نگاه تحلیلی به سیاست خارجی در سال93
سال 1393 دوره ای برای تثبیت رویکرد اعتدالگرایانه سیاست خارجی جمهوری اسلامی در حوزه منطقه یی و بین المللی و ارتقای جایگاه تهران با سرلوحه قرار دادن سه اصل عزت، حکمت و مصلحت بوده است.
سال 1393 خورشیدی در حالی پایان یافت که مهمترین موضوع در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران یعنی گفت وگو با کشورهای عضو گروه 1+5 بر سر برنامه هسته یی برای دستیابی به توافق جامع ادامه داشته و هنوز به پیشرفت چشمگیری نرسیده است.
با توجه به این رویداد مهم، شاید پارسال را بتوان سال تثبیت سیاست خارجی اعتدالگرای دولت «حسن روحانی» رییس جمهوری دولت یازدهم، به دور از جنجال آفرینی و دشمن تراشی با تمرکز بر بهبود روابط منطقه یی و ارتقای جایگاه بین المللی ایران دانست.
در سال 1393 با ایجاد آرامش در بسیاری حوزه های سیاسی و غیرسیاسی، کشور در شرایط ثبات نسبی به سر برد و از کنار این ثبات به اهداف اقتصادی، تجاری و حتی سیاسی درخور توجهی دست یافت.
حضور در منطقه ی راهبردی خاورمیانه که به انباری از چالش های منطقه یی و بین المللی تبدیل شده، بسیار سخت و پرهزینه است و تامین امنیت و ایجاد آرامش میان کشورهایی که هر یک به نوعی در داخل یا با کشورهای دیگر یا در سطح بین المللی چالش دارند، فقط از نظام و دستگاهی منطقی، آشنا به مسائل روز و پرانرژی ساخته است.
نمود بارز موفقیت این رویکرد را می توان در رویارویی دیپلماتیک مذاکره کنندگان هسته یی جمهوری اسلامی ایران با نمایندگان کشورهای دارای حق وتو به همراه آلمان دید.
گفت وگوهای هسته یی مهمترین بخش سیاست خارجی کنونی کشور را تشکیل داده است اما می توان دستاوردهای مهم دیگری را نیز در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بررسی کرد.
1- رویارویی اعلامی و اعمالی جمهوری اسلامی ایران با تروریسم
برخلاف ادعاها و تبلیغات رسانه یی برخی کشورهای غربی و منطقه ای در مورد مبارزه با تروریسم و نابودی گروه تروریستی داعش، هنوز هیچ اقدام کارا و بنیادین در این زمینه رخ نداده است اما جمهوری اسلامی ایران از آغاز به طور عملی به مبارزه با این جریان های ساختگی و منحرف از اسلام وارد شد و حتی رییس جمهوری اسلامی ایران در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1392 درباره خشونت و افراطی گری هشدار داد.
خردادماه سال 1393 داعش که تا پیش از آن با دولت سوریه می جنگید، به صورت غیرمنتظره و با خیانت برخی مقام های عراقی توانست با کمترین مقاومت بخش های گسترده یی از عراق به ویژه شهر مهم و بزرگ موصل را به تسخیر خود در آورد و با گذشت زمانی اندک به 40 کیلومتری بغداد برسد.
کشورهای غربی که در پیدایش این گروه موثر بودند تا زمانی که تروریست های داعش شهروندان و منافع غرب را مورد حمله قرار دادند، سکوت کردند اما موقعیت جغرافیایی ایران و محل پیدایش و چگونگی قدرت گیری تروریست های داعش موجب شد تهران تلاش خود را برای جلوگیری از گسترش و نزدیک شدن آنان به مرزهای خود به کار گیرد.
ایران که همچنان در سوریه به کمک های مستشاری ادامه می دهد با بهره گیری از تجربه های پیشین به سرعت در عراق وارد عمل شد و توان مدیریتی خود را به رخ جهانیان کشاند. در شرایطی کنونی نیز ارتش عراق به پشتوانه نیروهای داوطلب مردمی و عشایر پیشروی های مهمی به دست آورده است.
2- ارتقای جایگاه بین المللی ایران
نگاه تازه در سیاست خارجی، جمهوری اسلامی ایران را به وزنه یی غیرقابل چشم پوشی در امنیت و ثبات منطقه تبدیل کرده است.
افزون بر حضور جمهوری اسلامی ایران در عراق و سوریه برای ارایه کمک های مشاوره یی به دولت های قانونی این کشورها در رویارویی با تروریست ها، پیروزی رویکردهای سیاسی و بین المللی جمهوری اسلامی ایران را در جای جای منطقه پرآشوب خاورمیانه دیده ایم.
ایران با تیزهوشی به روند ثبات در عراق، انتخاب نخست وزیر تازه و رفع اختلاف دولت مرکزی با اقلیم کردستان کمک کرد، در زمینه ثبات در لبنان اقدام های مثبتی انجام داد و در یمن و بحرین نیز با اتخاذ رویکردی متعادل و منطقی، بدون دخالت در عرصه داخلی این کشورها از مردمسالاری و خواسته های عمومی پشتیبانی کرد.
ایران در مرزهای شرقی نیز با تقویت روابط با افغانستان و پاکستان، به کمک های مادی و معنوی خود با دولت نوپای افغانستان ادامه داد.
مقام های سیاست خارجی کشور در دیدارها و نشست های خود با سیاستمداران کشورهای دیگر بر لزوم ایجاد امنیت درونزا در منطقه با حضور همه کشورهای خاورمیانه تاکید کردند. در این چارچوب ایران دخالت های خارجی در امور کشورهای منطقه را عاملی برای ناامنی و بی ثباتی دانسته و بر لزوم برون رفت آنها از روندهای منطقه یی تاکید کرده است.
3- نگاه متوازن دیپلماتیک به شرق و غرب
در پی افزایش دیدار مقام های بلندپایه کشور با مقام های غربی به ویژه آمریکایی پس از امضای سند ژنو در سال 1392، برخی تحلیلگران این نتیجه گیری را ارایه کردند که ایران روند نزدیکی به غرب را در پیش گرفته است اما نگاه جامع به رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال 1393 نشان می دهد تهران با اتخاذ خط مشی های کلان و متوازن، روابط خود با قدرت های غیرغربی را نیز بسیار گسترش داده است.
تقویت این روابط به گونه یی بود که حتی برخی تحلیلگران، افزایش مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران با قدرت های بزرگ شرق همچون چین و روسیه را حاکی از شکلگیری اتحادهای راهبردی نوین و تبدیل شدن ایران به شریک و همپیمان منطقه ای مهم برای آنها ارزیابی کردند.
حضور چندباره رییس جمهوری در نشست های سازمان همکاری شانگهای و چند سفر به مسکو و پکن، دیدار با رییسان جمهوری و رهبران کشورهای آسیای میانه، سفر مقام های این کشورها به تهران و امضای پیمان های اقتصادی ایران با روسیه و چین (به ویژه در آخرین سفر وزیر دفاع روسیه به تهران) گام های برجسته یی در این زمینه بود.
همچنین چین و روسیه با نشان دادن همراهی بیشتر با رویکرد ایران در نشست های هسته ای جبهه یی از کشورهای شرقی در برابر غرب را شکل داده اند.
4- منطقه و همسایگان؛ اولویت سیاست خارجی
خاورمیانه و همسایگان در اولویت سیاست خارجی دولت یازدهم قرار داشته است؛ به گونه ای که اگر سفرهای «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشور، با هدف گفت وگوهای هسته یی را کنار بگذاریم درمی یابیم بیشتر توان دستگاه دیپلماسی بر منطقه متمرکز بوده است.
حتی روحانی در نخستین سفر خود در سال 1393 برای شرکت در جشن جهانی نوروز به کابل رفت و فروردین ماه نیز میزبان «الهام علی اف» رییس جمهوری آذربایجان، بود. همچنین آخرین سفر روحانی در سال 1393 به ترکمنستان صورت گرفت که با امضای توافقنامه های مهم سیاسی و اقتصادی همراه بود.
از این رو، رویکرد دیپلماتیک دولت یازدهم بر منطقه متمرکز شده است تا با ایجاد ثبات و آرامش در روابط با همه همسایگان، بتواند حوزه اقتصادی کشور را متحول ساخته و موجبات گسترش مراودات منطقه یی و مناسبات تجاری را باعث شود.
حضور شمار زیادی از وزرا و نمایندگان تجاری کشورهای جهان در ایران طی سال 1393 گواهی بر بهبود نگاه جهانیان به ایران است. همچنین تمرکز ویژه بر افغانستان، عراق، ترکیه و کشورهای آسیای میانه و قفقاز تاکید دولت بر بهبود بیش از پیش روابط با این کشورها و استفاده از ظرفیت های اقتصادی و توانمندی های دوجانبه را نشان می دهد.
5- نمایش اقتدار در گفت و گوی مستقیم با غرب
روند سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال 1393 نشان داد مقام های بلندپایه کشور در دیدار با مقام های هم تراز غربی از توانمندی ها و شایستگی های ویژه ای برخوردارند.
طی یک سال گذشته، مقام های مسوول به طور بی پرده و مستقیم خواسته ها و اهداف ایران را به ویژه در حوزه هسته ای به گوش رهبران کشورهای غربی رساندند و با وجود برخی مشکل ها و انتقادها هیچگاه این وظیفه را بر دوش واسطه ها و حتی نامه های دیپلماتیک مخفیانه نگذاشتند.
از این رو، طی سال 1393 دولت یازدهم کوشید با تاکید بر منافع ملی در چارچوب های بین المللی، تمرکز بر مسائل منطقه و گسترش روابط موثر با همسایگان سه اصل حکمت، عزت و مصلحت را دنبال کند. بهبود چهره بین المللی کشور و گشایش برخی گره های دیپلماتیک به همگان یادآور شد که در انزوا بدون همکاری جدی و مستقیم در تحولات و گفت وگوها یا با حضور در پس پرده، نمی توان اهداف سیاست خارجی را محقق ساخت.
سال 1393 خورشیدی در حالی پایان یافت که مهمترین موضوع در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران یعنی گفت وگو با کشورهای عضو گروه 1+5 بر سر برنامه هسته یی برای دستیابی به توافق جامع ادامه داشته و هنوز به پیشرفت چشمگیری نرسیده است.
با توجه به این رویداد مهم، شاید پارسال را بتوان سال تثبیت سیاست خارجی اعتدالگرای دولت «حسن روحانی» رییس جمهوری دولت یازدهم، به دور از جنجال آفرینی و دشمن تراشی با تمرکز بر بهبود روابط منطقه یی و ارتقای جایگاه بین المللی ایران دانست.
در سال 1393 با ایجاد آرامش در بسیاری حوزه های سیاسی و غیرسیاسی، کشور در شرایط ثبات نسبی به سر برد و از کنار این ثبات به اهداف اقتصادی، تجاری و حتی سیاسی درخور توجهی دست یافت.
حضور در منطقه ی راهبردی خاورمیانه که به انباری از چالش های منطقه یی و بین المللی تبدیل شده، بسیار سخت و پرهزینه است و تامین امنیت و ایجاد آرامش میان کشورهایی که هر یک به نوعی در داخل یا با کشورهای دیگر یا در سطح بین المللی چالش دارند، فقط از نظام و دستگاهی منطقی، آشنا به مسائل روز و پرانرژی ساخته است.
نمود بارز موفقیت این رویکرد را می توان در رویارویی دیپلماتیک مذاکره کنندگان هسته یی جمهوری اسلامی ایران با نمایندگان کشورهای دارای حق وتو به همراه آلمان دید.
گفت وگوهای هسته یی مهمترین بخش سیاست خارجی کنونی کشور را تشکیل داده است اما می توان دستاوردهای مهم دیگری را نیز در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بررسی کرد.
1- رویارویی اعلامی و اعمالی جمهوری اسلامی ایران با تروریسم
برخلاف ادعاها و تبلیغات رسانه یی برخی کشورهای غربی و منطقه ای در مورد مبارزه با تروریسم و نابودی گروه تروریستی داعش، هنوز هیچ اقدام کارا و بنیادین در این زمینه رخ نداده است اما جمهوری اسلامی ایران از آغاز به طور عملی به مبارزه با این جریان های ساختگی و منحرف از اسلام وارد شد و حتی رییس جمهوری اسلامی ایران در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1392 درباره خشونت و افراطی گری هشدار داد.
خردادماه سال 1393 داعش که تا پیش از آن با دولت سوریه می جنگید، به صورت غیرمنتظره و با خیانت برخی مقام های عراقی توانست با کمترین مقاومت بخش های گسترده یی از عراق به ویژه شهر مهم و بزرگ موصل را به تسخیر خود در آورد و با گذشت زمانی اندک به 40 کیلومتری بغداد برسد.
کشورهای غربی که در پیدایش این گروه موثر بودند تا زمانی که تروریست های داعش شهروندان و منافع غرب را مورد حمله قرار دادند، سکوت کردند اما موقعیت جغرافیایی ایران و محل پیدایش و چگونگی قدرت گیری تروریست های داعش موجب شد تهران تلاش خود را برای جلوگیری از گسترش و نزدیک شدن آنان به مرزهای خود به کار گیرد.
ایران که همچنان در سوریه به کمک های مستشاری ادامه می دهد با بهره گیری از تجربه های پیشین به سرعت در عراق وارد عمل شد و توان مدیریتی خود را به رخ جهانیان کشاند. در شرایطی کنونی نیز ارتش عراق به پشتوانه نیروهای داوطلب مردمی و عشایر پیشروی های مهمی به دست آورده است.
2- ارتقای جایگاه بین المللی ایران
نگاه تازه در سیاست خارجی، جمهوری اسلامی ایران را به وزنه یی غیرقابل چشم پوشی در امنیت و ثبات منطقه تبدیل کرده است.
افزون بر حضور جمهوری اسلامی ایران در عراق و سوریه برای ارایه کمک های مشاوره یی به دولت های قانونی این کشورها در رویارویی با تروریست ها، پیروزی رویکردهای سیاسی و بین المللی جمهوری اسلامی ایران را در جای جای منطقه پرآشوب خاورمیانه دیده ایم.
ایران با تیزهوشی به روند ثبات در عراق، انتخاب نخست وزیر تازه و رفع اختلاف دولت مرکزی با اقلیم کردستان کمک کرد، در زمینه ثبات در لبنان اقدام های مثبتی انجام داد و در یمن و بحرین نیز با اتخاذ رویکردی متعادل و منطقی، بدون دخالت در عرصه داخلی این کشورها از مردمسالاری و خواسته های عمومی پشتیبانی کرد.
ایران در مرزهای شرقی نیز با تقویت روابط با افغانستان و پاکستان، به کمک های مادی و معنوی خود با دولت نوپای افغانستان ادامه داد.
مقام های سیاست خارجی کشور در دیدارها و نشست های خود با سیاستمداران کشورهای دیگر بر لزوم ایجاد امنیت درونزا در منطقه با حضور همه کشورهای خاورمیانه تاکید کردند. در این چارچوب ایران دخالت های خارجی در امور کشورهای منطقه را عاملی برای ناامنی و بی ثباتی دانسته و بر لزوم برون رفت آنها از روندهای منطقه یی تاکید کرده است.
3- نگاه متوازن دیپلماتیک به شرق و غرب
در پی افزایش دیدار مقام های بلندپایه کشور با مقام های غربی به ویژه آمریکایی پس از امضای سند ژنو در سال 1392، برخی تحلیلگران این نتیجه گیری را ارایه کردند که ایران روند نزدیکی به غرب را در پیش گرفته است اما نگاه جامع به رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال 1393 نشان می دهد تهران با اتخاذ خط مشی های کلان و متوازن، روابط خود با قدرت های غیرغربی را نیز بسیار گسترش داده است.
تقویت این روابط به گونه یی بود که حتی برخی تحلیلگران، افزایش مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران با قدرت های بزرگ شرق همچون چین و روسیه را حاکی از شکلگیری اتحادهای راهبردی نوین و تبدیل شدن ایران به شریک و همپیمان منطقه ای مهم برای آنها ارزیابی کردند.
حضور چندباره رییس جمهوری در نشست های سازمان همکاری شانگهای و چند سفر به مسکو و پکن، دیدار با رییسان جمهوری و رهبران کشورهای آسیای میانه، سفر مقام های این کشورها به تهران و امضای پیمان های اقتصادی ایران با روسیه و چین (به ویژه در آخرین سفر وزیر دفاع روسیه به تهران) گام های برجسته یی در این زمینه بود.
همچنین چین و روسیه با نشان دادن همراهی بیشتر با رویکرد ایران در نشست های هسته ای جبهه یی از کشورهای شرقی در برابر غرب را شکل داده اند.
4- منطقه و همسایگان؛ اولویت سیاست خارجی
خاورمیانه و همسایگان در اولویت سیاست خارجی دولت یازدهم قرار داشته است؛ به گونه ای که اگر سفرهای «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشور، با هدف گفت وگوهای هسته یی را کنار بگذاریم درمی یابیم بیشتر توان دستگاه دیپلماسی بر منطقه متمرکز بوده است.
حتی روحانی در نخستین سفر خود در سال 1393 برای شرکت در جشن جهانی نوروز به کابل رفت و فروردین ماه نیز میزبان «الهام علی اف» رییس جمهوری آذربایجان، بود. همچنین آخرین سفر روحانی در سال 1393 به ترکمنستان صورت گرفت که با امضای توافقنامه های مهم سیاسی و اقتصادی همراه بود.
از این رو، رویکرد دیپلماتیک دولت یازدهم بر منطقه متمرکز شده است تا با ایجاد ثبات و آرامش در روابط با همه همسایگان، بتواند حوزه اقتصادی کشور را متحول ساخته و موجبات گسترش مراودات منطقه یی و مناسبات تجاری را باعث شود.
حضور شمار زیادی از وزرا و نمایندگان تجاری کشورهای جهان در ایران طی سال 1393 گواهی بر بهبود نگاه جهانیان به ایران است. همچنین تمرکز ویژه بر افغانستان، عراق، ترکیه و کشورهای آسیای میانه و قفقاز تاکید دولت بر بهبود بیش از پیش روابط با این کشورها و استفاده از ظرفیت های اقتصادی و توانمندی های دوجانبه را نشان می دهد.
5- نمایش اقتدار در گفت و گوی مستقیم با غرب
روند سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال 1393 نشان داد مقام های بلندپایه کشور در دیدار با مقام های هم تراز غربی از توانمندی ها و شایستگی های ویژه ای برخوردارند.
طی یک سال گذشته، مقام های مسوول به طور بی پرده و مستقیم خواسته ها و اهداف ایران را به ویژه در حوزه هسته ای به گوش رهبران کشورهای غربی رساندند و با وجود برخی مشکل ها و انتقادها هیچگاه این وظیفه را بر دوش واسطه ها و حتی نامه های دیپلماتیک مخفیانه نگذاشتند.
از این رو، طی سال 1393 دولت یازدهم کوشید با تاکید بر منافع ملی در چارچوب های بین المللی، تمرکز بر مسائل منطقه و گسترش روابط موثر با همسایگان سه اصل حکمت، عزت و مصلحت را دنبال کند. بهبود چهره بین المللی کشور و گشایش برخی گره های دیپلماتیک به همگان یادآور شد که در انزوا بدون همکاری جدی و مستقیم در تحولات و گفت وگوها یا با حضور در پس پرده، نمی توان اهداف سیاست خارجی را محقق ساخت.
منبع: ایرنا
گزارش خطا
نظر شما
پربحث ترین عناوین
آخرین اخبار
