پوتین و چندقطبی‌گرایی

«ولادیمیر پوتین»، رییس‌ جمهوری روسیه، برخلاف تمامی رهبران این کشور، به دنبال تک‌قطبی‌گرایی نیست. او در حقیقت می‌خواهد در عرصه‌ بین‌الملل، حد میانه‌ای را مابین چندقطبی‌گرایی و تک‌قطب‌گرایی نگه دارد. در این مسیر شخص اول کاخ کرملین به دنبال اجرای نظریه مشهور «اوراسیاگرایی» در عرصه سیاست‌ خارجی است. این نظریه بر این مساله تاکید می‌کند که روسیه باید هویت متمایزی نسبت به غرب و شرق داشته باشد و روابط خود را براساس همین هویت گسترش و کاهش دهد.

پوتین برای رسیدن به این هدف باید با کشورهای مختلف در خاورمیانه از جمله ایران، روابط حسنه‌ای برقرار کند تا بتواند هم در مقابل تک‌قطبی‌گرایی آمریکا بایستد و هم اتحادی محکم از کشورهای آسیایی را پشت‌سر خود داشته باشد.

در زمان ریاست‌جمهوری «دیمتری مدودف»، ایران و روسیه در برخی از موارد در مقابل هم قرار می‌گرفتند، اما پوتین برخلاف سلف خود، تنها راه برای حل مشکلات را در گفت‌وگو می‌بیند. از دیدگاه پوتین، ایران در حوزه اوراسیا قرار نمی‌گیرد و این حوزه تنها به کشورهای تشکیل‌شده پس از فروپاشی شوروی مربوط می‌شود، اما تهران به دلیل قدرت و استقلال منطقه‌ای برای روسیه در جهان چندقطبی شریک مهمی محسوب می‌شود. این در حالی است که منافع این دوکشور در آسیایی مرکزی هرگز در تقابل با یکدیگر قرار نمی‌گیرد.

از سوی دیگر، پس از فروپاشی شوروی، سیاست مسکو در قبال کشورهایی مانند عربستان و ترکیه نیز تغییر کرده است. روسیه به‌طور سنتی به کشورهای عربی که درصدد گسترش نفوذ خود در خاورمیانه هستند، بدبین است. اما نباید این نکته را فراموش کرد که آنکارا نیز به دلیل همگرایی با سیاست‌های غرب و به ویژه آمریکا و حفظ سیاست‌های مشترک در ناتو برای مسکو مهره‌ خوبی به‌شمار نمی‌آید.

روسیه به دلیل‌‌‌ همان نگاه اوراسیاگرایی سعی کرده رابطه نزدیکی با ترک‌ها داشته باشد و ترکیه نیز چنان متعادل رفتار می‌کند تا در مقابل روس‌ها قرار نگیرد. این محافظه‌کاری در روابط ترکیه و روسیه باعث شده که ایران به‌عنوان نقطه اتکای سیاست‌خارجی روسیه مورد توجه قرار گیرد.

همچنین بدون‌شک، روابط تقریبا دوستانه ایران با روسیه، ضرورت حفظ ایران قدرتمند را برای مقابله با قدرت‌گیری بیش از حد ترکیه و عربستان برای روس‌ها برجسته می‌کند.

پس اگرچه می‌توان گفت که سیاست چندقطبی‌گرایی پوتین، افزایش روابط تهران و مسکو را حداقل در بعد تاکتیکی به دنبال خواهد داشت اما آرزوی دیرینه پوتین برای تبدیل‌شدن به مهره اصلی در نشست‌های مهم جهانی ممکن است سیاست‌های او را به‌گونه‌ای تغییر دهد که ایران دیگر شریک استراتژیک روسیه نباشد.