بخی تشابهات لکی و لری با اوستا
صدای ایران- محسن سلگی: در آغاز می بایستی تأکید کنیم که در کتاب «نامه باستان ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی، دکترمیرجلال الدین کزازی،تهران ،سمت، جلدهای 1و2و3» به خوبی به اشتراکات زبان لکی و لری با شاهنامه پرداخته شده است؛ از آن جمله واژه مکیس که به معنای تعارف است و قس علیهذا. ( همچنین نگاه کنید به فرهنگ پهلوی ، ژاله آموزگار و دیگران و اوستا، جلیل دوستخواه). شاهنامه حکیم فردوسی به خوبی نشان داده است که زبان لکی و لری، میراثی ملی است و سخن درباره آن، تنها سخن درباره یک تکلم قومیت خاص نیست.
اکنون مخاطبان گرانقدر را مکیس(دعوت) می کنیم به بذل نظر در پاره ای از مشترکات زبان لکی با اوستا و زبان پهلوی. اگرچه لکی و لری امروزین از صورت باستانی خود دور شده است، اما همچنان با زبان پهلوی و اوستایی اشتراکات خیره کننده، «برز» و باشکوهی دارد. همین واژه «برز» در اوستا و زبان لکی و لری به معنای بلند و باشکوه است. همچنین:
ژوژه در اوستا به معنی خارپشت است و در لکی و لری، ژژو می گویند. ماونگهه به مفهوم ماه است و در لکی ماونگ گفته می شود. هورخشيت به معنای خورشید در لکی هور گفته می شود. گفتنی است که فره وشی، فره ورتی و فره نیز از مشتقات هور است. جالب اینکه فره تنها در زبان لکی صورت عینی خود را حفظ کرده است و این وازپژه در لکی به معنای فراوان است.
علاوه بر این، وات به معنای باد در لکی وا گفته می شود.
«چرین یا چرونن» به معنای بر انگیختن و انگیزش برای حرکت در زبان لکی از واژه اوستایی (چرن) مقتبس شده است.
لکی ولری، مصبوغ و مسبوق به ریشه های باستانی است که شاید این ریشه ها در اثر تمایل والدین لک برای مکالمه فارسی با فرزندان خود، هوشگ یا خشک شود.
گفتنی است هوشگ واژه ای بازمانده از زبانهای باستانی ایران است؛ این واژه بر خلاف «خشک» در زبان فارسی هویت اصیل خود را در لکی و لری حفظ است.
می دانیم در زبان فارسی گاه «ه» به «خ» مبدل می گردد؛ محض نمونه، «هوسرو» به «خسرو» و «هوشگ» به «خشک» و گاهی «گ» به «ج» تبدبل می شود مانند: «گیان» به «جان» . لازم به ذکر است که در لکی و نیز زبان کردی همچنان واژه کهن گیان به جای جان استعمال می شود.
همچنین، پرس کلمه ای باستان و اوستایی است. پرس(pors) در لکی و لری به مراسم درگذشتگان گفته مي شود. در اوستا و نيز در آيين زردشتيان، پرسه (Porsa) به معني (مراسم درگذشتگان ) است كه امروزه نيز در میان آنها ادامه دارد. همچنین پرسه، گاه پرسش است.
امید که آنچه گفته شد یک «سُک» (سُک در زبان لکی و لری همان شکل اوستایی را حفظ کرده است. در فرهنگ دهخدا آمده است : سک چوبی نوک تیز است) به اندیشه مخاطبان برای نگاه تیزتر و غور عمیق تر باشد.
ذکر این نکته مهم است که زبان اوستایی علاوه بر لکی و لری غرب، در زبان هایی مانند کمره ای (زبان مردم خمین) و زبان لری جنوب نیز خودنمایی می کند، اما برتری در لکی و لری غرب و نیز هورامی نسبت به دیگر زبان ها، داشتن تشابهات بیشتر با اوستا و زبان پهلوی است.
در آخر، چه نیک گفت زرتشت:
«می ستایم روان های پاک مردان و زنانی را که برای راستی کوشیده اند، می کوشند و خواهند کوشید؛
در هر کجای جهان که زاده شده باشند.» زرتشت، فروردین یشت.
همچنان که زرتشت قرن ها پیش از انقلاب ارتباطات، عصراطلاعات، جامعه شبکه ای و جهانی شدن، مروج و مبشر نگاه جهان وطن گرایانه مزبور بوده است، ما لک ها و لرها نیز با پرهیز از هرنوع قومیت گرایی، تنها در پی نشان دادن کهن بودگی خویش و نمایان ساختن بخشی از هویت ایرانی هستیم؛ این جهد می تواند به غنای فرهنگ ایرانی و گفتگوی رساتر با سایر ملل و تمدن ها منجر شود. گفتگو با تمدن های دیگر، مقدمه گفتگوی قومیت ها را می طلبد.
خبرهای مرتبط
نظر شما