سلاح مجازی چیست؟/بازدارندگی سایبری و تاثیر آن بر امنیت نوین جمهوری اسلامی ایران

به گزارش صدای ایران، دکتر سجاد عابدی کارشناس ارشد مسائل امنیتی و مشاور عالی مرکز مطالعات امنیت سایبری کشور طی یادداشتی که در اختیار صدای ایران قرار داده است نوشت: در عصر کنونی، موضوعی جدید به ادبیات امنیت استراتژیک اضافه شده که بسیار پیچیده می‌نماید. سلاح مجازی افزوده‌ای جدید به زرادخانه دولت‌هاست. طراحان امنیتی باید معنای آن را برای استراتژی رمزگشایی کرده و سازوکارهای پیشین را بر مبنای مشخصات این عرصه بازتعریف کنند. یکی از این سازوکارها که در دوران جنگ سرد و برای سال ها، منطق استراتژیک جنگ سرد را به طرزی موفقیت‌آمیز شکل داده بود، بازدارندگی است. با وجود موفقیت این سازوکار در عرصه‌های سنتی، فهم بازدارندگی در فضای سایبر مشکل است؛ چراکه ذهن ما با ادبیات جنگ سرد، مبنی بر بازدارندگی به‌مثابه تهدید به تلافی یک حمله هسته‌ای با استفاده از ابزارهای هسته‌ای، شکل گرفته است. مقایسه وضعیت کنونی با بازدارندگی جنگ سرد اشتباه است. جلوگیری از آسیب در فضای سایبر، سازوکارهای پیچیده‌ای مانند تهدید به تلافی، انکار، گرفتار کردن و هنجارها را می‌طلبد. جرویس از سه مرحله نظریه ­پردازی بازدارندگی در دوران هسته‌ای صحبت کرده بود. نظریه‌پردازی در خصوص بازدارندگی در فضای سایبر، در اولین موج خود قرار دارد. فرمول‌بندی یک استراتژی مؤثر در عصر سایبر، نیازمند فهمی گسترده‌تر و چندبُعدی از مفهوم بازدارندگی است و نیاز نیست که پاسخ یک حمله سایبری را تنها با ابزار سایبری بدهیم.

باید توجه داشت که وضعیت «آنارشیک»­گونه فضای سایبر، تأثیرات عمیقی روی منافع و امنیت ملی کشورها می­گذارد. بازیگران ناشناس متعددی روزانه منافع و زیرساخت­های حیاتی دیگر بازیگران را تهدید می­کنند. دولت­ها باید راهی برای کاستن از آسیب­های این فضا بیابند و استراتژی بازدارندگی می­تواند در این زمینه به کار آید. مقاله حاضر به بررسی این موضوع می­پردازد که آیا استراتژی بازدارندگی در فضای سایبر کارآمدی دارد؟ و شرایط این کارآمدی کدام ها هستند؟

فضای سایبری به عنوان محیط رقابت کنشگران دولتی و غیردولتی، هنوز نوپاست. هر چند هنوز کاملا معلوم نیست که چطورآسیب‌پذیری ذاتی فضای سایبری ممکن است امنیت و حتی حق حاکمیت را به مخاطره بیندازد، اما باز هم مبحث تهدیدهای سایبری و کج فهمی در سیاست های واکنش مناسب، با لغزش های تاسف باری همراه است. نگرانی ها از «پرل هاربر سایبری» یا «آرماگدون سایبری» بارها اوج گرفته و اصطلاح «جنگ سایبری» هم بدون توجه به این امر به کار گرفته می شود که منظور از جنگ چیست و این جنگ در فضای سایبری چگونه خواهد بود.

آسیب پذیری های ذاتی فضای سایبری به حوزه های حیاتی کشیده شده و امنیت کشورهای پیشرفته و کلا روابط بین المللی را با چالش راهبردی مواجه کرده است. حفاظت اطلاعات، رفع نقاط ضعف زیرساخت ها و نوسازی روزافزون قابلیت های نظامی شبکه ای، از اولویت های اصلی سیاستمداران در دهه آینده محسوب می شود. بنابراین، توجه به ماهیت آشوب سایبری و چگونگی واکنش بهینه به آن، امری ضروری است.

بازدارندگی اغلب به عنوان سیاست و پاسخی بهینه به تهدید سایبری و راه‌حلی برای مقابله با تداوم جاسوسی سایبری مطرح می شود. با این حال، تهدید به مجازات، جلوی حملات سایبری یا سایر رفتارهای مخرب را نخواهد گرفت و بلکه به جای آن احتمالا باعث بی‌ثباتی بین المللی خواهد شد. در این زمینه، ضروری است که راهبردهای جایگزین فضای سایبری علاوه بر اعتمادسازی و کاهش خطر درگیری، از منافع ملی نیز حفاظت کند.

بنابراین فضای سایبری نقش مهمی در توانایی یک کشور در حفظ امنیت ملی و قابلیت نظامی‌اش ایفا می کند. اگرچه اعمال تهدید علیه رقبای بالقوه، آنها را از جاسوسی یا حمله سایبری منصرف نخواهد کرد، اما کنش ها و بیانیه ها در مورد فضای سایبری باید از تعهد یک کشور به انجام اقدامات سخت برای تامین منافع سایبری حکایت کند. بیانیه ملی باید حاکی از موضع دفاع سایبری قدرتمند باشد و مسیرها و کنشگران اصلی تهدیدآمیز را شناسایی کند. این امر باعث حفظ اعتبار سیاست کلی بازدارندگی و موضع کشور خواهد شد.