ابزارهای بانک مرکزی برای مدیریت نرخ دلار
بانک مرکزی به تشریح توضیحاتی درباره چگونگی مدیریت نرخ دلار در بازار همزمان با ابلاغ سیاست جدید ارزی پرداخت و اعلام کرد: در صورت اقتضای بازار، بانک مرکزی می تواند برای تامین کمبود ارز در بازار، آن را به نرخ آزاد به بانک‌ها بفروشد.
صدای ایران - حدود 2 هفته از ابلاغ سیاست جدید بانک مرکزی که گامی برای تک نرخی کردن ارز محسوب می شود، می گذرد ولی هنوز تمام بانک ها اجرای آن را آغاز نکرده اند.
طبق این دستورالعمل بانک ها مجاز به خرید و فروش ارز به نرخ توافقی (نرخ نزدیک به بازار) هستند از همین رو کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند باز شدن دست بانک‌ها در بازار ارز مهیا شدن زمینه برای تک نرخی شدن ارز در اقتصاد است. برخی از این افراد معتقدند اولین کار برای یکسان سازی ارز این است که هر کسی که نیاز به تهیه ارز دارد، دولت بتواند ارز مورد نیاز آن را در اختیارش بگذارد.
به اعتقاد سید بهاءالدین حسینی هاشمی، تک نرخی کردن ارز در ابتدا نیازمند آزاد سازی خرید و فروش ارز می‌باشد، به طوری که حسابهای پس انداز ارزی و تمام مبادلات ارزی به سیستم بانکی بازگردد تا منبع ارزی تحت کنترل باشد و مثل منابع ریالی بتوان برای آن برنامه‌ریزی کرد. در همین راستا تمام منابع ارزی باید در بانک متمرکز و تحت کنترل باشد. فروش ارز به سیستم بانکی به نرخ بازار و نه به نرخ دولت باعث می شود پدیده فرار ارز از سیستم بانکی رخ ندهد. این در حالی است که پیش تر هیچ کسی راضی به فروش ارز نبود و برعکس همه به دنبال این بودند که از بانک مرکزی ارز را با نرخ دولتی دریافت کنند.
ولی یکی از دغدغه هایی که دستورالعمل جدید بانک مرکزی برای فعالان اقتصادی بوجود آورده "نرخ ارز" می باشد؛ فعالان اقتصادی بیم آن دارند که رقابت بر سر خرید و فروش ارز میان بانک‌ها فضای کاذب و منفی را بوجود بیاورد و نرخ ارز را به صورت غیرواقعی افزایش یا کاهش دهد.
هرچند بانک مرکزی قبلاً در دستورالعمل ابلاغی خود به بانک ها اعلام کرده بود که "نرخ خرید و فروش ارز بر اساس توافق بانک و مشتری تعیین خواهد شد." ولی با این وجود فعالان اقتصادی نگران آن هستند که بانک ها از این امتیاز ویژه در دستورالعمل مذکور سوءاستفاده کرده و نرخ ها را به طور غیرواقعی تعیین کنند.
اما گذشت 2 هفته از ابلاغ این دستورالعمل نشان داد که بانک ها هم مانند صرافی ها نرخ های اعلام شده در سامانه سنا را ملاک عمل خود قرار می دهند. نرخ های اعلام شده در سامانه سنا بیانگر میانگین وزنی نرخ خرید و فروش ارز بر مبنای معاملات ثبت شده در سامانه توسط صرافی های مجاز کل کشور است.
ولی نکته ای که همزمان با آغاز سیاست جدید بانک مرکزی در راستای تک نرخی کردن ارز در بازار بانکی و آزاد رخ داد حرکت افزایشی البته با سرعت آهسته در نرخ دلار بود. نرخ بانکی دلار در اولین روز ابلاغ این سیاست 3095 تومان بود که این نرخ امروز 3106 تومان اعلام شده و بیانگرروند افزایشی دلار بانکی و نزدیک کردن آن به نرخ بازار آزاد است. البته از مدت ها قبل بانک مرکزی سیاست افزایش آهسته نرخ دلار بانکی را پیش گرفته بود ولی این سیاست همزمان با آزادسازی خرید و فروش ارز توسط بانک ها پررنگ تر شده است.
علاوه بر دلار بانکی، نرخ ها در بازار آزاد نیز بیانگر سیر صعودی است؛ نرخ دلار در بازار آزاد بعد از ابلاغ سیاست جدید ارز تک نرخی از 3533 تومان به 3540 تومان رسیده است. ضمن آنکه نرخ فروش نقدی دلار در سامانه سنا تا ساعت 11 امروز 3547 تومان ثبت شده است.
خبرگزاری تسنیم بعد از گذشت 2 هفته از ابلاغ این سیاست به بانک ها از بانک مرکزی استعلام گرفت که اقدامات بانک‌ها پس از ابلاغ این دستورالعمل چه بوده است و چرا در برخی بانک ها اجرای آن با تاخیر مواجه شده‌است؟ بانک مرکزی هم در پاسخ اعلام کرد: بانک مرکزی دستورالعمل خرید و فروش ارز را به بانک‌ها ابلاغ کرده است و بانک‌ها نیز در حال تنظیم دستورالعمل داخلی خودشان هستند تا به شعب خود اعلام کنند. به همین دلیل اجرای آن زمان بر شده است. البته گفتنی است که برخی از بانک‌ها عملیات خرید و فروش ارز را در شعب خود آغاز کرده‌اند.
بانک مرکزی درباره نرخ خرید و فروش ارز توسط بانک ها طی 2 هفته گذشته هم اینطور توضیح داده که در این دستورالعمل آمده است که نرخ خرید و فروش ارز بر اساس توافق خریدار و فروشنده (بانک و مشتری) تعیین می شود، لذا بانک مرکزی قرار نیست برای آن رقمی تعیین کند، بلکه قیمت ارز بر اساس عرضه و تقاضای بازار مشخص می شود.
به گزارش تسنیم، همچنین بانک مرکزی در پاسخ به چگونگی مدیریت نرخ ارز همزمان با ابلاغ سیاست جدید ارزی، به بکارگیری روش‌ها و ابزارهای کنترلی، همچون سیاست‌گذاری پولی، سیاست‌گذاری تجاری (تعرفه‌ای)، شفاف سازی بازار، مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها، حذف معاملات صوری ارز و کمک به تعادل عرضه و تقاضای ارز در بازار اشاره و اعلام کرد: در صورت اقتضای بازار، بانک مرکزی می تواند برای تامین کمبود ارز در بازار، آن را به نرخ آزاد به بانک‌ها بفروشد.
به گزارش تسنیم، «دستورالعمل و ضوابط اجرایی خرید و فروش ارز به نرخ آزاد» که به تازگی از سوی بانک مرکزی به بانک های عامل ابلاغ شده، درصدد است عملیات ارزی اشخاص حقیقی و حقوقی را به کانال بانکی هدایت و ریسک عملیاتی فعّالان اقتصادی را کاهش دهد.
بر اساس این بخشنامه بانک‌ها می‌توانند درآمدهای ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی اشخاص حقیقی و حقوقی و ارز ورودی به کشور از طریق نمایندگی‌های دیپلماتیک مقیم ایران و سرمایه گذاران خارجی را به نرخ آزاد خریداری کنند.
همچنین بانک‌ها می‌توانند ارزهای خریداری شده موضوع این دستورالعمل را در چارچوب مجموعه مقررات ارزی و یا از طریق صرافی‌های معتبر به فروش برسانند، ضمن اینکه فروش ارز خریداری شده به سایر بانک‌ها و صرافی‌ها نیز مجاز است. البته طبق تصمیم بانک مرکزی، نرخ خرید و فروش ارز بر اساس توافق بانک و مشتری تعیین خواهد شد.
آزاد شدن دست بانک ها در خرید و فروش ارز یکی از مقدمه های تک نرخی شدن ارز است که به اعتقاد کارشناسان پیش از این باید بانک مرکزی این اختیار را به نظام بانکی می داد ولی آیا این دستورالعمل تمام پیش نیازهای ارز تک نرخی را فراهم می کند؟
بانک مرکزی در این مدت البته از بازار بانکی و ارز مبادله ای هم غافل نبوده و تدریجاً استارت افزایش دلار مبادله ای را زده و در تلاش است تا فاصله دلار بانکی با دلار آزاد را کاهش دهد. این هم یکی از پیش نیازهای تحقق وعده تک نرخی است.
ولی آنطور که رئیس کل بانک مرکزی و معاونانش بارها تأکید کرده اند، تک نرخی شدن ارز نیازمند مشخص شدن آثار برجام است ولی بدعهدی غرب در این موضوع کار را برای سیف و یارانش در میرداماد سخت کرده چراکه پولی دست ایران را نگرفته است و این یعنی دلار کافی برای عرضه در بازار هنوز وجود ندارد تا ارز آزادانه یکسان شود.
سیف در همین ارتباط گفته «پیش شرط یکسان سازی نرخ ارز، دسترسی داشتن به منابع ارزی خارجی ما و توانایی برای انتقال آزادانه این منابع به نقاط مختلف جهان است... ما تنها زمانی یک نرخ ارز واحد خواهیم داشت که درباره امکان تداوم ثبات در بازار ارز مطمئن باشیم.»
با این حال باید دید آیا بانک مرکزی اینبار در تحقق وعده قدیمی تک نرخی شدن ارز موفق خواهد بود یا خیر؟ آیا بانک ها همراهی مناسب با سیاست گذار پولی و ارزی برای یکسان سازی ارز خواهند داشت؟
گزارش خطا
آخرین اخبار