بغداد ‌گره کور روابط ایران و عربستان و باز می کند؟

در‌حالی‌که عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، در حال سپری‌کردن دومین روز سفر خود در ایران بود، بحث درباره میانجیگری او بین ایران و عربستان بر سر زبان‌ها افتاد.

 

به گزارش صدای ایران روزنامه شرق نوشت: روز گذشته پایگاه خبری «موازین‌نیوز» عراق به نقل از یک منبع آگاه از قصد عبدالمهدی برای نزدیک‌کردن روابط تهران و ریاض خبر داد. این منبع آگاه گفته است: عبدالمهدی در این سفر پیشنهاد میانجیگری بغداد میان تهران و ریاض به‌منظور بهبود روابط دو کشور را مطرح خواهد کرد. این منبع آگاه در ادامه همچنین اعلام کرده نخست‌وزیر عراق در سفر قریب‌الوقوع خود به ریاض که قرار است هفته آینده انجام شود، پاسخ ایرانی‌ها را به سعودی‌ها منتقل خواهد کرد. این منبع مطلع همچنین از امکان موفقیت این میانجیگری ابراز خوش‌بینی کرده است.

همیشه پای یک «منبع آگاه» در میان است
«موازین‌نیوز» تنها رسانه‌ای نبود که با «منبع‌ آگاه» صحبت و بحث میانجیگری بغداد را مطرح کرد. هم‌زمان با این رسانه عراقی، «العربی الجدید»، روزنامه مستقر در لندن و وابسته به کمپانی‌های قطری نیز از امکان میانجیگری عراق بین ایران و عربستان نوشت. به گزارش این روزنامه، احتمالا در این سفر طرف عراقی قصد دارد بین ایران و عربستان سعودی میانجیگری کند تا «دیدگاه‌های ریاض و تهران نزدیک شود».

به گزارش این روزنامه عربی، سفر عادل عبدالمهدی به ایران بعد از سفر «نبیه بری»، رئیس پارلمان لبنان به عراق و طرح موضوع میانجیگری عراق و نقش این کشور در منطقه و همچنین قبل از سفر عبدالمهدی به عربستان صورت گرفت.

اگر از این زاویه به گفته‌های نخست‌وزیر عراق در تهران نگاه کنیم، عبارات عبدالمهدی معنادارتر می‌شوند؛ او در بدو ورود از «تمایل» عراق به «پایان‌دادن جنگ و اختلاف در منطقه» سخن گفت و در نشست خبری مشترک با حسن روحانی نیز اعلام کرد بغداد در راستای تقویت صلح در منطقه فعالیت می‌کند.

العربی الجدید نیز سراغ منبع دولتی و آگاه رفته و به نقل از او نوشته است: «نخست‌وزیر عراق مشکلات خاورمیانه را مرتبط با یکدیگر می‌داند و بر این باور است که بدون حل‌کردن همه این مشکلات، ثبات در منطقه برقرار نخواهد شد». این منبع آگاه در ادامه این‌گونه توضیح داده: عراق تمایل دارد «به تنش‌های بین ایران و چند کشور منطقه به‌ویژه عربستان سعودی پایان دهد. عراق امیدوار است ثبات در سوریه، یمن و همه کشورهای منطقه برقرار شود؛ زیرا هر جنگ یا بحرانی، پس‌لرزه‌هایی برای عراق دارد... . عراقی‌ها یقین دارند آتش هر بحرانی ممکن است به عراق برسد. گروه [تروریستی] داعش، پیش از اینکه به عراق منتقل شود، در سوریه شکل گرفت. این مسئله درباره گروه القاعده و سایر گروه‌های افراطی نیز صدق می‌کند».

دو روز قبل و هم‌زمان با ورود نخست‌وزیر عراق به تهران نیز ایده میانجیگری عراق در برخی از رسانه‌ها مطرح شده بود؛ البته نه از سوی یک رسانه عربی بلکه از طرف رسانه‌ای روسی! یک منبع عراقی در گفت‌وگو با خبرنگار «راشاتودی» از «طرح ابتکاری» نخست‌وزیر این کشور برای میانجیگری بین تهران و ریاض سخن گفت. 
  
‌ میانجیگری‌های تکذیب‌شده
این اولین‌باری نیست که ایده میانجیگری بغداد در رابطه تیره تهران-ریاض مطرح شده است. در مدت کوتاهی که دولت فعلی عراق بر مسند کار قرار دارد، مقامات عالی‌رتبه دو کشور سه بار میهمان یکدیگر شده‌اند؛ اولین سفر، اواخر آبان سال قبل با حضور برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق، در تهران به‌ وقوع پیوست. سفر دوم به اسفند و حضور چندروزه روحانی و هیئت ایرانی در عراق مربوط است و آخرین سفر نیز در دو روز گذشته و با حضور نخست‌وزیر عراق در تهران رقم خورد. در فقره اول نیز مانند این‌بار، البته با شدت کمتری، بحث میانجیگری بغداد مطرح شده بود.

آن زمان یک روزنامه کویتی نوشت: ایران از رئیس‌جمهوری عراق خواسته تا میانجی رابطه تهران و ریاض شود. این خبر البته دوام زیادی نداشت و با تکذیبیه دفتر اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهور به پایان رسید. در آن بیانیه آمده بود: «اخبار منتشرشده از سوی برخی از رسانه‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مبنی بر میانجیگری «برهم صالح»، رئیس‌جمهور عراق، بین تهران و ریاض و پیشنهاد گفت‌وگوی دو کشور کاملا نادرست بوده است». هرچند در ادامه همان بیانیه تأکید شده بود که هدف سفر منطقه‌ای «برهم صالح»، رئیس‌جمهوری عراق، به‌منظور مقابله با تبعات درگیری‌های منطقه‌ای بوده و عراق به اندازه توان خود برای وساطت تلاش می‌کند. پیش از این نیز در مرداد سال 96 و در جریان سفر قاسم الاعرجی، وزیر کشور عراق به تهران، او مدعی شده بود «محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، رسما از او درخواست کرده بغداد میان تهران و ریاض برای کاهش تنش میانجیگری کند». الاعرجی بیست‌وهفتم تیر همان سال به عربستان سفر کرده بود و با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، دیدار و گفت‌وگو کرد؛ اما این مقام عراقی تا حضور در تهران هیچ اظهارنظری دراین‌باره نکرده بود.

‌ رابطه پیچیده 2 کشور
رابطه ایران و عربستان در دوره محمود احمدی‌نژاد فضای سردی را تجربه کرد؛ با وجود این، سفرای هر دو کشور در پایتخت کشور همسایه مشغول به ‌کار بودند. با روی‌کارآمدن دولت حسن روحانی، همه منتظر بودند یخ رابطه این دو کشور مسلمان باز شود. ظریف و رئیس‌جمهور نیز بارها به قصد و تمایل خودشان برای برقرارشدن رابطه مناسب با عربستان اشاره کردند؛ اما تقدیر سیاست‌ خارجی دولت یازدهم به برجام و گروه 5+1 گره خورد. چند سال آخر نیز دیگر ریاض سفیری در ایران نداشت؛ اما هنوز آب‌باریکه‌ای از رابطه بین دو کشور برقرار بود تا آن روز سیاه؛ 12 دی 1394؛ روزی که ایرانیان معترض به اعدام شیخ نمر، روحانی شیعه و مخالف دولت عربستان، به خیابان آمدند و مابقی داستان ... .