و مشترک آلمان در چارچوب کلّی اتحادیه اروپا و یا حتّی شرکای تجاری آن پیش برود.
هم سویی با سیاست های آمریکایی و اروپایی بخشی از واقعیت نگاه آلمان به پرونده هسته ای ایران است، امّا همواره نگاهی سازه انگارانه همراه با توجه به ارزش و هویت دارد.
وزیر خارجه آلمان، اشتاین مایر از معدود سیاست مداران غربی بود که رمضان و عید فطر را به مسلمانان تبریک گفت. هرچند که موضوع اسرائیل برای آلمان مانند شرکای آن بحثی تعیین کننده به شمار می آید، اما اشتاین مایر در مصاحبه ای و در واکنش به نارضایتی اسرائیل از توافق، در جواب اظهار داشت که اسرائیل باید این توافق را بپذیرد.
فرانسه اولین، آمریکا دومین، انگلیس سومین، چین پنجمین و روسیه یازدهمین شرکای مهم تجاری آلمان در سال 2014 میلادی به شمار می آیند. در مقابل این پنج کشور مذاکره کننده، ایران چهل و نهمین شریک تجاری آن کشور است و به طور مثال در مقایسه با فرانسه (حدود 101 میلیارد یورو واردات از آلمان و حدود 67 میلیارد یورو صادرات به آنجا) ایران (تنها حدود 5/2 میلیارد یورو واردات و کمتر از نیم میلیارد یورو صادرات) رقم ناچیزی را در تجارت با این کشورها دارد. البتّه در مقایسه با ده سال گذشته، به طور مثال در سال 2005 این رقم (حدود 5/4 میلیارد یورو واردات و حدود 426 میلیون یورو صادرات به آلمان) به دلیل اجرای تحریم های مختلف علیه ایران کاهش چشمگیری داشته است. برای فهم بهتر این موضوع و این مقایسه ها شایان ذکر است که بودجه سالانه این کشورها و نابرابری ارزش نرخ ارز و واحد پولی ایران باید در نظر گرفته شود. در میان کشورهای خاورمیانه نیز ایران پس از امارات متحده و عربستان صعودی سومین شریک تجاری آلمان هاست.
همواره پتروشیمی، راه و ساختمان، مشارکت در ساخت نیروگاه ها، مخابرات، کشتی سازی، پزشکی، ماشین آلات صنعتی و صنایع غذایی مهمترین حوزه های همکاری و اقتصادی دو کشور بوده است.
در تبیین انگیزه و نقش مستقل آلمان در روابط با ایران و یا پرونده ی هسته ای می توان به تأثیر متقابل تحریم ها در آلمان و تجارت با ایران نیز اشاره ای کرد: طبق آمارها در سال 2008 تحریم های اقتصادی علیه ایران بیش از ده هزار شغل برای آلمان هزینه داشته و تأثیر منفی در رشد اقتصادی این کشور در سال های گذشته در بر داشته است. علاوه بر آن تعداد زیادی از دفاتر تجاری و نمایندگی شرکت های آلمانی در ایران وجود داشتند (که به خاطر اعمال تحریم ها بسته شدند) و یا هنوز وجود دارند.
همچنین تعداد زیاد گردشگران از آلمان که در اصطلاح گردشگران فرهنگی هستند، این کشور را در بین ملل غیر مسلمان، به عنوان مشتاق ترین کشورها به فرهنگ و تاریخ ایران معرفی می کند.
از بحث تبادلات فرهنگی و پیوندهای ادبی حافظ و گوته که بگذریم، آلمان را می توان به عنوان یکی از مهمترین مراکز اسلام شناسی و ایران شناسی در اروپا و یا حتّی جهان قلمداد کرد.
گذشته از این موارد سفر هیئت تجاری آلمان به ایران به سرپرستی معاون صدراعظم و وزیر اقتصاد آن کشور پیام آور چند نکته بوده است: اول؛ آلمان به عنوان یک بازیگر مهم بین المللی به دنبال تثبیت و حفظ جایگاه خود در منطقه و بحث مهم هسته ای ایران است. دوم؛ منافع تجاری و بازار مصرف ایران وسوسه ی شرکت های منفعل و یا مسکوت آلمانی را پس از فروپاشی سازمان تحریم ها برمی انگیزاند. سوم؛ حفظ امنیت خاورمیانه و ایران برای آلمان (به عنوان یک قدرت اقتصادی) یعنی پایداری اقتصادی و ثبات نسبی در نظم جهانی (این کشور به تنهایی مجبور به پذیرش چندین هزار پناهنده سوری، عراقی و افغانی ناشی از جنگ شده). چهارم؛ با توجه به وابستگی این کشور به شرکای تجاری، خود را نیز مسئول حفظ امنیت و مصالح آنان می داند (به طور مثال تأکید زیگمار گابریل برای به رسمیت شناختن موضوع اسرائیل در دیدار با زنگنه وزیر نفت).
و نکته آخر اینکه آلمان سیاست خارجی و بین المللی مستقل خود را سیاستی مسئولانه می بیند، صرف نظر از منافع خود در امور بین الملل، در مسائل مشترک جهانی حضوری فعّال داشته و به دنبال تغییر نقش اقتصادی خود به نقشی سیاسی و اقتصادی می باشد. همراهی و مشارکت سیاسی در حل و فصل موضوع هسته ای ایران نیز فصل مشترکی در نقش مهم بین المللی این کشور به وجود آورد.
گزارش خطا
آخرین اخبار