٩ فیلم برنده نخل طلای کن که حتی نامزد اسکار نشدند/ از زندگی شیرین تا زیرزمین

برنده نخل طلای جشنواره فیلم کن‌شدن، شاید بزرگ‌ترین افتخار یک فیلم باشد و شاید مهم‌ترین جایزه جشنواره‌ای یک فیلم. از طرفی دیگر جایزه اسکار هم مهم‌ترین جایزه فصل جوایز است. حالا ببینید چه افتخار و خوشحالی بزرگی است که هم نخل طلای کن را ببری و هم جایزه اسکار بهترین فیلم را. از آنجا که جایزه نخل طلای کن بیشتر سعی می‌کند سینماهای مهجور و مستقل را کشف کند، همیشه دعوایی بوده بین برندگان این جشنواره و جوایز اسکار. کم نیستند فیلم‌های آمریکایی و غیرآمریکایی‌ای که نخل طلای کن را به خانه بردند، اما بعدش برنده اسکار بهترین فیلم نشدند. نه‌اینکه هر برنده نخل طلای کن، باید برنده اسکار بهترین فیلم هم باشد. نه، منظور این نیست، اما به ٩ فیلمی که در اینجا معرفی می‌شوند نگاهی بیندازید، چطور ممکن است این ٩ فیلم برنده نخل طلای کن، حتی نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم یا بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان نشده باشند؟

«زندگی شیرین» در سال ١٩٦٠ برنده نخل طلای کن شد. این فیلم یک هفته از زندگی خبرنگاری جنجالی را روایت می‌کند و یکی از بهترین بازی‌های مارچلو ماسترویانی را دارد و یکی از بهترین کارگردانی‌های فدریکو فلینی. مارتین اسکورسیزی شیفته این فیلم است و کم نیستند کسانی که دیوانه‌وار فیلم را دوست دارند. فیلم نقد ستاره‌سالاری در سینماست و چنین موضوعی همیشه محبوب اسکار بوده، اما این فیلم به نامزدی اسکار در رشته بهترین کارگردانی و بردن اسکار طراحی لباس بسنده کرد، واقعا باورش سخت است که فیلم حتی نامزد اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان نشده است.

شاید «آگراندیسمان» که در سال ١٩٦٧ برنده نخل طلای کن شد، شاهکاری جاودانه در حد «شب»، «ماجرا» و «صحرای سرخ» نباشد، اما واقعا عجیب است که این فیلم درخشان فقط نامزد اسکار در رشته‌های بهترین کارگردانی و فیلم‌نامه شود و نامش در میان نامزدهای بهترین فیلم نباشد.

«مترسک» (١٩٧٣) جری شاتزبرگ یکی از فیلم‌های قدرندیده سینمای آمریکاست؛ فیلمی با بازی جین هکمن و آل پاچینو که در فصل جوایز کامل نادیده گرفته شد و حتی نخل طلای کن (به‌طور مشترک با آلن بریجز برای فیلم «مزدور») هم نتوانست برای فیلم میانجیگری کند. فیلم، ماجرای دو آواره است که در سفری جاده‌ای با هم آشنا می‌شوند و تصمیم می‌گیرند کسب‌وکاری با هم راه بیندازند. این فیلم یکی از بهترین نقدهای رؤیای آمریکایی است.

«پاریس، تگزاس» یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما درباره بحران روابط انسانی در جامعه مدرن است. این فیلم برنده نخل طلای کن شد و بعدش هم نامزد جایزه گلدن‌گلوب، اما به شکلی عجیب در هیچ رشته‌ای نامزد اسکار نشد و جالب است فیلمی که بیش از ٣٠ سال است از ساخت آن می‌گذرد، هنوز الگویی برای فیلم‌برداران و البته یکی از آثار محبوب سینه‌فیل‌هاست.

استیون سودربرگ با «جنسیت، دروغ و نوار ویدئویی» یک‌شبه ره صدساله رفت و جشنواره فیلم ساندنس را زنده، مخاطبانش را حیرت‌زده و جوایز جشنواره فیلم کن سال ١٩٨٩ را درو کرد و سه جایزه نخل طلای کن، بهترین بازیگر مرد برای جیمز اسپیدر و جایزه فیپرشی را به خانه برد، اما فیلم فقط در رشته بهترین فیلم‌نامه نامزد اسکار شد و حتی نامزد اسکار بهترین فیلم و کارگردانی نشد.

جشنواره فیلم کن، دیوید لینچ را دوست دارد و این کارگردان تک‌رو سینما چهار فیلمش را در کن نمایش داده و یک‌بار برای «قلبا وحشی» نخل طلای کن را گرفت و برای «جاده مالهالند» هم جایزه بهترین کارگردانی را گرفت. «قلبا وحشی» کمدی جنایی با بازی نیکلاس کیج، لارا درن، دایان لد و ویلم دفو بود و فضایی بسیار غریب داشت. این فیلم در فصل اسکار اصلا دیده نشد (تقریبا مثل دیگر فیلم‌های لینچ) و فقط یک نامزدی اسکار داشت آن هم برای لد در رشته بهترین بازیگر نقش مکمل زن.

برادران کوئن عزیزدردانه‌های جشنواره فیلم کن هستند و رکورد هشت‌بار بخت نخل‌طلای‌کن‌شدن را دارند. این دو با «بارتون فینک» در سال ١٩٩١ برنده نخل طلای کن شدند. آنها با «فارگو» هم جایزه بهترین کارگردانی را به خانه برده بودند و «مردی که آنجا نبود» هم همین جایزه را از کن گرفته بود، اما از بین این سه فیلم برنده جایزه در کن، فقط «فارگو» توانست نامزد اسکار شود. «بارتون فینک» یکی از بهترین فیلم‌های نوآر تاریخ سینماست.

امیر کاستاریکا بعد از بردن نخل طلای کن ١٩٩٥، با «زیرزمین» روزگاری بسیار خوش را سپری کرد. او با این فیلم تقریبا برای همه جوایز سال در رشته بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان برنده شد. روایت شوخ و تلخ او از جنگ جهانی دوم، یادآور نوشته‌های گابریل گارسیا مارکز بود، اما انگار اعضای آکادمی اسکار هیچ علاقه‌ای به این روایت فانتزی نداشتند و اصلا فیلم را تحویل نگرفتند.

«رقصنده در تاریکی» در سال ٢٠٠٠ برنده نخل طلای کن شد، اما فیلم نامزد اسکار، در هیچ رشته‌ای نشد، اصلا هم عجیب نیست، هیچ‌کس به اندازه هالیوودی‌ها از فن تری‌یر متنفر نیستند. شیوه فیلم‌سازی فن‌تری‌یر اساسا ضد شیوه مرسوم هالیوود است و فیلم‌هایش لحنی دارند که آمریکایی‌ها آن را برنمی‌تابند. فیلم فقط در رشته بهترین ترانه نامزد اسکار شد. ترانه فیلم را بیورک خوانده بود که خودش بازیگر اصلی فیلم بود و در کن جایزه بهترین بازیگر زن را گرفته بود!