حاشیه سریال های رمضانی در یک دهه اخیر

موفق‌ترین شبکه‌ها را در جریان ساخت و پخش سریال‌های ماه مبارک رمضان می‌توان شبکه‌های سه و یک محسوب کرد؛ هرچقدر «میوه ممنوعه» و «صاحبدلان» برای شبکه یک و سریال‌های رضا عطاران برای شبکه سه اعتبار به دست آوردند، برخی سریال‌ها نیز با حاشیه‌هایشان این شبکه‌ها را مطرح کردند؛ مانند حواشی سریال «در مسیر زاینده رود» و «اغما». امسال هم شبکه سه با مجموعه «هفت سنگ» ماه رمضان را آغاز کرد، اما خیلی زود حاشیه‌ای جدی برای آن به وجود آمد، حاشیه‌ای پررنگ‌تر از اصل؛ اینکه علیرضا بذرافشان مجموعه خود را جزء به جزء از مجموعه‌ای آمریکایی برداشته است.

هنوز مدت زیادی از پخش «هفت سنگ» به کارگردانی علیرضا بذرافشان از شبکه سه سیما نگذشته بود که شبکه‌های مجازی پر شد از تک نظراتی در مورد شباهت این مجموعه به «خانواده مدرن» آمریکایی. کار به جایی رسید که در تایم گزارشی در مورد شباهت‌های این دو سریال منتشر شد و چنین نوشته شد: «احتمالا طرفداران سریال «خانواده مدرن» از شبکه ای‌بی‌سی آمریکا هرگز سریال «هفت سنگ» را در تلویزیون ندیده باشند، اما با این حال این سریال در واقع توسط آنان دیده شده است. «هفت‌سنگ» یک بازتولید از سریال «خانواده مدرن» و بسیار به آن نزدیک است تک‌تک صحنه‌های آن با همان لوکیشن و مسیر و با همان شوخی‌ها در سریال ایرانی تکرار شده است. یک کلیپ مقایسه‌ای از این دو سریال که بر روی شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده را ببینید. شما در حال دو بار دیدن این سریال نیستید، شما در حال مشاهده این مسئله هستید که وقتی قانون کپی‌رایت رعایت نمی‌شودچه اتفاقی رخ می‌دهد.»

کار به جایی رسید که قرار شد شورای نطارت صداوسیما وارد میدان شود و کار مقایسه را انجام دهد و تکلیف را روشن کند. اما پیش از آنکه نتیجه نهایی از سوی این شورا اعلام شود، پای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی هم به میان آمد تا از سوی دیگری هم موضوعات بررسی شود.

سیدعلی طاهری سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از مکاتبه با مسئولان صدا و سیما برای حضور در کمیسیون برای ارایه توضیحاتی در خصوص سریال «هفت سنگ» خبر داد و گفت: «تا زمانی که کپی‌برداری این فیلم از شبکه آمریکایی اثبات نشود نمی‌توان در خصوص آن اظهار نظر و نتیجه‌گیری کرد. هیچ گونه نتیجه‌گیری تازمان منسجم شدن نتایج در خصوص شبیه سازی سریال هفت سنگ از سریال پخش شده در شبکه آمریکایی نمی‌توان کرد. هر چند نقاط ضعفی نیزدر عملکرد صدا و سیما وجو دارد اما در مجموع عملکرد قابل قبولی از خود نشان داده است. بدون‌شک به زودی در کمیسیون فرهنگی مجلس این فیلم با حضور مسئولان رسانه ملی و اطلاعات ارایه شده از سوی آنان بررسی خواهد شد.»

تا چند روز دیگر روشن خواهد شد که نتیجه یک کپی‌برداری علنی از سریالی آمریکایی در صداوسیمایی که برای خلاقیت و سرگرمی و نه برای کپی‌کار باید هزینه کند، چه خواهد بود. وضعیت در مورد این سریال به گونه‌ای است که بازیگران آن ترجیح می‌دهند در مورد این کار صحبت نکنند.

شبکه یک، دو سریال پرمخاطب «میوه ممنوعه» و «صاحبدلان» را در ماه مبارک رمضان داشت. مجموعه‌هایی که به لحاظ ساختار و کیفیت تولید همچنان مثال زده می‌شوند و در زمان پخش مخاطبان بسیاری را جذب کردند. هر دوی این کارها براساس داستان‌های کهن ساخته شده است. علیرضا نادری «میوه ممنوعه» را براساس داستان شیخ سنان نوشت و حسن فتحی آن را کارگردانی کرد. هرچند که فتحی از دیر رسیدن متن سر فیلمبرداری و سختی بازیگران برای حفظ کردن دیالوگ‌ها ابراز نارضایتی کرده بود، اما نتیجه کار به گونه‌ای بود که این فشردگی کار دیده نمی‌شد.

«صاحبدلان» براساس داستان‌های قرآنی از جمله هابیل و قابیل و نمرود و ابراهیم و چند داستان دیگر ساخته شد و جزو موفق‌ترین سریال‌های تلویزیونی محمدحسین لطیفی محسوب می‌شود.

در کنار این مجموعه‌های موفق پخش «اغما» و «در مسیر زاینده رود» خالی از حواشی نبود. به کارگیری لهجه اصفهانی در مجموعه «در مسیر زاینده رود» برای حسن فتحی کارگردان سریال دردسرهای زیادی را به همراه داشت. بسیاری از اصفهانی‌ها بازیگران این سریال را مورد انتقاد قرار دادند که به خوبی نتوانسته‌اند دیالوگ‌های خود را ادا کنند.

«اغما» به کارگردانی سیروس مقدم و تهیه‌کنندگی رضا جودی برای ماه رمضان ۸۶ ساخته شد. علیرضا افخمی ابتدا به عنوان ناظر کیفی «اغما» بود. او فیلمنامه‌ داریوش مختاری را تایید نکرد تا جایی که خودش جایگزین مختاری شد. او پیش از این در «وفا» ساخته لطیفی نیز همین رویه را پیش گرفته بود و جایگزین نویسنده شده بود. او به دلیل مشغله زیاد نمی‌توانست سرموقع فیلمنامه را برساند و همین روند تولید را با مشکلاتی مواجه کرد.

شبکه سه با سریال‌هایی که رضا عطاران برای این شبکه ساخت، هر سال یکی از پرمخاطب‌ترین شبکه‌هایی بود که در جریان ماه مبارک رمضان مجموعه‌ای مناسبتی روی آنتن می‌فرستاد.

البته عطاران امکان آن را به دست نمی‌آورد که هر سال سریالی بسازد و اکنون نیز چند سالی است این کارگردان و بازیگر مستعد امکان حضور در تلویزیون را از دست داده است.

در سال 1380 رامبد جوان سریال رمضانی شبکه سه را ساخت. «گمگشته» که در آن زمان موفق به جذب مخاطبانی شده بود براساس طرح اولیه علیرضا کاظمی‌پور بر مبنای فیلم هندی «رام و شام» نوشته شد. در آن زمان این برداشت از یک فیلم واکنش‌های منفی را برای سازندگان کار به همراه نیاورد.

«گمگشته» جزو مجموعه‌های پرمخاطب شبکه سه سیما بود و به عنوان پربیننده‌ترین مجموعه رمضان سال ۸۰ شناخته شد.

«او یک فرشته بود» به کارگردانی علیرضا افخمی پای سریال‌های ماورایی را به صداوسیما باز کرد. قصه ماورایی این فیلم شاید برای مخاطبان جذاب بود و نظر آنان را به خود جلب می‌کرد، اما برای برخی چندان خوشایند نبود. مسیری که با «او یک فرشته بود» آغاز شد و شیطان را به شکل‌های مختلف به نمایش گذاشت، در سریال‌های دیگری از جمله «سی امین روز» به کارگردانی جواد افشار ادامه پیدا کرد، هرچند که سازندگان این سریال آن را ماورایی نمی‌دانستند.

در مجموع تصویر کردن جن و شیطان در تلویزیون چندان خوشایند گروهی نبود و در نتیجه تولید این شکل از سریال‌ها بعد از مدتی متوقف شد.