مذاکرات هسته ای؛ جر و بحث های داغ برای خروج دودسفید از دودکش های «کوبورگ»

«وین» پایتخت اتریش همچنان میزبان میهمانان سمجی است که فعلا قصد خروج از خانه میزبان را ندارند و جر و بحث ها و فضای پر تنش آنان گوش فلک را کر کرده است.

محمدجواد ظریف و جان کری وزیران خارجه ایران و آمریکا و دو شخصیت محوری این مذاکرات فریادشان بلند است به طوری که صدای آنان را در خارج از فضای هتل «کوبورک» - محل مذاکرات- و خیمه های اطراف آن نیز می توان شنید و با چهره های مضطرب، نگران و پر از بیم و امید خبرنگاران و تصویربرداران مواجه شد. 

با وجود این اما بسیاری از ناظران بر این باورند که این تنش ها و بگو مگوها امری طبیعی است و بر فضای کلی حاکم بر مذاکرات تاثیر منفی نخواهد گذاشت و روند مذاکرات به سوی توافق نهایی و رسیدن به یک آرامش پس از توفان موجود به پیش خواهد رفت. 

به باور این گروه از ناظران که ذهنیتی مثبت نسبت به روند مذاکرات دارند وضعیت و فضای مثبت موجود در مذاکرات روندی برگشت ناپذیر دارد و توافق نهایی قطعی است. 

تنش لفظی اخیر بین ظریف و کری البته لبخند را بر لبان برخی «کاسبان تحریم» نشاند. «دلواپسان» چه در آمریکا و چه در صحنه سیاسی ایران یا دیگر نقاط بار دیگر قیافه حق به جانب به خود گرفتند و از بی اعتمادی به طرف یا طرف های مقابل سخن گفتند. 

با وجود این، بیم و امید -توامان- در پس پرده و در زیر پوست این مذاکرات وجود دارد. 

اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای ایران بی محابا و سترگ از حقوق قانونی و انکار ناپذیر کشورمان دفاع می کنند. تمجید از عملکرد تیم مذاکره کننده ایرانی در اظهارات حسن روحانی رییس جمهوری ایران نیز موج می زند. 

رئیس جمهوری از غروری می گوید که با خواندن متن مذاکرات و هنرمندی دیپلمات ها بدان می بالد. روحانی همچنین گفته است: فرزندان شجاع و دلاور این سرزمین بخوبی از عزت و حقوق مردم تا این لحظه دفاع کرده اند و تا پایان هم این کار را انجام خواهند داد. 

پایگاه خبری «رای الیوم» هم در سرمقاله خود با اشاره به صلابت و قدرت تیم ایرانی در گفت وگوهای هسته ای، مذاکره کنندگان کشورمان را به واسطه بی باکی و پایداری شایسته احترام و الگوبرداری دانست و نوشت: گرچه برخی در کشورهای عربی به دلایلی با ایران دشمنی می ورزند اما واقعیت این است که ایرانی ها شایسته احترام هستند؛ تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در مذاکرات ماراتن گونه و دشوار خود با گروه 1+5 پایداری قابل توجهی نشان داده و تسلیم طرف های مقابل نشده است. این در حالی است که ما در مذاکرات خود بسیار شرم آور عمل کردیم و به همین دلیل ما عرب ها و مسلمانان باید از ایرانیان درس و پند بگیریم. 

رای الیوم، تبلیغات ضدایرانی در برخی رسانه های عربی را بی فایده و ناشی از جهل و کوته بینی دانست و تصریح کرد که این رویکرد با پیشرفت، فرهنگ و تمدن مغایرت دارد. 

این پایگاه خبری، همچنین با مقایسه مذاکره کنندگان عرب در طول تاریخ با مذاکره کنندگان هسته ای ایران نوشت: مذاکره کنندگان عرب اعم از مصری و فلسطینی نتوانستند در مقابل فشارهای طرف مقابل چندان دوام بیاورند. مذاکرات کمپ دیوید دو هفته و مذاکرات اسلو نیز تنها دو ماه ادامه پیدا کرد. آنان بسیار زود تسلیم فشارهای آمریکا و اسراییل شدند و در نهایت امتیازهای راهبردی بزرگی دادند، به طوری که هم اکنون جهان عرب و جهان باید بهای آن را بپردازند. در مذاکرات هسته ای ایران، محمدجواد ظریف به نمایندگی از این کشور یک تنه مقابل شش مذاکره کننده از شش قدرت بزرگ جهان ایستاده است. 

در چنین فضا و گمانه زنی هایی روسای دستگاه دیپلماسی قدرتمندترین کشورهای جهان در یک سوی میز و نمایندگان ایران همتراز و همسان در برابر آنان به گفت وگو می پردازند. گفت وگویی سخت و نفس گیر تا شاید دود سفید از دودکش های کوبورگ، تنفس را آسان تر کند. 

باوجود آنکه مخالفان همچنان برای بر هم زدن روند گفت وگوها و مه آلود کردن آن تلاش می کنند، اراده و تلاش طرفین برای دستیابی به توافق جامع ستودنی است و رسانه های بین المللی حتی تمدید پی در پی مذاکرات را نشان دهنده اراده و انعطاف طرفین گفت وگو برای رسیدن به توافق جامع می دانند. 

در این میان باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا از عزم این کشور برای «دستیابی به یک توافق خوب» سخن گفته و از نمایندگان دمکرات مجلس سنای این کشور خواسته است تا پایان مذاکرات صبوری پیشه کنند. 

«گری پورتر» روزنامه نگار و تحلیلگر آمریکایی نیز با اشاره به تمدید مهلت پایانی مذاکرات به نقل از یک منبع ایرانی نوشته است: به نظر می رسد که ایران و آمریکا بر سر نکات عمده توافقنامه در خصوص لغو تحریم های یکجانبه و شورای امنیت سازمان ملل به توافق رسیده اند.

پورتر در مقاله خود به موضع نیرومند ایران اشاره کرد و نوشت که شکاف آشکاری در میان سایر کشورهای شرکت کننده در این مذاکرات دیده می شود و پنج عضو ثابت شورای امنیت یعنی آمریکا، روسیه ، چین، انگلیس و فرانسه را بر آن داشته تا در یک نشست فوق العاده موضوع لغو تحریم های نظامی را مورد بحث و بررسی دوباره قرار دهند. 

وی نتیجه گیری کرده است که همین شکاف بی تردید به حل این مساله کمک خواهد کرد و بزرگترین مانع توفیق این مذاکرات را از میان برخواهد داشت. 

این روزنامه نگار و تحلیلگر مسائل سیاسی سخنان روز شنبه «یوکیا آمانو» رییس آژانس بین المللی انرژی هسته ای که گفته بود «کارشناسان آژانس با کمک و همکاری ایران قادر خواهند بود تا دسامبر امسال گزارش برنامه های هسته ای ایران را تکمیل کنند» را یکی دیگر از تحولاتی ذکر کرده که به برداشتن یک مانع بزرگ دیگر از سر راه توافق این مذاکرات کمک کرده است. 

«ریچارد دالتون» سفیر سابق انگلیس در ایران هم گفته است: «توافق هسته ای بین ایران و قدرت های جهان دیر یا زود حاصل می شود». 

آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی هم در مصاحبه با گاردین بازگشایی سفارت آمریکا در تهران را «غیرممکن» ندانسته و گفته است مذاکرات هسته ای «تابوی» گفت وگوی رودررو با آمریکا را شکسته و توافق می تواند «گامی بزرگ» رو به جلو باشد. رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه «مذاکره رو در رو بهتر از صحبت از راه دور از طریق رسانه هاست»، افزوده است: ایران بسیار جدی است. اگر طرف های مقابل هم به همین میزان جدی باشند، قطعا توافق به دست می آید. اینکه ایران مستقیما با آمریکا صحبت می کند، اقدام خوبی است. ما یک تابو را شکسته ایم. 

برخی در این میان پا را فراتر نهاده و تئوری ها و گمانه زنی های دیگری را مطرح می کنند و معتقدند توافق حاصل شده و از تلاش ها برای «گشایش های اقتصادی پس از لغو تحریم ها» و «ترسیم ایران پسا تحریم» سخن می گویند و می افزایند با لغو تحریم ها، بخشی از پول های بلوکه شده ایران نیز آزاد خواهد شد و این می تواند منشأ سرمایه گذاری، افزایش تولید کالا و افزایش رشد اقتصادی و در نتیجه کاهش بیکاری شود. 

کره جنوبی روز پنجشنبه ابراز امیدواری کرد که کشورهای 1+5 بتوانند با کنار گذاشتن موانع و اختلافات احتمالی، با ایران به توافق نهایی دست یابند. 

«نه کوانگ ایل» سخنگوی وزارت امور خارجه کره جنوبی اعلام کرد: به محض برداشته شدن تحریم ها، کره و دیگر کشورهای جهان روابط اقتصادی با ایران را گسترش خواهند داد. شرکت های کره ای هم تاکید کرده اند به دنبال این توافق سرمایه ها و نیروهایشان را روانه بازار ایران خواهند کرد تا در اجرای طرح های زیربنایی سهم شایانی کسب کنند. 

مطبوعات جنوب شرق آسیا هم که طی روزهای گذشته توجه ویژه ای به مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای 1 +5 داشتند، تمدید مذاکرات را نشان دهنده انعطاف طرفین گفت وگو جهت رسیدن به توافق جامع ارزیابی کردند. 

رسانه های بین المللی در گزارش های مختلف خود اعلام کردند که برای رسیدن به توافقی که خواسته های همه طرفین گفت وگو را در بر داشته باشد، نیازمند چند روز بررسی بیشتر است که با تمدید آن شرایط تحقق آن در حال فراهم شدن است. 

«گلوبال تایمز» نشریه حزب حاکم چین در گزارشی نوشت: ظاهرا برای آنکه اختلافات کاملا حل و فصل شود و طرفین به یک توافق خوب و جامع برسند، چند روز دیگر در وین خواهند ماند. خبرگزاری چینی «شین هوا» نیز در گزارشی آورده است که این بخش از گفت وگوها را باید مهمترین، پیچیده ترین و حساس ترین بخش از مذاکرات توصیف کرد. 

«کوریا تایمز» یکی از نشریات پرتیراژ کره جنوبی نیز گزارش کرده تمدید مهلت گفت وگوها نشانه ای از انعطاف در میان طرفین گفت وگو و نوید بخش رسیدن به توافق کامل است. به هیچ وجه نباید نگران بود، فاصله هایی میان تقاضاهای طرفین وجود دارد که باید با تمدید زمان در باره آن بحث شود. 

«ژاپن تودی» نیز گزارش داد: مساله کیفیت گفت وگوها اهمیت بیشتری از زمان دارد، لذا طبیعی است که روزهای بیشتری به این رویداد مهم اختصاص داده شود. تلویزیون ژاپن هم گزارش کرده است که مسایل باقیمانده از 13 سال قبل پیچیدگی های خاص خود را دارد و باید از لحاظ حقوقی و فنی و با اراده سیاسی لازم مورد بحث قرار گیرد. 

از سوی دیگر، گزارش ها همچنین از ناامیدی صهیونیست ها از شکست مذاکرات حکایت دارد. 

رسانه اسراییلی «هاآرتص» پیش بینی کرد: مذاکرات میان ایران و کشورهای 1+5 با هدف حصول توافق هسته ای در دقیقه 90 به نتیجه خواهد رسید. 

در این شرایط آنچه مشخص است اینکه تیم هسته ای ایران یک تنه در برابر قدرت های جهانی با زبان منطق و دیپلماسی سخن می گوید، زیاده خواهی را منع می کند و کوتاه آمدن در برابر حقوق مشروع ایران را محال می داند. نه مرعوب رقباست و نه از هیمنه آنان باکی دارد. 

با چنین نگاه و منش و رفتاری و به اذعان و گزارش بسیاری از کارشناسان و رسانه ها بخش اعظم اختلافات حل شده و تتمه آن نیز که در دو یا سه مورد اصلی و نزدیک به هفت مورد اختلافات جزئی تر خلاصه می شود، نیز امکان شدن حل دارد. 

آنچه با همه پیچیدگی ها و حساسیت های مذاکرات در این مرحله مشهود و علنی است، اینکه مذاکرات به مرحله بی بازگشت خود رسیده در ساعات و روزهای پایانی باید تکلیف آن مشخص شود. موارد اختلافی مشخص و خواست طرفین نیز هویداست و این نکته هم که هیچ یک از طرفین نمی خواهند بعد از تلاش های فراوان و نتیجه بخش و عبور از یک چالش طولانی مدت به نقطه صفر و فضایی مبهم و مشوش رهنمون شوند، کتمان نشدنی است. 

اعضای تیم هسته ای ایران بارها اعلام کرده اند همه این تلاش ها برای آن است که تنها توافقی خوب که حق و حقوق و عزت ملت ایران در آن لحاظ شده باشد را خواهند پذیرفت.

گزارش ها نشان می دهد طرفین از سخت ترین پیچ ها گذر کرده اند و خواسته های نامعقول و غیرقابل تحققی نیز مطرح نشده که برهم زننده ساختار کلی مذاکرات تاکنون باشد و اکنون غربی ها باید مشخص کنند که می توانند از پیش فرض های تصنعی و نامتوازن گذر کنند و تصمیم های سرنوشت ساز و البته نه چندان سخت را بگیرند؟

اکنون به صراحت می توان گفت که مذاکرات به سخت ترین، حساس ترین و چالش برانگیزترین بخش خود رسیده اما این امر باوجود ایجاد دلهره و نگرانی با حصول پیشرفت ها توام بوده است. پنجره گفت وگوها باز است و به گفته «موگرینی» قرار نیست این پنجره را ببندیم و یک پنجره دیگر باز کنیم. 

پنجره موجود رو به روشنی و نور است. به نظر می رسد کار کارستان تیم مذاکره کننده هسته ای لابی های سختکوش ضد مذاکرات را مایوس ساخته و رویای «توافق تک شاخ» مورد نظر جنگ طلبان که مبتنی بر «برچیده شدن تاسیسات هسته ای ایران، پایان دادن به برنامه هسته ای، پایان یافتن غنی سازی اورانیوم و ...» بود، بر باد رفته است. هر چند آنان مصمم هستند در مراحل بازبینی توافق اتمی با ایران در کنگره، شرایطی را ایجاد کنند که اعضای سنا و مجلس نمایندگان علیه این توافق رای دهند. 

«کلیف کپچن» متخصص امور ایران و رئیس موسسه مشاوره ارزیابی خطر گروه اوراسیا می گوید: «مذاکره با ایران چالشی خاص است، زیرا با دولتی مغرور و ایدئولوژیک و رهبری روبه رو هستید که معتقد است ایران بدون توافق هم به مشکلی برنخواهد خورد».