علت بارش های اخیر ایران چیست؟

طنین همتی صدای ایران، این روز‌ها در فصل تابستان شاهد بارش‌های گسترده در جنوب کشور هستیم که به‌گفته کارشناسان، سامانه بارشی تابستان تحت‌تأثیر ناپایداری جوی در اقیانوس هند موسوم به مونسون هند، امسال با گستردی بیشتری رخ داده است و بارندگی‌هایش تا جنوب غرب کشور هم گسترده بوده است.

سیل‌های اخیر تحت‌تأثیر اقیانوس هند است

یحیی قائنی‌پور، مدیرکل اداره هواشناسی خراسان رضوی، درباره دلایل سیل روز‌های گذشته در نقاط مختلف کشور گفت: سیل‌های اخیر تحت‌تأثیر اقیانوس هند است که تعدادی سامانه کم‌فشار در آن منطقه باعث گسترس ناپایداری جوی می‌شوند. این تغییرات بیشتر فصلی است و این مونسون‌های هند معمولا در تابستان تشکیل می‌شود و امسال بیشتر گسترش پیدا کرد. سیل‌هایی که در جنوب کشور شاهد بودیم، تحت‌تأثیر مونسون‌های اقیانوس هند است.

به گفته وی، آنچه نقشه‌ها نشان می‌دهد این است که تا دوشنبه هفته آینده این وضعیت جوی ادامه دارد. اگرچه این سامانه بارشی از شنبه ضعیف خواهد شد، تا دوشنبه در کشور درگیر این موضوع خواهیم بود.

وی تصریح کرد: این سامانه بارشی در فصل تابستان هر سال اتفاق می‌افتد، اما امسال از گستردگی بیشتری برخورددار بوده است، به‌طوری‌که جنوب غرب کشور و تقریبا شرق خوزستان را هم دربرمی‌گیرد، اما شمال کشور را تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد. به‌دلیل گستردگی، این سامانه حتی اصفهان و فارس را هم دربرگرفته است.

هر سال در فصل تابستان این بارش‌های سنگین تحت‌تأثیر مونسون هند اتفاق می‌افتد

وی با بیان اینکه بیشتر این ناپایداری جوی در استان‌های جنوب کشور است، گفت: این ناپایداری جوی که همراه با شدت بارندگی و ایجاد سیلاب است، از سیستان‌وبلوچستان شروع شد و هرمزگان، بوشهر و چهارمحال‌وبختیاری را تحت‌تأثیر بارش‌های سنگین قرار داد. امسال از نظر مکانی این ناپایداری جوی گسترده‌تر بوده است، ولی هر سال در فصل تابستان این بارش‌های سنگین تحت‌تأثیر مونسون هند اتفاق می‌افتد.

قائنی‌پور گفت: احتمال اینکه جنوب استان خراسان رضوی امروز تحت‌تأثیر موج‌های این سامانه قرار بگیرد و شاهد بارش‌های پراکنده باشیم، وجود دارد. به‌طوری‌که در روز‌های جمعه و شنبه سامانه جوی که از شمال غرب کشور نفوذ پیدا می‌کند، شمال استان ما حتی مشهد را در شنبه پیش‌رو تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و بارش‌های رگباری را جمعه در شمال استان و شنبه در برخی نواحی مرکزی استان داریم که منجر به کاهش دما در استان می‌شود.


 علت اصلی شکل گیری مونسون، تغییر سالانه بسیار زیاد دما در مناطق بزرگ خشکی در مقایسه با سطوح اقیانوس‌های همسایه است.

ناحیه اقیانوسی حاره ای، به ویژه دریای عرب، خلیج بنگال و اقیانوس هند مهمترین منبع دمایی و رطوبتی هستند که انرژی لازم برای ادامه گردش بزرگ مقیاس مونسون و فعالیت پیوسته آن برروی شبه قاره هند را فراهم می کند.

باران‌های موسمی تابستانی آسیا، برای حدود یکصد روز، تقریبا همزمان با بادهای ۱۲۰ روزه سیستان، از روزهای پایانی خرداد ماه آغاز شده و در روزهای آغازین مهرماه به پایان می‌رسد که با تأخیر زمانی چند هفته آثار فعالیت آن در جنوب شرقی ایران (سیستان و بلوچستان) نیز مشاهده می‌شود.

چنانچه سیستم مونسونی هند بسیار فعال بوده و از رطوبت خیلی زیادی برخوردار باشد به عرض های شمالی و غربی تر متمایل گردیده و در استان هایی مانند کرمان، هرمزگان، فارس، یزد و اصفهان نیز بارندگی رخ خواهد داد اما در مواقعی که رطوبت انتقالی کم باشد، در این نواحی با ایجاد ابرهای جوششی کم ضخامت تر، طوفان گرد و خاک و افزایش نسبی دما پدید می آید.

به نظر می رسد با چاشنی گرمایش زمین و تغییر اقلیم، رفتار مونسون امسال به شکل تقریبا استثنایی تغییر کرده و موجب بارش های فراسنگین در قسمت های وسیعی از نیمه جنوبی کشور می شود.

دلایل عمده در شکل گیری مونسون؛خشکی بیش از حد زمین و عدم وجود پوشش گیاهی مناسب

با توجه به خشکی بیش از حد زمین و عدم وجود پوشش گیاهی مناسب در این مناطق، بارش های رگباری شدید می تواند منجر به جاری شدن روانآب و حتی سیلاب در برخی نقاط شود.

طبق گزارش‌های مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی، پیش‌بینی شد که پنجشنبه _ششم مردادماه ۱۴۰۱_ در شمال سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، اصفهان، یزد، بوشهر، برخی مناطق چهارمحال‌وبختیاری، جنوب سمنان، کهگیلویه و بویراحمد، قم، تهران، قزوین، البرز، زنجان، گیلان، مازندران، گلستان، اردبیل، آذربایجان‌شرقی و استان مرکزی با بارش رگباری، رعد و برق و حتی خیزش گرد و خاک مواجه شویم، علاوه بر آن جمعه _هفتم مردادماه_ در جنوب سیستان‌وبلوچستان، غرب کرمان، شرق خوزستان، شمال سمنان، شرق لرستان، همچنین استان‌های فارس، بوشهر، کهگیلویه‌وبویراحمد، چهارمحال و بختیاری، یزد، اصفهان و برخی مناطق استان‌های البرز، تهران، مرکزی، قم، قزوین، زنجان، همدان، گلستان، مازندران و گیلان وجود رگبار و رعد و برق، وزش باد شدید موقت و در برخی مناطق خیزش گرد و خاک پیش‌بینی شد.

مونسون در اصفهان

نوید حاجی‌بابایی معاون پیش‌بینی و تحقیقات اداره کل هواشناسی استان اصفهان در رابطه با وجود سامانه بارشی مونسون در اصفهان گفت: براساس سوابق سال‌های گذشته بیشتر شاهد بارش‌های مونسونی در استان‌های جنوب و جنوب شرقی کشور بودیم، اما امسال این بارش‌ها به استان اصفهان هم منتهی شده است.

وی افزود: با رخ دادن اتفاقاتی در وضعیت جوی، رطوبت اقیانوس هند به قسمت‌های مرکزی و استان اصفهان منتقل شده است.

معاون پیش‌بینی و تحقیقات اداره کل هواشناسی استان اصفهان تصریح کرد: از ویژگی‌های جریانات مونسونی تولید ابرهای ضخیم با ارتفاع بالا در آسمان و عموماً با رگبارهای شدید و تند و بادهای لحظه‌ای و گردوخاک‌های محلی است. با شدت بارش‌ها، در مناطق جنوب و جنوب‌غرب استان اصفهان و مناطقی که همجوار با چهارمحال و بختیاری و فارس هستند، شاهد بارش‌های خوبی از اواخر پنجشنبه تا روز جمعه خواهیم بود.

دلایل جاری شدن سیل در ایران

سال‌ها در ایران خشکسالی حاکم بوده و پوشش گیاهی مناسبی وجود ندارد و خاک خشک است؛ بنابراین آب باران به سرعت جاری می‌شود و باعث وقوع حوادثی می‌شود که طی چند روز گذشته شاهد آن بودیم. پوشش گیاهی مناسب، بارانی که می‌بارد را نگه می‌دارد و باعث می‌شود مقدار زیادی از این باران در خاک نفوذ کند به همین دلیل در جنگل‌ها خیلی کم سیل رخ می‌دهد زیرا پوشش گیاهی جلوی جاری شدن آب را می‌گیرد، اما در نواحی جنوبی چون پوشش گیاهی کم است بارش باران موجب جاری شدن سیل می‌شود.