توافق هسته‌ای از چشم کیسینجر

یکی از پرسش‌های مهمی که از درون کنفرانس امنیتی مونیخ بیرون آمد، این بود که آیا ایران و آمریکا می‌توانند به توافق هسته‌ای قبل از آخرین مهلت تعیین‌شده در مارس برسند، یا خیر؟ اما بهتر این است که بپرسیم وقتی آنها موفق به امضای توافقنامه شدند اگر معاهده‌ای را امضا کردند که با معیارهای تعیین‌شده متعارف در گفت‌وگوها همخوان بود، بعد چه؟ دولت اوباما احتمالا زمینه‌ساز عصر جدیدی در گسترش اتمی خواهد بود. 

این پرسشی بود که هنری کیسینجر در نشست با سنا به شیوه‌ای بسیار دیپلماتیک مطرح کرد و شایسته است که توجه بیشتری به آن شود. وزیر خارجه اسبق آمریکا در راس طرح‌ریزی‌های استراتژی‌های آمریکا در مذاکرات معاهدات هسته‌ای آمریکا با شوروی در دهه ١٩٧٠ بوده است. این نکته از یک‌سو با نزدیک‌شدن امکان توافق هسته‌ای با ایران و از سوی دیگر تلاش اوباما برای اینکه امید‌های جدی را به‌عنوان دستاوردی مهم برای پایان دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش بسته است، بسیار مهم است. در ٢٩ژانویه کیسینجر پیش از برگزاری کمیته نیروهای مسلح سنا به‌همراه دونفر از وزرای سابق خارجه - جورج شولتز و مادلین آلبرایت- در جلسه‌ای حاضر شد. او در این جلسه گفت: «گفت‌وگوهای اتمی با ایران در قالب تلاشی بین‌المللی آغاز شد و با شش قطعنامه سازمان‌ملل با هدف جلوگیری از دسترسی ایران به بمب اتمی تقویت شد. این مذاکرات هم‌اکنون ضرورتا یک مذاکره دوجانبه بر سر دامنه آن توانمندی از طریق توافقنامه است؛ اینکه یک محدودیت فرضی را بر پیشرفتی فرضی اعمال کند. تاثیر چنین رویکردی، جلوگیری از گسترش اتمی و حرکت به‌سوی مدیریت آن است. تور نازکی است برای نگهداشتن همه‌چیز.» کیسینجر برای اینکه دولت اوباما را تضعیف نکند، همیشه با احتیاط حرف می‌زند. حتی در اظهارات اخیرش در سنا هم این رویه دیده می‌شود. اما او آشکارا درباره اینکه آمریکا تا چه حد، موضع اولیه خود در مذاکرات را که عدم دسترسی ایران به اورانیوم غنی‌شده یا حفظ هزاران سانتریفیوژ بود، تغییر داده، نگران است. او نگران است که امتیازهای داده‌شده باعث خواهد شد تا دنیا به این برداشت برسد که چنین توافقی ایران را در سرآغاز تبدیل‌شدن به قدرتی اتمی قرار خواهد داد. 

دولت اوباما به رسانه‌ها گفته است که موضع کنونی وزیر خارجه آمریکا این است که دوره سنجش همکاری ایران باید کمتر از یک‌سال باشد. به این معنی که ابزارهای بازرسی و تایید پایبندی ایران بسیار مهم است. در طول یک‌سال این مساله مشکلات متعددی در بازرسی به وجود خواهد آورد. فرض را بر این بگذارید که بازرسی‌های موردتاییدی انجام گیرد و البته مقدار ذخایر مواد هسته‌ای که همین حالا وجود دارد را نیز در نظر بگیرید، سوال در اینجا این است که بقیه دولت‌ها در منطقه چه خواهند کرد؟ و اگر دیگر کشورهای منطقه به این نتیجه‌گیری برسند که آمریکا با توسعه توانمندی غنی‌سازی در یک دوره یک‌ساله موافق است و دیگر کشورها نیز بر ساخت توانمندی مشابهی تاکید کنند آن‌وقت ما در یک جهان هسته‌ای گسترش‌یافته زندگی خواهیم کرد که هرکس- حتی با حفظ توافق هسته‌ای- به لحظه بدون بازگشت نزدیک خواهد بود. البته آقای کیسینجر اشاره مستقیمی نکرده است. اما دیگر کشورهای منطقه چه خواهند کرد... .

یک جهان هسته‌ای گسترش‌یافته، اعتبار قدرت بازدارندگی آمریکا را در مقابل متحدانش محدود خواهد کرد... . رییس‌جمهوری آمریکا ممکن است ادعا کند که استقرار رژیم بازرسی یک «شکست بی‌خطر» است... همه اینها نشان می‌دهد چقدر حفظ و نگهداری یک رژیم بازرسی معتبر در کشوری که در تلاش برای گریز از این بازرسی بوده، دشوار است. آقای کیسینجر با ظرافت به این موضوع اشاره کرد: «حداقل بعضی کشورها نمی‌توانند به آن اعتماد کنند.» دیدگاه ما این است که آقای اوباما شدیدا به انعقاد توافقنامه با ایران متمایل است. او برای رسیدن به چنین توافقی هر امتیازی را خواهد داد. در هر صورت دغدغه‌های آقای کیسینجر، نیاز به بررسی‌های کنگره در مورد توافق و رای به توافق با ایران را برجسته می‌کند.