رهبر داعش کیست؟

با پیش‌روی‌ گروه داعش در عراق اینک بیش از پیش بحث درباره رهبر این گروه بالا گرفته است. «ابوبکر بغدادی» با کشتارهایی که در یک سال اخیر داشته، به لحاظ معروفیت و نفوذ در میان گروه‌های افراطی از رهبر القاعده نیز پیشی گرفته است.

 شبکه خبری دویچه وله در گزارشی می‌نویسد: «القاعده هم شاید از "پیروزی‌های" اخیر گروه موسوم به "دولت اسلامی عراق و شام" (داعش) به حسرت و حسادت دچار شود. داعش با تسلط اخیر بر موصل، دومین شهر بزرگ عراق، عملا حیطه تصرفات و اقتدارش مساحتی را تا حدی گسترش داده است که کمتر گروه افراطی دیگری تاکنون به آن رسیده است. در همین حال، بر اساس آخرین گزارش‌ها، برخی از ساکنان شهر موصل از تخلیه خیابان‌های این شهر از سوی اعضای داعش براساس دستوراتی در زمینه عقب‌نشینی به منطقه ربیعه خبر دادند.

حوزه تسلط پر سرکوب و خشونت داعش هم‌اکنون از مرزهای حلب در سوریه شروع می‌شود، تا ۸۰ کیلومتری بغداد گسترش می‌یابد و هفت منطقه نسبتا مهم، از جمله دیرالزور، رقه، فلوجه و موصل را در برمی‌گیرد.

پیشروی‌های داعش را رهبر آن، "ابوبکربغدادی" فرماندهی می‌کند؛ مردی پر رمز و راز که نام اصلی‌اش را ابودعا ذکر می‌کنند.

از بغدادی تنها دو عکس موجود است، یکی مردی جوان را نشان می‌دهد با ابروهایی پرپشت و چهره‌ای گرد. در عکس دوم بغدادی پیرتر است، اما همچنان نگاهی سرد و خشک به دوربین دارد.

بغدادی در خفا زندگی می‌کند تا حیات و ممات خود را به خطر نیاندازد. سلف او، ابومصعب زرقاوی، سال ۲۰۰۶ هدف حمله هوایی نیروهای آمریکایی قرار گرفت و کشته شد. همین امر باعث شده که بغدادی محتاط‌ تر عمل کند و حتی هنگام سخنرانی برای اطرافیانش نقاب بزند. البته از سخنرانی‌های او هیچ نوار و سندی در دست نیست و برخلاف رهبر القاعده ایمن‌ الظواهری، هیچ‌گاه هم مواضع خود را در نوارهای ویدئویی منتشر نکرده است.

"استراتژی زیرک، قاتلی بی‌رحم"

بغدادی قدرت و اقتدار خود را در عرصه ترور به دست آورده است. روزنامه واشنگتن پست او را "استراتژی زیرک، قاتلی بی‌رحم و تامین‌کننده منابع مالی گروه" معرفی می‌کند که "در عین حال دست و دل باز هم هست".

هم منابع مالی قدرتمند در کشورهای عرب خلیج فارس از داعش پشتیبانی می‌کنند، هم وضع عوارض گمرکی در مرز عراق و سوریه این گروه را به مال و منالی رسانده است و هم فروش سیاه نفت شرق سوریه و نیز باج‌گیرها در شهرهای مختلف عراق برای آن منبع درآمدی فراهم کرده است.

واشنگتن‌ پست در تحلیل خود نوشته است که بغدادی ظرف یک سال با کشت و کشتارهای بی‌رحمانه خود نفوذ و تاثیری بین‌المللی‌ در میان دسته‌جات افراطی به هم زده که از کسی مثل الظواهری، رهبر القاعده هم فراتر می‌رود.

بنا بر برخی منابع، بغدادی سال ۱۹۷۱ در سامرا متولد شده و نام اصلی‌اش ابراهیم عواد ابراهیم علی بدری سامرایی ذکر می‌شود. او از خانواده‌ای باسواد و در عین حال مذهبی برخاسته و به نوشته‌ی واشنگتن پست، او فارغ‌التحصیل دوره دکترای علوم اسلامی دانشگاه اسلامی بغداد است.

تا سال ۲۰۰۳، یعنی تا زمان حمله آمریکا به عراق، بغدادی به کار وعظ و موعظه مشغول بود. بعد از حمله اما در شرق بغداد گروهی "جهادی" مسلح تشکیل داد و از همان هنگام هم در خفا ماند.

به نوشته واشنگتن پست، بغدادی سال ۲۰۰۵ توسط نیروهای آمریکایی در عراق دستگیر شد و ۴ سال را در اردوگاه بوکا در جنوب عراق در بازداشت بود. بنا بر برخی منابع عربی او در همین محل به تمرینات مشترک با نیروهای القاعده پرداخت.

سال ۲۰۱۰ که او رهبری القاعده عراق (دولت اسلامی عراق) را به عهده گرفت، نفوذ و وجهه افراطی‌های سنی که با دولت و نیروهای آمریکایی می‌جنگیدند، در پایین‌ترین سطح خود بود.

اما جنگ داخلی عراق نقطه عطفی در اوج‌گیری نفوذ و قدرت عمل بغدادی و گروه تحت رهبری او شد. در نتیجه این جنگ خلاء قدرتی در شرق سوریه به‌ وجود آمد که بغدادی توانست به راحتی آن را پر کند و این منطقه را تا حدود زیادی به زیر سلطه گروهش که حالا به "دولت اسلامی عراق و شام" تغییر نام داده بود، بکشد.

به زودی نزدیک به ۱۲ هزار شبه‌نظامی افراطی دیگر نیز از اقصی نقاط به داعش پیوستند. این گروه با رشته بمب‌گذاری‌های پرخون و خشونتی عملا توانست اراضی دیگری را به تصرف خود درآورد.

تهدیدی برای کل منطقه

ایمن الظواهری پیوسته از بغدادی خواسته بود که حیطه عملیات خود را به عراق محدود کند و سوریه را به جبهه النصرة بسپارد. اما در ژوئن ۲۰۱۳ بغدادی از تبعیت از القاعده سرباز زد و از آن اعلام استقلال کرد. به نوشته لوموند داعش در حال حاضر ۱۰ هزار نیرو در عراق دارد و بین هفت تا هشت هزار نیرو در سوریه.

بغدادی نفر دوم در فهرست تروریست‌های بین‌المللی تحت تعقیب آمریکاست. وزارت خارجه ایالات متحده برای هر نشانه‌ای که به دستگیری یا نابودی بغدادی منجر شود، ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین کرده است. اما فقط آمریکا نیست که از پیشروی‌های اخیر بغدادی و گروهش سخت نگران است. برای ترکیه و ایران هم این روند بسیار نگران‌کننده شده است.

بعید نیست که برخی کشورهای سنی منطقه که دولت عراق را به دلیل اتحادش با ایران و سوریه ضعیف و ضربت‌خورده می‌خواهند، از اقدامات و پیشروی‌های داعش ناخشنود نباشند، اما این نگرانی هم هست که بغدادی همچون اسامه بن‌ لادن فردا سمت حملاتش را متوجه محافل حاکم این کشورها کند.»