خوشنویسی در ابعاد مختلف تاریخ هنر ایران حضور پررنگ داشته است

صدای ایران؛ محمد امرایی- استاد سلیمان میری معتقد است اگر تاریخ هنر ایران را تحلیل و بررسی کلی داشته باشیم متوجه حضور خوشنویسی در ابعاد مختلف تاریخ هنر و فرهنگ آن خواهیم شد. در حوزه معاصر هم با تکیه بر همان فرهنگ سنتی و در ادامه سنت زیبایی ایرانی به فراخور نیازهای امروز جامعه مدرن ما خوشنویسی همان حضور پررنگ فرهنگی و اجتماعی خود را حفظ کرده است.

 

گفتگوی خبرنگار فرهنگی و هنری صدای ایران با استاد سلیمان میری هنرمند حوزه هنر خوشنویسی و باتیک با موضوع هنر خوشنویسی در فضای مدرن و تلفیق با هنر باتیک در ادامه از نظر می گذرد: 

در هنر خوشنویسی مدرن معمولاً از چه مواد اولیه­ای استفاده می ­شود؟

در هنر مدرن به طور خاص خوشنویسی که جریان مدرن آن دهه­ سی و با ظهور جنبش سقاخانه آثارش تغییر متریال و مواد اولیه از عوامل تاثیرگذار و مهم بود خوشنویسان مدرن و یا نقاشانی که از خوشنویسی در آثارشان استفاده         می­ کردند دیگر بصورت سنتی با قلم نی و مرکب و کاغذ آثار خویش را خلق می­کردند، بلکه با تغییر مواد اولیه و استفاده از ابزار و متریالهای چون بوم، مرکب­های جدید، رنگ­های اکرولیک، روغن، پوست، چوب و فضاهای سنتی و کلاسیک خوشنویسی را دارد فاز جدیدی از جریان هنر مدرن کرد که منجر به جریان مدرن نقاشی خط ایرانی شد.

در هنر خوشنویسی مدرن مواد اولیه چه تاثیری داشته است؟

در آثار مدرن که در حوزه خوشنویسی و نقاشی خط تعریف می­شود اغلب از متریال­های چون بوم نقاشی، انواع رنگ­های اکرولیک و روغنی، ترکیب مواد مختلف و ابزاری متفاوت از سیوه سنتی یعنی (قلم نی) است. همچنین در بسیاری از آثار حجمی و مجسه سازی از حوشنویسی بعنوان فرم­هایی برای ساختن آثار حجمی مدرن با فضاسازی­ها خاصی استفاده شده است هر چند به بصورت کلی خوشنویسی در تاریخ هنر ایران و به ویژه در دوره معاصر در فضاهای مختلف و متفاوت از جمله صنایع دستی، سفال، سرامیک، پارچه، لباس، فلزکاری و .... حضور پررنگ داشته و دارد این امر باعث تنوع خوشنویسی و همچنین ظرافت­های بصری فراوان خوشنویسی ایرای است.

آیا هنرمندان در ساخت و تهیه مواد اولیه مدرن پایبند به تفکر خاصی بوده ­اند؟

معمولاً هر هنرمند به فراخور ذوق و ذائقه شخصی و جهان بینی و زیبایی­ شناسی­اش مواد و متریال و ابزار کار خود را انتخاب می­کند و محدودیت خاصی وجود ندارد تعریف ها و برداشت­های متنوع و متفاوت از راهکارها و مسیرهای متنوع را ایجاد می­ کند.

آيا مواد و ابزار در خوشنويسي مدرن باعث تحول شده و اين تحول چه تاثير بر هنر خوشنويسي داشت؟

بله، یقیناً مواد و ابزار تاثیر مهمی در رویکردخوشنویسان داشته است هر چند به اعتقاد من آنچه که یک هنرمند را به فضای مدرن و خلق آثار نو سوق می­دهد انگیزه­های درونی و نیاز به خلق آثار جدید در شخص هنرمند است ولی در این فضا تجربه متریال و مواد مختلف خیلی اوقات مسیر تفکر هنرمند را تغییر می­دهد که در نهایت روند کاری هنرمند هم تغییر خواهد کرد. در حوزه خوشنویسی هم تجربه فضاهای مختلف را می توان با بررسی و تحلیل مواد و ابزار به رویکرد و جهت­گیری هنرمند تاثیرگذاری آن را در آثار هنرمندان مشاهده کرد.

از نگاه شما استاد ميري مؤلفه هاي فني در خوشنويسي مدرن چيست؟

به نظر من قبل از هر مسئله­ ای نوع نگرش و نگاه هنرمندان تعیین کننده این است که آثار مدرن هستند یا صورتی از مدرن فلسفه و جهان بینی هنرمند است که او را به فضاهای خاص که حاصل کنکاش و جستجوی درونی و ذهنی اوست می­کشاند. من معتقدم هر چقدر آثاری که خلق می­شوند دارای انگیزه شخصی و عاطفی باشد و در واقع درونی باشند و دارای مولفه های مدرن هستند که شخص هنرمند به فراخور آگاهی و ذوق خود مواد و ابزار مدرن را انتخاب می­کندتا بدین وسیله به بیانی نو و تازه و شخصی در هنر برسد.

تكنيك خوشنويسي مدرن با خوشنويسي سنتي چه تفاوتي دارد؟

خوشنویسی مدرن در واقع مسیری است که حاصل سیر و تطور خوشنویسی سنتی ماست. ولی با این تفاوت که قالب­های سنتی زیبایی­شناسی خوشنویسی سنتی تعریف شده است و چهارچوب موضوعات آن مشخص است ولی در خوشنویسی مدرن این ساختارها به هم ریخته می­شود و ساختارهای شخصی جایگزین می­شود.

أهداف كاربردي در فضاي خوشنويسي مدرن چيست؟

یکی از مهمترین فاکتورهای هنر مدرن بحث به روز بودن و به قول معروف بیان، زبان و زمان بودن هنر است این وجه کاربردی هنر مدرن است که بتواند متناسب ذائقه انسان معاصر باشد. خوشنویسی هم از سایر هنرها مجزا نبوده و در سیر مدرنیته شدن همگام و همسو در فضاهای مختلف و متنوع از جمله، حضور در فضای معماری درون، طراحی پارچه، لباس، منسوجات، انواع صنایع دستی، گرافیگ و ... متناسب با فضا حضور داشته است و دارد. البته که بحث نقد و تحلیل زیبایی­شناسی و کیفیت آنها مبحثی است جداگانه و نیاز به نظر کارشناسان و منتقدین دارد.

در خوشنويسي مدرن شما هدفي رو بيشتر مد نظر داريد؟

آنچه که همیشه برای من بیشترین اهمیت را داشته و دارد جستجو و کنکاش­های شخصی است که برخاسته از انگیره­های درونی من برای آفرینش و خلق بوده است که این امر باعث شده است در این جستجو به دنبال مفاد و مفاهیم درونی دست به تجربه در فضاهای مختلف و استفاده از ابزار و متریال­های متنوع  و مختلف را داشته باشیم، نیاز به کشف کردن و خلق کردن مهمترین انگیزه­های درونی من بوده ­اند که حاصل آن تجربه فضاهای مختلف در این را دریافت­های درونی و شخصی و در نهایت خلق آثارم بوده است.

استاد ميري در خوشنويسي مدرن كيفيت بصري از منظر شما چگونه است؟

کیفیت بصری و فرمی آثار مدرن نسبت مستقیم با مفهوم و محتوای آثار که حاصل نگرش و جهان ­بینی هنرمند است و همچنین شناخت و آگاهی هنرمند از مبانی زیبایی ­شناسی هنر مدرن دارد. در حوزه خوشنویسی هم از دیدگاه من آثاری که هم زمان با تکیه بر اصالت و هویت بصری خوشنویسی و داشتن عنصر مهم خلاقیت به وجود می­ آیند دارای ارزش و عیار هنری بالاتری هستند چرا که در ذات خوشنویسی تجرید، آبستره و انتزاع وجود دارد و هنرمند معاصر می­تواند با تکیه بر این سنت انتزاعی فضاهای شخصی خاص خود را خلق کند.

منابع انساني توليد در فضاي خوشنويسي مدرن ميتواند چه كساني باشند؟

همه کسانی که دغدغه هنر و آفرینش نو را داشته باشند می­تواند منابع انسانی تولید خوشنویسی مدرن باشند.

آيا منابع انساني توليد هنر خوشنويسي به سبك هاي مدرن در ابتدا با فضاي خوشنويسي سنتي آشنا بوده اند؟

بله، برای رسیدن به هدف منطقی و درست احتیاج به مسیر منطقی است که از نقطه آغازین و ادامه مسیر و در نهایت رسیدن به مقصد و هدف تشکیل می ­شود.

استاد سبك هاي خوشنويسي مدرن در ساختار فرهنگي و اجتماعي چيست؟ و چه تأثيري بر اين ساختارها داشته است؟ به نظر من چون خوشنویسی مدرن، در ادامه و سیر خوشنویسی سنتی ماست و اگر تاریخ هنر ایران را تحلیل و بررسی کلی داشته باشیم متوجه حضور خوشنویسی در ابعاد مختلف تاریخ هنر و فرهنگ آن خواهیم شد. در حوزه معاصر هم با تکیه بر همان فرهنگ سنتی و در ادامه سنت زیبایی ایرانی به فراخور نیازهای امروز جامعه مدرن ما خوشنویسی همان حضور پررنگ فرهنگی و اجتماعی خود را حفظ کرده است.

هنر خوشنويسي را براي اينكه با دنياي مدرن بيشتر آميخته كنيم چه خلاقيت هاي ميشود بكار برد؟

خوشنویسی برای اینکه بتواند به حیات هنری خود ادامه دهد مجبور به بروزرسانی خود به نسبت زمان و متناسب با شرایط و نیاز اجتماعی است وگرنه محکوم به ساقط شدن است و در این راه نیاز به هنرمندان پیشرو و آوانگاردی­ست که مسیر را برای سایرین و همچنین برای شناساندن و تعریف جایگاه آن در جامعه معاصر بکوشند که این خود مستلزم این است که خوشنویسان پیشرو جسارت تجربه خوشنویسی در فضاهای مختلف را بدون تعصب سنتی آن داشته باشند و همچنین وجود منتقدین آگاه و منصف برای نقد و تجزیه و تحلیل دو مقوله خوشنویسی سنتی و مدرن ما میتواند راهگشا و تاثیرگذار باشد.
 
آیا شما در این مسیر دست به خلاقیت و حرکت نو زده­ اید؟

بله، من خوشنویسی را با هنر باتیک تلفیق کردم و آنچه که من را راغب کرد دو هنر سنتی را باهم تلفیق کنم قبل از هرچیزی انگیزه درونی و ذائقه شخصی و سپس غنی بودن چاپ سنتی باتیک که در حال فراموشی است و همچنین ظرفیت­های بصری خوشنویسی سنتی بوده و همچنین نیاز مخاطبین خاص در این مقوله.
         
 در تلفيق اين دو هنر كه از هنرهاي سنتي هستند از تكنولوژي امروز استفاده كرده ­اید؟

همه مراحل بصورت کاملا سنتی و بدون هیچ گونه ابزار مدرنی ایجاد شده. فقط رنگ­هایی که استفاده شده رنگ­های شیمیایی راکتیو سرد است که مناسب چاپ باتیک روی ابریشم است.

در واقع به روش سنتي دست به يك حركت نوآورانه زده ­ايد؟ و تا حدودي از رنگ هاي كه بيشتر تحت تاثير دنياي مدرن بوده استفاده كرده ­ايد؟

بحث همان نوع نگاه است. آنچه که خیلی مهم هستش نوع نگاه و نگرش هنرمند است و ابزار و مواد بهانه ایست و هرچیزی می تواند باشد.
 
آيا با تمام اين تفاسير از فضاي مدرن در تلفيق با هنرهاي سنتي گذشته بهره برده ­ايد؟

بله بنظرم فضاهایی که در آثار باتیک کار کردم کاملا مدرن هستند و فضاهایی خلق شده که ما نمونه اونها رو در هیچ کجای تاریخ هنرمون نمی­بینیم البته بخشی از کارهای من مربوط میشه به صنایع ­دستی و شاید بشه گفت در حوزه سنت که بیشتر کارها را در حوزه باتیک انجام می دهم. ولی آثاری که در حوزه خط نقاشی انجام میدم شاید منطقی­تر باشه که بگیم مدرن هستند. ولی من سعی میکنم هر زمان و به موازات هم بدون هیچ­گونه تنشی هم در فضای سنتی کار کنم و هم فضاهای شخصی و مدرن­تر.

نه. اینو من نمیتونم بگم مخاطبین و منتقدین باید قضاوت کنند ولی از دیدگاه خودم من شخصی هستم که در دوره معاصر به دنبال کشف و خلق درونیات خودم هستم و در این راه و برای رسیدن به این هدف از راه سنت و با تکیه بر هویت و اصالت سنتی خودمان استفاده می کنم.