همه آنچه در روز هفتم مذاکرات هسته‌ای لوزان گذشت

روز هفتم مذاکرات اتمی در شرایطی به پایان رسید که طرفین، شدیدترین مذاکرات ممکن را در دستور کار داشتند و عزم دستیابی به توافق آنچنان جدی بود که یکی از طولانی‌ترین نشست‌های پیوسته تاریخ دیپلماتیک میان وزرای خارجه ایران و آمریکا برگزار شد؛ نشستی که باید نتایجش در روز هشتم مذاکرات مشاهده کرد.

دور از تصور نبود که مذاکرات منتهی به 31 مارس 2015 میان ایران و شش کشور آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان سخت و نفس‌گیر باشد و توافق به ساعات پایانی 31 مارس موکول شود اما هیچ‌ ناظری چنین ارزیابی نسبت به روند فرسایشی این دور از مذاکرات نداشت. با این حال برخلاف همه پیش‌بینی‌ها، روند مذاکرات بسیار سخت و نفس‌گیر برای دیپلمات‌ها و گروه‌های ناظر از جمله رسانه‌ها شد.

روز هفتم مذاکرات با توجه به ضرب الاجل خودخوانده طرفین غربی، وقت اضافه مذاکرات دستیابی به توافق محسوب می‌شد، در میان تهدیدهای آمریکایی‌ها مبنی بر ترک تیم مذاکره با مذاکرات بامدادی آغاز شد و پس از ساعتی، ادامه مذاکرات به صبح روز هفتم موکول شد. در همان زمان، جان کری در یک ویدئوکنفرانس برای کاخ سفید به رئیس جمهور در حضور تیم امنیت ملی کاخ سفید گزارش داد.

روزنامه نیویورک‌تایمز روز پنجشنبه در این باره گزارش داده، سه‌شنبه شب در حالی که تنها چند ساعت به انقضای ضرب‌الاجل خودخوانده 31 مارس باقی مانده بود، جان کری و ارنست مونیز وارد چادری بزرگ در لوزان شدند و در کنفرانس ویدئویی با اوباما شرکت کردند. کری از داخل این چادر که برای اجتناب از جاسوسی و شنود برافراشته شده بود به اوباما گفت: «هیچ راهی برای پایبندی به ضرب‌الاجل از پیش تعیین‌شده 31 مارس وجود ندارد. ایرانی‌ها احتمالاً تحت تأثیر این برداشت که مهلت تعیین شده در واشنگتن حاوی معانی زیاد و در تهران دربرگیرنده معانی اندک است در رایزنی‌ها سخت‌گیرانه عمل می‌کنند.»

یک مقام آمریکایی که خواسته نامش فاش نشود به نیویورک‌تایمز گفت: «آنها ضرب‌الاجلی که خودمان تعیین کرده بودیم را به ما برمی‌گرداندند تا ببینند که ما عقب‌نشینی می‌کنیم یا نه.» دو مقام آمریکایی دیگر می‌گویند اوباما در پاسخ، به کری و مونیز گفته ضرب‌الاجل را نادیده بگیرند و به صراحت بگویند که آماده ترک مذاکرات و پابرجا نگه داشتن تمامی تحریم‌ها علیه ایران هستند و ببینند که آیا این روش، معادلات را تغییر می‌دهد یا خیر.

روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز می‌نویسد هنوز مشخص نیست که آیا این تغییر تاکتیک در دقیقه 90 قادر خواهد بود ایرانی‌ها را متقاعد کند که دولت اوباما بیشتر از آنها خواستار توافق نیست یا خیر. نیویورک‌تایمز نوشت: «این نمونه‌ای از رِندی‌هایی (Gamesmanship) است که فضای گفت‌وگوهای جاری در اینجا را در بر گرفته است.»

در چنین فضایی که آمریکا از هر حربه‌ای برای به پایان رساندن این مذاکرات به شیوه مطلوبش بهره گرفت، روز هفتم با نشست‌های کارشناسی رسماً آغاز شد و با نشست‌ ایران و 5+1 ادامه یابد؛ نشستی که وزرای خارجه فرانسه، چین و روسیه جزو غایبانش بودند و لوزان را برای رسیدگی به سایر امورخارجی کشور متبوعشان ترک کرده بودند.

البته لوران فابیوس وزیرامورخارجه فرانسه سرسخت‌ترین مخالف توافق هسته‌ای، پس از حضور در هیات دولت فرانسه و احتمالاً کسب تکلیف از رئیس جمهور فرانسه در بامداد روز هشتم به لوزان بازگشت اما در مقابل خبر رسید که فیلیپ هاموند وزیرامورخارجه بریتانیا در غروب روز هفتم، لوزان را ترک کرده و راهی لندن شد و تنها وزرای خارجه آلمان و آمریکا باقی مانده بودند و در همین فضا بود که بار دیگر مذاکرات میان هیات ایرانی و آمریکایی در دو بعد فنی و سیاسی، بالا گرفت.

در مذاکرات پایانی شب گذشته میان محمدجواد ظریف و جان کری به همراه معاونانشان در یک سو و علی اکبر صالحی و ارنست مونیز با همراهی کارشناسان طرفین از سوی دیگر، این گمانه وجود داشت که توافق در ساعات اولیه بامداد حاصل آید اما بامداد روز پنجشنبه نیز همچون بامداد روز چهارشنبه با طلوع خورشید همراه شد و رسماً توافقی اعلام نشد تا ادامه مذاکرات به روز هشتم موکول شود.

مذاکرات شب گذشته اما یک تفاوت اساسی داشت و آن هم مدت مذاکرات بود؛ مذاکراتی نفس‌گیر و تاریخی که نشان از عزم و انگیزه بالای طرفین برای دستیابی به یک توافق برد-برد داشت. دور آخر مذاکرات روز هفتم میان هیات‌های سیاسی و فنی ایران و آمریکا از ساعت 21:15 به وقت لوزان آغاز شد و تصور می‌شد حداکثر ظرف دو ساعت به پایان برسد اما ظاهراً حجم مباحث آنچنان قابل توجه بود و زمان آنچنان محدود به نظر می‌آمد که برای مذاکرات شبانه پایانی قابل تصور نبود.

در شرایطی که با گذشت چندین ساعت، خبرهایی از پایان این نشست می‌رسید اما هم منابع آمریکایی و هم منابع ایرانی از استمرار این نشست خبر داده و بدین ترتیب جلسه محمدجوادظریف و جان کری لاینقطع تا ساعت 5:50 صبح روز پنجشنبه استمرار داشت و در این ساعات بود که طرفین به نشست خاتمه دادند تا نشستی هشت و نیم ساعته ثبت شود و این دو رئیس دستگاه دیپلماسی با 500 دقیقه مذاکره بدون وقفه، یکی از کم‌سابقه‌ترین مذاکرات را در تاریخ ثبت نمایند.

استمرار این مذاکرات می‌تواند نشان از رفع اختلاف‌ها و کار بر روی جزئیات باقی مانده باشد تا روز هشتم به روز پایانی مذاکرات مبدل شود اما آیا چنین اتفاقی خواهد افتاد یا مذاکرات به روز نهم نیز کشیده می‌شود؟ برای پاسخ به این پرسش می‌توان چند ساعت دیگر نیز صبر کرد و مواضع مذاکره کنندگان پس از نشست‌های سنگین شب گذشته را شنید.