معرفی کتاب «لابی اسرائیل و سیاست آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران»

کتاب «لابی اسرائیل و سیاست آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران» تالیف آقایان دکتر مصطفی زهرانی و محمدرضا رستمی در سال 1395 از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر گردیده است.

سیاست خارجی آمریکا محصول عوامل متعددی است. به تحقیق، شناخت این عوامل در ارزیابی ریشه‌ها، فرایندهای تصمیم‌گیری و نتایج سیاست خارجی اهمیت دارد. در میان عوامل تأثیرگذار در تدوین و اجرای سیاست خارجی ایالات متحده، خواست‌ و رفتار گروه‌های لابی‌گر نقش برجسته‌ای دارد.

تلاش این گروه‌های لابی‌گر آن است که خواسته‌ها و ترجیحات خود را هم‌راستا با منافع ملی ایالات متحده نشان دهند و بدین ترتیب پیگیری اولویت‌های خود را تسهیل کنند. آمریکا ـ که پس از جنگ جهانی دوم در قامت قدرتی جهانی در مناطق حساس و بحرانی حضور داشته و به دنبال ائتلاف‌سازی‌ منطقه‌ای بوده است ـ در خاورمیانه به تأسیس و تداوم حیات اسرائیل کمک‌های فراوان کرده و در داخل به فعالیت تشکل‌های طرفدار اسرائیل مجال داده است. این فعالیت‌ها همواره در جهت تحقق اهداف اسرائیل صورت گرفته، گرچه معمولاً با استدلال تأمین منافع آمریکا بوده است.

تحولات جدید منطقه‌ای و جهانی ـ مانند وقوع انقلاب اسلامی در ایران و پایان نظام دوقطبی و به تبع آن تغییر رقابت‌ها در خاورمیانه و نیز آغاز مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل ـ دامنه تکاپوی لابی اسرائیل را در آمریکا گسترش داد و به طور مشخص ایران را به کانون مهم این تکاپو بدل کرد. بروز مشکلات دوجانبه در روابط ایران و آمریکا و جدایی استراتژیک و ایدئولوژیک دو کشور و نیز اجرایی شدن رویکردهای ضدایرانی زمینه مناسبی برای لابی اسرائیل فراهم کرد. روشن است که نهادینه‌شدن رویه‌ و نگرش‌ ضد ایرانیِ حامیان اسرائیل تصمیم‌گیری درباره ایران را از دست نهادی واحد چون دولت آمریکا خارج کرده و فرایند سیاست‌گذاری و موضع‌گیری درباره ایران را به روندی چندلایه و پیچیده ـ از کنگره گرفته تا رسانه‌ها و دستگاه دیپلماسی واشنگتن ـ مبدل ساخته است.

هدف این کتاب آن است که با نشان دادن فعالیت گروه‌های مبسوط الید حامی اسرائیل در کشاندن واشنگتن به مواجهه با تهران، یکی از موانع عمده در روابط دوجانبه ایران و آمریکا را معرفی کرده و زمینه‌ای برای درک بهتر دشواری این روابط را فراهم کند. پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن مروری بر نقش گروه‌های لابی در ایالات متحده و پیشینه شکل‌گیری و عمل لابی یهود در این کشور، مباحث مفصلی را درباره عملکرد لابی اسرائیل در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران مطرح کند و نشان دهد که از جمله واسطه‌های مؤثر در سیاست خارجی واشنگتن در برابر تهران، گروه‌های حامی اسرائیل هستند. چنین مطالعه‌ای می‌تواند زمینه را برای درک موانع و دشواری‌های رابطه ایران و آمریکا هموار سازد و مقدمه‌ای برای مطالعه دقیق‌تر مناسبات ایران و آمریکا با توجه به واقعیات موجود سیاسی در ایالات متحده شود.

مباحث کتاب در 9 فصل مطرح شده است. در فصول ابتدایی به طور عام به مفهوم لابی‌گری، گروه‌های لابی‌گر در آمریکا و تاریخچه شکل‌گیری لابی یهود در ایالات متحده نظر می‌کند.

فصل اول با عنوان «مفهوم لابی‌گری و سازوکارهای نفوذ لابی‌گران بر سیاست آمریکا»، نگاهی به ساختار سیاسی آمریکا، تأثیرپذیری دستگاه‌های اجرایی و قانون‌گذاری این کشور از گروه‌های لابی‌گر و دیدگاه‌های نسبت به لابی‌گری در سیاست آمریکا می‌کند. این فصل زمینه را برای معرفی لابی یهود فراهم می‌آورد.
 
فصل دوم که «تاریخچه و بسترهاي شکل‌گیری و تحول لابی یهود» نام دارد مروری بر زمینه‌های شکل‌گیری لابی یهود پیش از تأسیس دولت اسرائیل و آغاز فعالیت یهودیان برای تأثیرگذاری بر سیاست خارجی واشنگتن دارد.

فصل سوم به اتحاد آمریکا و اسرائیل پس از تأسیس دولت اخیر و عملکرد نهادین لابی اسرائیل در آمریکا به منظور پیوند زدن منافع واشنگتن و تل آویو می‌پردازد.

فصل چهارم درباره رویکرد کلان خاورمیانه‌ای ایالات متحده و کنش لابی اسرائیل در تدوین و اجرای این رویکرد به بحث می‌پردازد و روشن می‌کند که صیانت از منافع اسرائیل در خاورمیانه، با توجه به کنش گروه‌های حامی اسرائیل، به تعهدی اساسی در سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه بدل شده است.


مباحث فصول پنجم تا نهم به جمهوری اسلامی ایران و فعالیت حامیان اسرائیل علیه تهران اختصاص دارد. بدین منظور ابتدا در فصل پنجم تاریخچه و زمینه‌های فعالیت لابی اسرائیل علیه ایران به دنبال وقوع انقلاب اسلامی بررسی می‌شود و تحولاتی که در دیدگاه و عمل لابی اسرائیل در دهه‌های پس از انقلاب نسبت به جمهوری اسلامی ایجاد شد و تأثیر شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی بر نگاه اسرائیل و حامیان آن به ایران سنجیده می‌شود.

سپس در فصول ششم و هفتم به نقش پررنگ لابی اسرائیل در تدوین و اعمال تحریم‌های اقتصادی کاخ سفید بر ضد تهران و رویارویی آمریکا و ایران بر سر برنامه هسته‌ای تهران عطف توجه می‌شود. در این فصل نشان داده می‌شود که فعالیت لابی اسرائیل مؤلفه‌ای محوری در جلوه‌دادن چالش‌ها و ملاحظات سیاسی و امنیتی اسرائیل در قبال ایران به منزله دغدغه‌های اولویت‌دار ایالات متحده به شمار می‌رود.

در فصل هشتم زیر عنوان «نگاه و عملکرد لابی اسرائیل در قبال حضور و نقش‌آفرینی ایران در منطقه» استدلال می‌شود که بازیگری لابی اسرائیل علیه ایران به روابط دوجانبه ایران و آمریکا محدود نمی‌شود و با توجه به عواملی که سبب‌ساز بسط نفوذ ایران در خاورمیانه شده است، طرفداران اسرائیل در آمریکا مقابله با کنشگری منطقه‌ای ایران و قرار دادن واشنگتن در کنار تل آویو در جهت مهار قدرت و نفوذ خاورمیانه‌ای ایران را در مرکز توجه خود قرار داده‌اند.

 تلاش لابی اسرائیل برای ائتلاف‌سازی علیه ایران در سطح منطقه و تکاپو برای هراساندن همسایگان ایران از مقاصد و اقدامات تهران از مباحثی است که در این فصل و نیز فصل نهم با عنوان «رویکرد اسرائیل و آمریکا نسبت به نقش‌آفرینی بازیگران منطقه‌ای همسایه ایران و نقش لابی اسرائیل در این رویکرد» بررسی می‌گردد.

فهرست مطالب
پیشگفتار
درآمد
فصل اول: مفهوم لابی‌گری و سازوکارهای لابی‌گران برای نفوذ در سیاست آمریکا
فصل دوم: تاریخچه و بسترهاي شکل‌گیری و تحول لابی یهود
فصل سوم: اتحاد آمریکا و اسرائیل و عملکرد نهادین لابی یهود
فصل چهارم: رویکرد کلان خاورمیانه‌ای ایالات متحده و کنش لابی اسرائیل
فصل پنجم: تاریخچه و زمینه‌های فعالیت لابی اسرائیل علیه ایران
فصل ششم: تحریم‌های آمریکا علیه ایران و كنش لابی اسرائیل
فصل هفتم: لابی اسرائیل و برنامه هسته‌ای ایران
فصل هشتم: نگاه و عملکرد لابی اسرائیل در قبال حضور و نقش‌آفرینی ایران در منطقه
فصل نهم: رویکرد اسرائیل و آمریکا نسبت به نقش‌آفرینی بازیگران منطقه‌ای در مجاورت ایران و نقش لابی اسرائیل در این رویکرد
نتیجۀ پژوهش
کتابنامه