اوباما توافق با ایران را به خطر نمی‌اندازد

سران کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی در نشست روز پنجشنبه در کمپ دیوید تلاش خواهند کرد باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا را به یک توافقنامه نظامی برای مقابله با عواقب غیرقابل پیشگیری توافق هسته ای با ایران ترغیب کنند. این نشست آخرین فرصت آنها برای دستیابی به چنین توافقی پیش از مهلت نهایی توافقنامه هسته ای در 30 ماه ژوئن است.

سران کشورهای عربی به دنبال دستیابی به توافقی هستند که آمریکا بر مبنای آن ایران را «محدود سازد» و به برتری نظامی آنها در مقابل ایران منجر شود. توافقنامه سیاسی و بیانیه محدودسازی که آنها به دنبال آن خواهند بود، یک تفاهم نامه رسمی است.

با این حال، پیش بینی اینکه اعراب بتوانند به این خواسته خود دست یابند دشوار است، چرا که اهداف اوباما با خواسته های آنها در تقابل مستقیم قرار می گیرد.

ماه گذشته آقای اوباما در حمایت از توافق ایران سخن گفت و مشروعیت انتقادهای مطرح شده علیه توافق را رد کرد. وی گفت: «مسئله ای که می توانست عامل نگرانی باشد این بود که در سال های 2013، 14 و 15، آنها سانتریفیوژهای پیشرفته داشتند که با سرعتی بالا اورانیوم را غنی سازی می کرد و در آن زمان، مدت زمان گریز هسته ای تقریبا به صفر کاهش یافته بود.» مدت زمان گریز هسته ای به فاصله زمانی میان تصمیم گیری ایران برای ساخت سلاح هسته ای و زمان دستیابی به این سلاح اطلاق می شود.

جوزف ار. بایدن نیز در این باره تصریح کرد: «ایرانی ها پیشتر راه دستیابی به مواد قابل استفاده در بمب (اتم) را هموار ساخته اند و اگر ایران از مذاکرات کنونی بدون دستیابی به توافق کنار بکشد، در فاصله زمانی دو تا سه ماه می تواند به تسلیحات هسته ای دست یابد.»

طبق گزارش های منتشر شده، با توجه به اقدامات آمریکایی ها در مذاکرات، دیپلمات های فرانسوی بر این باورند که آقای اوباما قصد دارد ایران را جایگزین عربستان سعودی کند تا نیروی هسته ای ایران به ثبات در خاورمیانه تحت سلطه این کشور منجر شود.

اما از اظهارات رئیس جمهور و معاون وی کاملا مشخص است که توافقنامه هسته ای آقای اوباما از دست نیافتن ایران به تسلیحات هسته ای دست کم تا 15 سال آینده کسب اطمینان خواهد کرد. صرف نظر از دوره زمانی، بر مبنای هر منطق و تخیلی غیرممکن است که به ایران اجازه داده شود به تسلیحات هسته ای دست یابد و در عین حال، محدودسازی این کشور تضمین شود.

ایران شیعه در یک سوی جنگ مذهبی میان مسلمانان منطقه قرار دارد و اعراب سنی در طرف دیگر این درگیری هستند. این درگیری برای حدود 14 قرن وجود داشته است و تا زمانی که این شکاف در اسلام وجود داشته باشد، همچنان ادامه خواهد داشت.

ایران از نیروهایی همچون حوثی های شیعه در یمن و یا دولت بشار اسد علوی (شاخه دیگری از شیعه) در سوریه حمایت می کند که متحدان عرب آمریکا یا قصد غلبه بر آنها را ندارند و یا قادر به چنین کاری نیستند. تلاش اعراب برای شکست دادن این نیروها همچون عملیات نظامی عربستان سعودی علیه حوثی ها که تا کنون بی نتیجه بوده است به این دلیل شکست می خورد که کشورهای عربی از تعهد به اختصاص نیروهای هوایی و زمینی تا زمان پیروزی، خودداری می کنند.

احتمال اینکه اعراب از باراک اوباما بخواهند در مورد محدودسازی ایران تضمین دهد، زیاد است. ایران تا زمانی که دولت کنونی در این کشور حاکم است، به جنگ مذهبی ادامه خواهد داد. تضمین محدودسازی ایران از سوی آمریکا به معنای استفاده از نیروهای نظامی قابل توجه برای تخریب قابلیت های هسته ای و دیگر قابلیت های این کشور خواهد بود.

اگر کشورهای اعراب از آمریکا بخواهند که امکان برتری نظامی در مقابل ایران را برای آنها فراهم آورد، چنین اقدامی چگونه بدون ارائه محموله های عظیم موشک های بالستیک و سامانه های دفاع موشکی و تسلیحات هسته ای برای مقابله با ایران ممکن خواهد بود؟ پاسخ این است: چنین امکانی وجود ندارد.

از سوی دیگر، خودداری آقای اوباما از پذیرش درخواست کشورهای عرب برای تضمین امنیتی به طور قطع با عواقب قابل پیش بینی همچون خلاء قدرت همراه خواهد بود که رقبای آمریکا مشتاقانه برای پر کردن آن اقدام خواهند کرد. روسیه به رغم حمایت شدید از ایران، آماده و مشتاق است تا دو طرفه بازی کند. چین که تاکنون نقش کمرنگ تری در خاورمیانه داشته است، با سهولت بیشتری می تواند این اقدام را انجام دهد. چین به شدت به نفتی که ایران تولید می کند نیاز دارد، اما وعده فراهم کردن حجم قابل توجهی از نفت خام اعراب می تواند نیاز شدید اقتصاد چین به این کالا را پاسخگو باشد. صنعت نظامی چین نیز همانند روسیه از میلیاردها دلاری که کشورهای عرب برای دستیابی به برتری نظامی در مقابل ایران می پردازند، سود خواهد برد.

با توافق هسته ای اوباما با ایران، به هر جهت قدرت و نفوذ آمریکا در منطقه خاورمیانه به نفع ایران کاهش خواهد یافت و از سوی دیگر، رقابت تسلیحاتی قریب الوقوع در خاورمیانه به معنای بی ثباتی بیشتر در منطقه است.

با این حال، شاید آمریکا بتواند با توافقی مناسب با کشورهای عرب نگرانی آنها را در مورد ایران کاهش دهد. چنین توافقی می تواند حمایت در زمینه دفاع از این کشورها باشد، اما نه در مفهوم پیمان ناتو. وعده دفاع نظامی مشترک ناتو به پیمانی بی معنا تبدیل شده است، چرا که کشورهای عضو ناتو به استثنای آمریکا از تخصیص سرمایه بیش از اندازه مشخص به قابلیت های تدافعی خود خودداری می کنند و بدین ترتیب، سازمان قابلیت اقدام به شیوه ای تاثیرگذار را از دست داده است. اما توافقنامه میان آمریکا و کشورهای عرب می تواند در ترغیب آنها به صلح با اسرائیل و در عین حال سرمایه گذاری مناسب این کشورها بر قابلیت های دفاعی منجر شود.

بخشی از درگیری های مذهبی میان شیعه و سنی، درگیری های ژئوپولتیک است که ایران پیروز این میدان خواهد بود. شاید تنها راه فراهم آوردن برتری نظامی برای کشورهای عرب این باشد که آقای اوباما توافق هسته ای با ایران را نادیده بگیرد.