اوباما و اظهارات جدید

بیش از ١٥ ماه است ایران و امریکا درگیر مذاکرات هسته یی هستند و تلاش های گوناگونی می شود که این مذاکرات قبل از مواجه شدن با هر توفان ممکن، به سرمنزل مقصود رسیده و با افتخار برای طرفین به پایان رسد. بی شک اگر چنین شود موفقیت در مذاکرات هسته یی دستمایه خوبی برای هردو کشور خواهد بود که اعتماد بیشتری به یکدیگر کرده و بتوانند وارد پروژه بعدی شوند که «چگونگی روابط دوجانبه» توصیف می شود.

سیاست رفتاری ایران نشان می دهد حتی در این پروژه اول هم با حزم و احتیاط و نوعی محافظه کاری گام برمی دارد، به طوری که بی اعتمادی و ناباوری در آن کاملامشهود است. شاید چنین سیاست رفتاری از سوی ایران طبیعی باشد زیرا ٣٥ سال خصومت و اندیشه توطئه بین ایران و امریکا اجازه نمی دهد فضای بهتری بر اندیشه های مسوولان دو کشور حاکم باشد. اما به نظر می رسد در مورد امریکا شرایط قدری فرق دارد. دولت دموکرات آقای اوباما در راستای دستاوردهای خود در زمینه مصالحه و تعامل با جهان قصد دارد ابتکارات بعدی خود را بهتر به جهان نشان دهد.این دولت در زمینه اعطای حقوق استثنایی به ١٥ میلیون مهاجر داخل امریکا گامی شجاعانه برداشت و انعطاف خود را در برابر مسایل انسانی در مقایسه با منافع اقتصادی نشان داد. آنگاه به تابوی ٥٠ ساله پروژه انزوا سازی و تحریم کوبا پرداخت و با اقرار به اینکه ٥٠ سال انزوا و تحریم کوبا نه نتیجه یی برای امریکا داشته و نه نظام سیاسی کوبا را تصحیح کرده، درصدد عبور از تابوی دیرینه برآمد و در هاله یی از ناباوری به فراموش کردن گذشته سیاسی با کوبا و ایجاد روابط دیپلماتیک با این کشور پرداخت. اکنون دموکرات ها توانسته اند توجه همگان در داخل و خارج از امریکا را به سوی خود جلب کنند. دو پروژه ناتمام دیگری برای آقای اوباما در این دو سال باقیمانده است: پروژه ایجاد ارتباط دوستانه با ایران و پروژه خنثی سازی رابطه خصمانه با کره شمالی. مهار روابط خصمانه با کره شمالی اگرچه از نظر امنیت همپیمانان امریکا در شبه جزیره کره و اطراف آن مهم است ولیکن برای منافع و امنیت ملی امریکا آنچنان حیاتی نامیده نمی شود، درحالی که پروژه ارتباط دوستانه با ایران مستقیما با منافع و امنیت ملی امریکا مربوط و مرتبط می باشد. رییس جمهور امریکا به وضوح برداشت خود را نسبت به این پروژه بیان می دارد.

اوباما در مصاحبه با رادیو ام تی آر اگرچه با حزم و احتیاط، ولیکن می گوید «ایران کشوری بزرگ و تاثیرگذار است و می تواند یک قدرت منطقه یی موفق باشد». او برخی لیت و لعل ها هم در کنار این جمله خود قرار می دهد که هم تندروهای داخلی امریکا را آرام و مهار کند و هم درصورتی که ایران به این پیشنهاد و ابتکار رییس جمهور امریکا بداقبالی نمود، از قبل نوعی تعادل در سخنانش ایجاد کرده باشد. بارها تشریح شده که بعد از ٦٨ سال یک جابه جایی اساسی در استراتژی جهانی امریکا مبنی بر حضور مستقیم در خاورمیانه و تکیه بر نفت خلیج فارس به وجود آمده است. انتقال مرکز قدرت امریکا از خاورمیانه به خاوردور ممکن است حداقل دو دهه به طول انجامد، همچنانکه اکنون از طرح این استراتژی نوین یک دهه می گذرد ولی تا زمانی که امریکا از سامان یافتن شرایط در خاورمیانه اطمینان حاصل نکند اقدام عملی برای این جابه جایی مرکز قدرت نمی کند. در این راستا امریکا روی ایران به عنوان بزرگ ترین پتانسیل برای ایجاد صلح و ثبات در خاورمیانه حساب می کند: نقشی که در دهه ١٩٥٠ برای ایران براساس واقعیات کارشناسی ترسیم شد و توصیه امریکا به ایران در مورد هسته یی شدن در دهه ١٩٧٠ در همین راستا صورت گرفت. ایران باید اطمینان حاصل کند که دشمنی ها ابدی نیستند و درسایه منافع ملی هرکشور ترسیم می شوند. ایران همچنین باید اطمینان حاصل کند صرفا در سایه دوستی و همکاری می تواند قدرت برتر منطقه یی خود را کسب کند. کافی است نیم نگاهی به استراتژی جهانی چین برای قرن بیست و یکم انداخته شود که چین پرواز به سوی قدرت جهانی شدن را صرفا در سایه عدم تحریک قدرت های بزرگ و قدرت های منطقه یی می داند و آن را در گرو همکاری و صلح سازی با همه کشورهای پیرامونی خود ترسیم می کند. دوسال باقیمانده ریاست جمهوری آقای اوباما برای ایران در صورت استفاده بهینه از آن می تواند یک فرصت تاریخی محسوب شود. یادمان نرود جهت اتخاذ تصمیمات بزرگ و تاریخی برای هر ملت نیاز به کلان نگری و عبور از جزییات دست و پاگیر و شکستن تابوهای دست ساخته است.