رنگ غذا‌ها با سلامت بدن چه می‌کنند؟

در گذشته زعفران و زردچوبه رنگ دهنده‌های ثابت بودند و اگر قرار بود رنگ و لعاب غذا بیشتر باشد، یک قاشق هم رب گوجه فرنگی اضافه می‌کردند، اما این روز‌ها بعضی از کدبانو‌ها از رنگ‌های خوراکی برای خوش رنگ‌تر شدن و شیک شدن غذا‌های شان استفاده می‌کنند.

به گزارش صدای ایران از نمناک،حالا انواع دسر‌ها و تنقلات رنگی جزء ثابت تغذیه ما شده اند. به هر حال رنگ‌های خوراکی پای شان به سفره ما باز شده، پس بهتر است حداقل کمی درباره آنها بیشتر بدانید. با دکتر کوروش جعفریان، متخصص تغذیه و دکتر رقیه سکوتی فرد، کارشناس بهداشت موادغذایی گفتگو کرده ایم.

حتی رنگ‌های طبیعی هم ممکن است مضر باشند

استفاده از رنگ‌های طبیعی هم به این معنی نیست که قطعا هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. حتی استفاده از رنگ‌های طبیعی هم اگر در حد افراطی باشد، می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود. متاسفانه ما اغلب مواقع دچار افراط می‌شویم و در هر نوع غذا و دسری انواع رنگ‌ها را به کار می‌بریم. این افراط در مصرف رنگ ها، حتی اگر رنگ طبیعی باشد، باعث بروز انواع مشکلات خواهد شد.

هرچه بی رنگ تر، سلامتی بیشتر

توصیه ما این است که هرچه کمتر از رنگ‌های خوراکی استفاده شود، کمک بیشتری به حفظ سلامتی افراد خواهد شد. نباید هر رنگی را صرفا به دلیل تبلیغ فروشنده خریداری کنید، زیرا نمی‌دانید چه موادی در ترکیب این محصول به کار رفته است. همچنین لازم است استفاده از موادغذایی با رنگ‌های تند و غیرطبیعی مثل انواع پاستیل یا شکلات‌های رنگی را به حداقل برسانید.

به جای رنگ غذا مصنوعی از چه چیز‌هایی می‌توانید استفاده کنید؟‌

می‌توانید به جای رنگ‌های مصنوعی و شیمیایی از رنگ‌های طبیعی موجود در موادغذایی مثل کاکائو، زعفران، میوه‌هایی مثل گیلاس، تمشک، لبو و... استفاده کنید. به عنوان مثال برای داشتن رنگ زرد می‌توانید از زعفران یا زردچوبه به تناسب غذای خود کمک بگیرید.

برای داشتن رنگ صورتی از آب چغندر پخته، برای داشتن رنگ بنفش ارغوانی از میکس آب و زغال اخته، برای داشتن رنگ سبز از اسفناج و برای داشتن رنگ قهوه‌ای از کاکائو استفاده کنید.

مضرات آنی استفاده از رنگ غذا

مصرف رنگ‌های خوراکی معمولا در درازمدت باعث بروز مشکلات مختلف خواهد شد و کمتر شاهد آن خواهید بود که بلافاصله پس از مصرف، مضرات استفاده از این مواد بروز پیدا کند. با این حال ممکن است برخی افراد خصوصا کسانی که دارای درجات مختلف حساسیت هستند، بلافاصله پس از مصرف رنگ‌های خوراکی دچار نشانه‌هایی مثل مسمومیت، حالت تهوع، استفراغ و... شوند.

مضرات بلندمدت استفاده از رنگ‌های خوراکی

عوارضی که در درازمدت ممکن است به دلیل استفاده از رنگ‌های خوراکی به وجود آید، شامل انواع بیماری هاست. سرطان خون را در این میان می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین مضرات استفاده از رنگ‌های خوراکی مصنوعی دانست. این روز‌ها گفته می‌شود یکی از دلایل بروز سرطان خون ممکن است استفاده از رنگ‌های خوراکی مصنوعی باشد که متاسفانه کمتر کسی به آن توجه دارد.

به علاوه تحقیقات نشان می‌دهد که ابتلا به برخی بیماری‌ها نظیر اوتیسم، بیش فعالی، ضریب هوشی پایین، آلرژی و... در کودکان می‌تواند با مصرف انواع رنگ‌های خوراکی مصنوعی ارتباط داشته باشد. همچنین سقط جنین، ناهنجاری‌های ژنتیکی، تغییرات هورمونی و... هم از جمله عوارضی است که می‌تواند با مصرف رنگ‌های خوراکی مصنوعی در خانم‌های باردار مرتبط باشد.

وقتی رنگ پارچه و قالی بخورید

در بحث تقلب‌ها این موضوع صحت دارد که گاهی از رنگ‌های غیرخوراکی مثل رنگ‌های مورد استفاده در صنعت فرش، قالی، الیاف یا حتی رنگ‌های ساختمانی به جای رنگ‌های خوراکی استفاده می‌شود. حتی گاهی برای اینکه برخی محصولات مثلا خیارشور یا هندوانه رنگ خوبی داشته باشد، از رنگ‌های صنعتی در تولید استفاده می‌شود.

البته حتما این را باید گفت که این موارد بسیار کم است و در واحد‌هایی وجود دارد که جواز تولید ندارند و به صورت غیرقانونی و بی نام و نشان فعالیت دارند.

رنگ‌های فله‌ای خطرناک ترند!

گاهی رنگ‌های خوراکی را به صورت فله‌ای و بدون بسته بندی به فروش می‌رسانند. در حقیقت فروشنده‌ها برای اینکه بتوانند جنس خود را کم کم و سریع‌تر به فروش برسانند، دست به چنین اقدامی می‌زنند. اگر بسته بندی اولیه این رنگ‌ها در فهرست رنگ‌های مجاز باشد، می‌توان از آن استفاده کرد.

یعنی بحث مجاز یا غیرمجاز بودن این محصولات بیش از بسته بندی مطرح است، اما با این حال بهتر است از این نوع رنگ‌های بدون بسته بندی استفاده نکنید، زیرا امکان تقلب و ناخالصی در آن زیاد است.

رنگ‌های خانگی

گاهی افراد از مواد غذایی داخل آشپزخانه برای رنگ دادن به غذا استفاده می‌کنند که در این صورت برای کسانی که آن را استفاده می‌کنند ضرری ندارد. اما معمولا رنگ‌ها در کـارخـانه تولید می‌شوند که به انواع مختلفی تقسیم شده که دکتر سکوتی فرد درباره آنها توضیح می‌دهد.

رنگ‌هایی با منشاء طبیعی

سه گروه عمده رنگ‌های خوراکی وجود دارد:رنگ‌های طبیعی، شبه طبیعی و مصنوعی. رنگ‌های طبیعی از گیاهان و برخی جانوران استخراج می‌شوند و در حقیقت منشاء طبیعی دارند. گیاهانی مثل زعفران، زرچوبه، چغندر، هویج، ... و برخی از انواع جانوران مثلا نوع خاصی از مورچه‌ها می‌تواند منشاء رنگ‌های خوراکی باشد. مصرف این نوع رنگ‌ها اگر از حد نرمال خارج نشود، مشکلی ایجاد نمی‌کند و مورد تایید است.

رنگ‌های صنعتی، اما طبیعی

رنگ‌های شبه طبیعی مشابه رنگ‌های طبیعی بوده ولی ساخت انسان است. مثلا بتاکاروتن موجود در هویج توسط انسان ساخته شده و به عنوان یک رنگ شبه طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی رنگ‌های طبیعی پایداری زیادی ندارند و ممکن است دچار تغییر رنگ شوند. به علاوه استخراج برخی رنگ‌های طبیعی مقرون به صرفه نیست؛ بنابراین ساختن رنگ‌های شبه طبیعی رایج شده است. این رنگ‌ها هم اگر مورد تایید سازمان غذا و دارو باشد، ضرر چندانی ندارد.

رنگ‌های خوراکی مصنوعی و زنگ خطر

رنگ‌های مصنوعی در کارخانه و توسط انسان ساخته می‌شود، اما در ساخت آن از مواد شیمیایی و مصنوعی استفاده می‌کنند. استفاده از این نوع رنگ‌ها بیشترین نگرانی را به سمت خود جلب کرده است. در حقیقت این نوع رنگ‌ها حتما باید دارای مجوز باشند؛ با این حال باز هم درباره استفاده از آن باید احتیاط کرد.

گفته می‌شود استفاده از رنگ‌های خوراکی مصنوعی خصوصا انواع غیرمجاز آن می‌تواند خطرات زیادی به دنبال داشته باشد.

چگونه غیرمجاز‌ها را تشخیص بدهید؟

سازمان غذا و دارو فهرستی را به عنوان محصولات مجاز و مورد تایید در سایت خود اعلام می‌کند که می‌توان برای تشخیص مجاز یا غیرمجاز بودن رنگ‌های خوراکی به آن مراجعه کرد، اما یک راه کاربردی دیگر هم وجود دارد و آن امتحان رنگ است.

یعنی مقداری از رنگ را با آب ولرم در یک ظرف سرامیکی حل کنید و سپس رنگ را دور بریزید. اگر پس از دور ریختن محلول، رنگ روی ظرف سرامیکی باقی ماند، این محصول غیرمجاز است و نباید از آن استفاده کنید.

فقط رنگ‌های مجاز بخرید

توصیه ما این است که حتی المقدور از رنگ‌های طبیعی برای غذای خود استفاده کنید. اگر دوست دارید از رنگ‌های غیرطبیعی استفاده کنید، حتما به مجاز یا غیرمجاز بودن آن توجه کنید. با مشورت، آگاهی و مراجعه به فهرست محصولات مجاز که توسط سازمان غذا و دارو تهیه می‌شود، می‌توانید از مجاز بودن محصولات مطمئن شوید.

حتما توجه داشته باشید محصولاتی را خریداری کنید که علامت استاندارد یا شماره مجوز معتبر داشته باشند. حتی رنگ‌های مجاز هم مضرات خاص خود را دارند، اما با خرید رنگ‌های مجاز حداقل می‌توانید مضرات استفاده از این محصولات را کمتر کنید.

رنگ‌های غیرمجاز حاوی سرب هستند

رنگ‌هایی که از کانال قاچاق به کشور وارد می‌شوند، ممکن است جزء رنگ‌های مجاز یا غیرمجاز باشند. اگر جزء رنگ‌های مجاز باشند که به دلیل قاچاق مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرند، اما اگر غیرمجاز باشد دیگر غیر از بحث قانون، موضوع سلامتی نیز درمیان است. رنگ‌های غیرمجاز ممکن است به انواع ناخالصی‌ها خصوصا سرب آلوده باشند.

این روز‌ها به طبع رایج شدن استفاده از رنگ‌ها در پخت و پز بحث تقلب بسیار زیاد شده است؛ بنابراین دستگاه‌های نظارتی باید فعالیت خود را بیشتر کنند.

همه نگرانی‌های وزارت بهداشت

مسلما از سمت معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت نظارت‌هایی اعمال می‌شود که رنگ‌های وارداتی استاندارد‌های لازم را داشته باشد. واحد کنترل واردات مواد غذایی از رنگ‌های وارداتی نمونه برداری کرده و سلامت محصول را ارزیابی می‌کنند. حتی ممکن است در برخی موارد برای نمونه برداری و کنترل در مبدا به کشور واردکننده سفر کنند.

واقعیت این است که وزارت بهداشت درخصوص بررسی سلامت رنگ‌های خوراکی حساسیت لازم را دارد. به علاوه سازمان استاندارد هم بر این موضوع نظارت دارد.

همیشه پای قاچاق در میان است

آنچه اهمیت دارد این است که مقدار زیادی رنگ خوراکی از طریق قاچاق به کشور وارد می‌شود که مسلما از نظارت‌ها دور است. بحث غیرمجاز بودن رنگ‌ها در این موارد مطرح است. رنگ‌هایی که از طریق قاچاق به کشور وارد می‌شوند، از فیلتر وزارت بهداشت عبور نمی‌کنند؛ بنابراین در لحظه ورود به کشور نمی‌توان مجاز یا غیرمجاز بودن این محصولات را دانست.

مگر اینکه یک واحد تولیدی مثلا شیرینی پزی از این محصولات قاچاق استفاده کند و پس از استفاده در شیرینی و نمونه برداری‌ها متوجه شوند محصول غیرمجاز بوده است. مسلما دانستن غیرمجاز بودن رنگ پس از استفاده در محصولات دیگر چندان قابل جبران نیست.