فیلم های فاخری که نمی فروشند

«فاخر»، واژه ای که برای فیلم های پرهزینه سینمای ایران به کار می رود، مدت زمان ساخت این گونه فیلم ها معمولا از یک سال بیشتر است و میلیاردها تومان پول برای تولید آنها صرف می شود. اما آیا فیلم هایی با هزینه های میلیاردی و با نام «فاخر» می توانند در جذب مخاطب موفق باشند و هزینه های ساختی را که از منابع دولتی برای تولید آنها صرف شده، بازگردانند؟!

به گزارش ایسکانیوز، فیلم «فاخر» نیز مانند واژه های دیگری که در سینمای ایران مفهوم مشخصی ندارند نشان دهنده گونه ای خاص در سینما نیست و فقط در ایران به معنی فیلم هایی است که با هزینه فراوان ساخته می شوند.

اما این واژه از چه سالی وارد فرهنگ واژه گان سینمایی ایران شد؟ فیلم «فاخر» از سال 86 با ساخت فیلم هایی مانند «ملک سلیمان» و «راه آبی ابریشم» برای اولین بار در دولت نهم وارد دایره المعارف سینمایی شد و از آن زمان به بعد به ساخت فیلم هایی با مبالغ هنگفت، فیلم «فاخر» می گویند.

بودجه تولید «ملک سلیمان» که از اولین فیلم های فاخر سینمای ایران است، از ردیف بودجه مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۸۳ برداشت شد و پس از آن به دلیل عدم اختصاص بودجه فیلم‌های فاخر در مجلس، تولید این آثار تا سال 91 متوقف شد.

در سال 91، نام 7 اثر توسط سازمان سینمایی به عنوان آثار فاخر اعلام شد که از این میان فیلم «سوادیکا» به کارگردانی جمال شورجه به دلیل عدم تامین ارز مرجع و «لاله» به دلیل مسایل حاشیه ای امکان تولید نیافتند.

«استرداد»، «چ»، «برلین7-» و «فرزند چهارم» آثاری از این لیست هفت تایی بودند که به مرحله تولید و اکران رسیدند، «عقاب صحرا» به کارگردانی مهرداد خوشبخت که در سال 91 ساخته شد نیز یکی دیگر از فیلم های این لیست بود که اکران آن به گفته مهرداد خوشبخت در هاله ای از ابهام است و هنوز تکلیف آن برای اکران مشخص نیست.

هزینه ساخت «عقاب صحرا» دو و نیم میلیارد تومان عنوان شده که از ردیف بودجه ای که مجلس برای ساخت فیلم های فاخر در نظر گرفت، تامین شد.

با توجه به سرمایه فراوانی که صرف ساخت این گونه از فیلم های گران می شود اگر به هزینه تولیدشان و فروش گیشه آنها نگاهی اجمالی شود نتیجه ای جز شکست عاید سینمای ایران نمی شود، به طور مثال از میان این فیلم ها «ملک سلیمان» به کارگردانی شهریار بحرانی با هزینه ای شش ونیم میلیارد تومانی ساخته شده اما فروش گیشه آن یک و نیم میلیارد تومان است، در مورد فیلم «چ» ساخته ابراهیم حاتمی کیا نیز قضیه به همین منوال است، فیلمی با هزینه ساخت 6 میلیارد تومان و فروش گیشه نزدیک به دومیلیارد تومان.

بر اساس این گزارش، وقتی فیلمی به سود دهی می رسد که سه برابر هزینه ساختش را بفروشد و این در حالیست که فیلم های فاخر حتی هزینه تولید را هم در گیشه برنمی گردانند.

از میان فیلم هایی که در این سال ها با عنوان «فاخر» تولید شده اند، فیلم سینمایی «محمد(ص)» به کارگردانی مجید مجیدی و «روز رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش فیلم هایی هستند که بخش دولتی نقشی در تولید آنها ندارد. اما شاید این به آن معنی نباشد که فیلم ها کاملا با هزینه شخصی ساخته شده اند، معمولا در این گونه موارد دولت با دادن وام های سنگین و بلاعوض، موسسات خصوصی را در تولیدات سینمایی پرهزینه کمک می کند.

فیلم «محمد(ص)» به کارگردانی مجید مجیدی که آن را پرهزینه ترین فیلم تاریخ سینمای ایران لقب داده اند و بر اساس خبرهای بعضی از رسانه ها هزینه تولید آن بالای صد میلیارد تومان است، در لیست اکران قرار دارد و به احتمال فراوان در تابستان امسال اکران می شود.

این فیلم به صورت محدود در سی و سومین جشنواره فیلم فجر اکران شد و واکنش های مختلفی را بعد از اکران به همراه داشت و شاید بتوان گفت که تعداد مخالفان آن بیشتر از موافقانش باشد.

بسیاری از مخالفان این فیلم به بودجه فراوانی که صرف تولید آن شده اشاره کرده اند و بر این باورند این فیلم در هنگام اکران نمی تواند فروش رضایت بخشی داشته باشد و نمی تواند هزینه های تولید را بازگردانده و به سوددهی برسد.

از عوامل «محمد(ص)» می توان به ویتوریو استرارو، مدیر فیلمبرداری و برنده سه جایزه اسکار اشاره کرد که سال ها مدیر فیلمبرداری فیلمساز مطرح، برناردو برتولوچی بوده. بخشی از طراحی لباس هم بر عهده مایکل اوکانر بوده که طراح لباس «هری پاتر» است. موسیقی این فیلم نیز اثر ای آر رحمان است که موسیقی متن فیلم اسکاری «میلیونر زاغه نشین» را هم ساخته و برنده جوایز اسکار و گرمی شده.

مساله در مورد «رستاخیز» اما کمی متفاوت است، این فیلم به نویسندگی و کارگردانی احمد رضا درویش در سال ۸۹ ساخته شد و در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر در ۱۱ بخش نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد که در نهایت در ۸ بخش از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی برنده سیمرغ بلورین شد.

این فیلم در ۲ دی ماه سال 92در سینما فرهنگ با حضور برخی اعضای دولت اکران خصوصی شد و در ۱۶ بهمن ۱۳۹۲ در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش در آمد که با تأیید برخی مراجع قم چهره حضرت عباس(ع) با بازی بهادر زمانی نشان داده شد.

فیلم «رستاخیز» در روز ۲۴ تیر ۱۳۹۴ با وجود داشتن مجوزهای شرعی از علما و مراجع تقلید و مجوز قانونی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اکران عمومی درآمد اما ساعاتی پس از آن از پرده سینماها به پایین کشیده شد.

تدوین این فیلم توسط طریق انوار تدوینگر نامزد اسکار در سال ۲۰۱۰ برای فیلم« سخنرانی پادشاه» انجام شده است. تمام مراحل فنی و تکنیکی این فیلم در استودیو «مولینر» در لندن انجام شده. موسیقی فیلم توسط استفن واربک آهنگساز برجسته و برنده اسکار برای موسیقی فیلم« شکسپیر عاشق» نوشته شده و اجرای آن را ارکستر فیلارمونیک بلژیک برعهده داشته و در استودیو «گلکسی» بروکسل ضبط شده است. این فیلم از تکنیک‌های جلوه‌های ویژه تصویری CGI بهره می‌برد و با پرده عریض اسکوپ و بهره‌مندی از صدای دالبی دیجیتال ساخته شده است.

دلیل توقیف این فیلم نشان دادن چهره حضرت عباس(ع) است، هر چند درویش عنوان کرد که 35 دقیقه از این فیلم سانسور شده و دیگر چهره ابوالفضل العباس در آن دیده نمی شود اما باز هم مراجع قم دست به اعتراض زدند و مانع از اکران فیلم شدند و تا کنون سرنوشت این فیلم نیز مانند «عقاب صحرا» در هاله ای از ابهام است.

اینکه این فیلم می تواند در اکران فروش رضایت بخشی داشته باشد یا نه را شاید باید به زمان اکران احتمالیش  سپرد اما آیا اگر این فیلم اکران نشود، کسی پاسخگوی چهارده میلیارد تومان پولی که برای ساخت آن هزینه شده و حتی مبلغ ناچیزی از آن هم بازنخواهد گشت، خواهد بود؟