کاهش قیمت نفت؛ چه کسانی نگران‌ترند؟

متحدان آمریکا در حوزه خلیج فارس از پول نفت برای سرپا نگه داشتن حکومت های متزلزلی مانند مصر و اردن استفاده می کنند اما سرازیری تند قیمت نفت می تواند این شاهراه حیاتی را به خطر اندازد.

به گزارش فارن پالسی، از میان تمام کشورها، مصر نگاه نگرانی نسبت به روند نزولی قیمت نفت دارد.

به نظر می رسد عواملی که وارد بازار نفت شدند و قیمت آن را نسبت به تابستان یک چهارم کاهش دادند، در این بازار جا خوش کرده اند. بانک های بزرگ سرمایه گذاری مانند گلدمن ساچ و بارکلیز پیش بینی خود در مورد قیمت سال آینده نفت را کاهش داده اند. وود مک‌کنزی، تحلیل گر انرژی روز سه شنبه گفت اقتصاد کساد می تواند قیمت پایه نفت را حدود 80 دلار در هر بشکه نگه دارد مگراینکه اوپک تولید خود را کاهش دهد. این یعنی افت قیمت نفت طی چهار ماه اخیر یک اشکال نیست بلکه ویژگی بازارهایی با عرضه بیش از اندازه است.

این خبر برای برخی تولیدکنندگان دست و دل باز نفت به خصوص برای عراق، ایران، روسیه و ونزوئلا که اقتصاد ناهموارشان نیازمند قیمت بالاتر نفت به منظور متوازن سازی بودجه است، چندان خوب نیست. اما سوال اینجا است که تداوم افت قیمت نفت چطور بر کشورهای برادر به خصوص کشورهای نفتی ثروتمند حوزه خلیج فارس تاثیر خواهد داشت.

دو مسئله وجود دارد که باید به آنها دقت کرد. نخست، کشورهایی که دارای الزامات داخلی زیاد و پرهزینه ای مانند یارانه هنگفت بخش انرژی و مخارج اجتماعی هستند که می تواند کمینگاه نوعی نارضایتی عمومی باشد که سال ها در کشورهای همسایه تشدید شد و بهار عربی را منجر شد.

اگر قیمت نفت به سقوط خود ادامه دهد، کشورهای حوزه خلیج فارس همچنین قادر به تامین هزینه های هنگفت کمک خارجی به کشورهای متزلزل در خاورمیانه و شمال آفریقا مانند مصر و مراکش که از ذخایر بی انتهای نفت و گاز بهره نبرده اند، نخواهند بود. کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس در برخی موارد دهه ها است که همسایگان دور خود سرپا نگه داشته اند، هم برای دور نگه داشتن نفوذ بیش از حد اروپائیان و هم برای اطمینان از ثبات سیاسی در منطقه ای که به لحاظ تاریخی فاقد آن است.

این مسئله سلامت مالی کشورهای حوزه خلیج فارس را به مسئله جدی قاهره، رباط و عمان تبدیل می کند—به خصوص از زمانیکه اقتصاد خاورمیانه حتی پیش از افت قیمت نفت با مشکل روبرو شده بود. مسئله ای که مصر و دیگر کشورها را تا اندازه ای تسلی می دهد این است که کشورهای مهم حوزه خلیج فارس هنوز در پول غلت می خورند و البته این پول دست کم فعلا تنها برای اولویت های مخارجی داخلی و خارجی کافی است.

صندوق بین المللی پول روز دوشنبه اعلام کرد خاورمیانه و شمال آفریقا یک سال دیگر رشد ناامیدکننده را در پیش خواهد داشت و هشدار داد که حتی اقتصادهای شکوفایی مانند عربستان نیز در صورت تداوم کاهش قیمت نفت تا سال آینده با کسری بودجه روبرو خواهند شد. صندوق بین المللی پول همچنین اعلام کرد قیمت پائین نفت برای کل کشورهای حوزه خلیج فارس 175 میلیارد دلار از مازاد مالی پیش بینی شده شان را از بین می برد.

کشورهای منطقه مجبور می شوند یارانه های انرژی خود را که سالانه میلیاردها دلار برای دولت هزینه دارد، کاهش دهند. در واقع کشورهای ضعیف منطقه همین حال هم چنین مسیری را در پیش گرفته اند. مصر، مراکش، اردن و تونس همگی اخیرا برنامه هایی برای کاهش یارانه های بخش انرژی اعلام کرده اند تا پول خود را پس انداز کنند. حال حتی کشورهای ثروتمند نیز اقدامات مشابهی را در دستور کار دارند.

اما در این میان یک خطر بالقوه دیگر نیز برای منطقه وجود دارد. فشارها در کشورهای نفتی منطقه می تواند روند کمک های سخاوتمندانه خارجی که عربستان، امارات و دیگران بر سر مصر، اردن و مراکش می ریختند تا را متوقف کند.

سال ها است که ریاض و دیگر پایتخت های ثروتمند این حوزه به صورت میلیاردی به کشورهای منطقه کمک می کنند. از زمان سقوط صدام حسین در سال 2003، اردن به طور روزافزونی نسبت به کمک های عربستان اطمینان یافته است و اردن و مراکش سال گذشته هر کدام دو میلیارد و 500 میلیون دلار کمک مالی دریافت کردند تا اقتصادشان را توسعه دهند و با بیکاری مبارزه کنند تا بتوانند بر پادشاهی خود حکمرانی کنند. کشورهای حوزه خلیج فارس به خصوص با اردن سخاوتمندانه برخورد می کنند چراکه سعی دارند به این کشور که صدها هزار پناهنده فراری از وحشی گری های داعش در سوریه و عراق را پناه داده، کمک کنند.

شاید مهم تر از آن کمک مالی است که عربستان و امارات از زمان سرنگونی محمد مرسی به دامن مصر ریخته اند تا عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر را سرپا نگه دارند. این دو کشور متعهد شده اند که برای حفظ اقتصاد مصر به طور مشترک 20 میلیارد دلار به این کشور تزریق کنند و تاکنون حدود 17 میلیارد دلار به صورت نقدی یا تولیدات نفتی به این کشور بخشیده اند.

خزانه سرشار خلیج فارس که از حدود یک دهه قیمت بالای نفت سود برده، خبری خوب برای سیسی محسوب می شود. شش کشور شورای همکاری خلیج فارس-بحرین، کویت، عمان، عربستان، قطر و امارات- دارای 750 میلیارد دلار ذخیره هستند. این کشورها از ذخایر نفتی بسیار و هزینه اندک استخراج نفت بهره می برند. 

آنها به خوبی می دانند که مصر بزرگتر از آن است بخواهند اجازه دهند سقوط کند و به همین دلیل خود را متعهد به حمایت از این کشور می دانند.