معرفی کتاب «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه» نوشته کیهان برزگر

این کتاب در سه فصل کلی اهداف و اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه ، سیاست عملی کشورمان نسبت به این کشورها و نهایتاً تقابل و تعامل ایران و آمریکا را بررسی می کند. 

کتاب فوق الذکر به بررسی ریشه ها و اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه بین حوادث یازده سپتامبر 2001  تا  تحولات جهان عرب در ژانویه 2011 می پردازد. حوادث تروریستی 11 سپتامبر  در آمریکا و متعاقب آن حضور گسترده نیروهای نظامی آمریکا در منطقه در قالب دو جنگ افغانستان و عراق تهدیدهای مستقیم سیاسی – امنیتی برای ایران به همراه داشت و متعاقب آن جهت گیری سیاست خارجی ایران در منطقه را تحت تاثیر جدی قرار داد. در این دوران هدف اصلی سیاست خارجی ایران مبتنی بر افزایش امنیت نسبی از طریق مهار تهدید آمریکا بود و این تحولات ضرورت افزایش نقش منطقه ای ایران برای پیشگیری از این تهدید را در سیاست خارجی مطرح کرد.

همزمان با این تحول ، بحث جایگاه منطقه گرایی در سیاست خارجی ایران در محافل روشنفکری، دانشگاهی و سیاستگذاری کشورمان مطرح شده است. پرسش اصلی همواره این بوده که دامنه و مرزهای حضور ایران در مسائل منطقه خاورمیانه کجاست و این مسئله چه چالش ها و فرصت هایی به وجود می آورد؟ بعضی از دیدگاه ها معتقدند که حضور بیش از اندازه ایران در مسائل منطقه به خصوص خاورمیانه عربی چالش ها و تنش هایی غیر ضروری را برای منافع و امنیت ملی کشوربه همراه دارد. بعضی دیگر از دیدگاه ها به دلیل ماهیت ایدئولوژیک انقلاب اسلامی نزدیکی و تقویت روابط با همسایگان عربی و اسلامی را مطرح می کنند و از آن به عنوان فرصت سیاست خارجی ایران ذکر می کنند.

نویسنده کتاب به گونه ای سعی دارد تا تضادهای مفهومی و تئوریک ناشی از حضور یا عدم حضور ایران در مسائل منطقه ای و آثار آن بر روابط این کشور با بازیگران تاثیر گذار فرا منطقه ای به خصوص آمریکا را به بحث بگذارد و نوعی تعادل بین دیدگاه های فوق ایجاد کند. رویکرد این کتاب متمرکز بر ضرورت تقویت منطقه گرایی در سیاست خارجی ایران است. به کار گیری این رویکرد سیاست خارجی الزاما به معنای ضرورت گسترش روابط همه جانبه با کشورهای همسایه و عربی منطقه نیست که البته محدویت های خاص خود را دارد ، بلکه تاکید بر ضرورت حضور فعال ایران در مسائل منطقه ای برای تثبیت نقش های سیاسی- امنیتی و اقتصادی خود در منطقه و به تبع نظام بین الملل است. به عبارت دیگر، ارزش استراتژیک ایران در نظام بین الملل فعلی تا حد زیادی به ارزش نقش فعال آن در مسائل منطقه ای وابسته است.

بخش اول: اهداف و اصول سیاست خارجی ایران در منطقه
فصل اول: منطقه گرایی در سیاست خارجی ایران
فصل دوم: سیاست خارجی ایران در خاورمیانه و امنیت بین‌المللی
فصل سوم: سیاست خارجی ایران در منطقه از منظر نظریه‌های رئالیستی سیاست خارجی    
فصل چهارم: سیاست خارجی ایران و هلال شیعی
فصل پنجم: سیاست خارجی ایران و نظریه توازن قوا در خلیج فارس

بخش دوم: سیاست خارجی ایران با کشورهای منطقه
فصل اول: سیاست خارجی ایران در عراق پس از صدام
فصل دوم: حوادث 11 سپتامبر و همکاری‌های منطقه‌ای ایران و ترکیه
فصل سوم: سیاست خارجی ایران در افغانستان بعد از سقوط طالبان
فصل چهارم: سیاست خارجی ایران در تنگه هرمز

بخش سوم: ایران و آمریکا در منطقه
فصل اول: برنامه هسته‌ای ایران و امکان گفتگوی استراتژیک میان ایران و آمریکا
فصل دوم: برنامه هسته‌ای ایران و سطوح تحلیل سیاست خارجی ایران
فصل سوم: جایگاه منطقه در روابط ایران و آمریکا
فصل چهارم: موضوع تروریسم هسته‌ای در روابط ایران و آمریکا