اکنون رهبران ایران دیدگاه واقع بینانه تری درباره اروپا دارند
«در حال حاضر رهبران سیاسی ایران به این نتیجه رسیده اند که حتی وقتی اروپا "بخواهد" در برابر نمایش قدرت آمریکا مقاومت کند هم "نمی تواند" این کار را انجام دهد؛ در حالی که ایران تا مدت های مدیدی به این چشم به اروپا می نگریست که اروپا چون "نمی خواهد" پس در نتیجه "نمی تواند" نقش جهانی قوی تری ایفا کند.»
صدای ایران - یک کارشناس مسائل بین الملل در آلمان معتقد است: «در حال حاضر رهبران سیاسی ایران به این نتیجه رسیده اند که حتی وقتی اروپا "بخواهد" در برابر نمایش قدرت آمریکا مقاومت کند هم "نمی تواند" این کار را انجام دهد؛ در حالی که ایران تا مدت های مدیدی به این چشم به اروپا می نگریست که اروپا چون "نمی خواهد" پس در نتیجه "نمی تواند" نقش جهانی قوی تری ایفا کند.»
فرانسه، آلمان و انگلیس بالاخره پس از ماه ها انتظار ثبت مکانسیمی مالی با نام اینستکس را اعلام کردند که قرار است مانع از تاثیر تحریم های امریکا بر ایران شود. با این حال اروپا عملیاتی شدن اینستکس را به اجرای تعهدات FATF از سوی ایران مشروط کرده است. این در حالی است که پیشتر سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرده بود در مسیر دستیابی به کانال مالی اروپا، هیچ شرطی پذیرفته نیست. در ایران علاوه بر تندروها و مخالفان برجام، حتی نیروهای معتدلی همچون علی مطهری نایب رئیس مجلس یا فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز با مشروط کردن اینستکس به تصویب پالرمو و CTF از سوی ایران مخالفت کرده اند. حتی به کارآمدی این ساز و کار نیز با دیده تردید نگریسته می شود چنانکه به طور مثال محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی ایران گفته که در این ساز و کار امکان گسترده‌ای برای ایران به وجود نیامده است. در سوی مقابل امریکا هشدار داده اگر متحدانش بخواهند تحریم‌های ایران را دور بزنند با جریمه و تنبیه‌های سنگین مواجه خواهند شد.
پرشیا دایجست درباره این موضوع با دکتر عدنان طباطبائی استاد دانشگاه و مدیرعامل مرکز مطالعاتی "کارپو" در آلمان گفتگو کرده است که متن کامل آن در ادامه می آید.
با توجه به مشروط شدن اینستکس به تصویب اف ای تی اف در ایران و اختلافات گسترده ای که در این باره در داخل ایران وجود دارد، اساسا آیا امکان راه اندازی اینستکس وجود دارد؟
قبول دارم که ربط دادن اینستکس به تصویب FATF به عنوان یک قانون در ایران مساله ای گمراه کننده است. اینستکس وسیله ای است برای تضمین اینکه اروپا طبق توافق هسته ای به تعهداتش در برابر ایران عمل می کند؛ در حالی که ایران از روز اول به این توافق پایبند بوده است. اما در هیچ جای اعلامیه سه کشور اروپایی از پایبندی ایران به FATF به عنوان "پیش شرط" یاد نشده است. برلین، لندن و پاریس گفته اند از ایران "انتظار دارند" که تصویب FATF را پیش ببرد. لازم است این دو مساله را از هم جدا کنیم. بدون شک تجار و بانکهای اروپایی همان استانداردهای بین المللی را رعایت می کنند که اقتصاد ایران باید خود را با آن هماهنگ کند. تصمیم گیری درباره اینکه آیا ایران می تواند چنین کاری بکند یا نه بر عهده رهبران سیاسی ایران است.
در صورت راه اندازی اینستکس، با توجه به شرایطی که این ساز و کار دارد و بیشتر برای کالاهای ضروری است، تا چه اندازه برای ایران (در برابر تحریم های امریکا) کارآمد خواهد بود؟
باید بگویم بسیار جای تاسف است که در ابتدا از اینستکس برای کالاهایی استفاده می شود که اصلا تحریم نیستند. همانطور که یکی از همکاران من نیز گفته است: "ایران به این خاطر برجام را امضاء نکرد که غذا وارد کند." لازم به ذکر نیست که اگر اینستکس فقط برای انجام معاملات مربوط به کالاهای بشردوستانه باشد دیگر (در رابطه با برجام) هدفش را دنبال نخواهد کرد. اینستکس برای آن که معنادار و موثر باشد باید بسیار فراتر از این عمل کند و متاسفانه باید بگویم که ایران باید برای رسیدن به این مرحله شکیبا باشد. به ویژه این که شرکت های اروپایی اصلا ریسک پذیر نیستند و منتظر می مانند ببینند در هفته ها و ماههای اول اینستکس چطور پیش می رود.
امریکا از برجام خارج شده و تحریم ها بازگشته و فشارها هر روز بیشتر می شود. به نظر می رسد اروپا، چین و روسیه نیز نمی توانند مانع از این فشارها به ایران شوند. با این حال علی لاریجانی رئیس مجلس ایران چند روز پیش عنوان کرد که ایران در برجام گرفتار بن بست استراتژیک نشده است. ایران عنوان کرده به دنبال سلاح هسته ای نیست. با این حال اگر روابط ایران و اتحادیه اروپا به سرانجام نرسد، ایران چه راهکارهایی برای انجام دارد؟
جمهوری اسلامی از ابتدای پیدایش خود این موضوع را ثابت کرده است که می تواند رفتار کلی خود را با پویایی های فضای سیاسی جهانی هماهنگ سازد. فکر نمی کنم هیچوقت ایران روابطش را با کشورهای اروپایی قطع کرده باشد. اما توقعاتش را سازگار می کند. ایران تا مدت های مدیدی به این چشم به اروپا می نگریست که اروپا چون "نمی خواهد" پس در نتیجه "نمی تواند" نقش جهانی قوی تری ایفا کند. ولی اکنون رهبران سیاسی ایران به این نتیجه رسیدند که حتی وقتی اروپا "بخواهد" که در برابر نمایش قدرت آمریکا مقاومت کند هم "نمی تواند" این کار را انجام دهد و این باعث می شود تا در ایران دیدگاه واقع بینانه تری (نه الزاما دیدگاه منفی) درباره اروپا ایجاد شود. در عین حال سیاست گذاران ایران باید به اختلافات و مباحث درون اروپا هم توجه ویژه ای داشته باشند. باید به این تغییر الگو توجه کنیم که چطور پایتخت های اصلی اروپا مانند برلین و پاریس در تلاشند تا مستقل تر از آمریکا عمل کنند. برای اینکه این تغییر الگو به یک ذهنیت و سیاست واقعی بدل شود نیاز به گذشت زمان داریم و باید ببینیم آیا ایران فرصت دارد تا منتظر پیشرفت این روند باشد.
در ماههای اخیر روابط ایران و اروپا تحت اتهام هایی درباره اقدامات تروریستی ایران در این قاره و موضوع موشکی، دستخوش فراز و نشیب های زیادی شده است. این در حالی است که این انتظار وجود داشت با توافق برجام روابط ایران با اتحادیه اروپا گرم تر شود. اما نه تنها بعد از خروج ترامپ از برجام، بلکه حتی قبل از آن نیز نتایج واقعی و ملموسی از رابطه با اتحادیه اروپا نصیب ایران نشد. به نظر شما مشکل اصلی در تعمیق رابطه طرفین چیست؟
نباید فراموش کنیم که – قبل از برجام – به مدت 37 سال رابطه ایران و غرب مبتنی بر بی اعتمادی بوده است و واقع بینانه نبود که باور کنیم کمی پس از نهایی شدن برجام این وضعیت تغییر می کند. در آوریل سال 2015، آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران آشکارا گفت اگر این "تجربه" مثبت باشد ممکن است ایران بخواهد درباره مسایلی فراتر از مساله هسته ای هم با امضاءکنندگان توافق هسته ای گفتگو کند. ایران مایل بود از این مرحله فراتر برود ولی نقض برجام و خروج از آن توسط آمریکا این مساله را تضعیف کرد. تا امروز بازیگرانی که قصد جلوگیری از بهبود روابط ایران و اروپا را داشتند اشتیاق بیشتری برای رسیدن به اهداف خود نشان داده اند تا حامیان رابطه ایران و اروپا. فکر نمی کنم رابطه تهران با مهم ترین پایتخت های اروپایی پایان یافته باشد. مساله مهم همیشه عمق این رابطه بوده است. وقتی که هر دو طرف برای مقاومت در برابر فشار و لابی گروه های مختلف، اراده سیاسی قوی یکسانی داشته باشند آنگاه یقینا شاهد عمیق تر شدن رابطه ایران و اروپا خواهیم بود.
فرانسه، آلمان و انگلیس بالاخره پس از ماه ها انتظار ثبت مکانسیمی مالی با نام اینستکس را اعلام کردند که قرار است مانع از تاثیر تحریم های امریکا بر ایران شود. با این حال اروپا عملیاتی شدن اینستکس را به اجرای تعهدات FATF از سوی ایران مشروط کرده است. این در حالی است که پیشتر سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرده بود در مسیر دستیابی به کانال مالی اروپا، هیچ شرطی پذیرفته نیست. در ایران علاوه بر تندروها و مخالفان برجام، حتی نیروهای معتدلی همچون علی مطهری نایب رئیس مجلس یا فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز با مشروط کردن اینستکس به تصویب پالرمو و CTF از سوی ایران مخالفت کرده اند. حتی به کارآمدی این ساز و کار نیز با دیده تردید نگریسته می شود چنانکه به طور مثال محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی ایران گفته که در این ساز و کار امکان گسترده‌ای برای ایران به وجود نیامده است. در سوی مقابل امریکا هشدار داده اگر متحدانش بخواهند تحریم‌های ایران را دور بزنند با جریمه و تنبیه‌های سنگین مواجه خواهند شد.
پرشیا دایجست درباره این موضوع با دکتر عدنان طباطبائی استاد دانشگاه و مدیرعامل مرکز مطالعاتی "کارپو" در آلمان گفتگو کرده است که متن کامل آن در ادامه می آید.
با توجه به مشروط شدن اینستکس به تصویب اف ای تی اف در ایران و اختلافات گسترده ای که در این باره در داخل ایران وجود دارد، اساسا آیا امکان راه اندازی اینستکس وجود دارد؟
قبول دارم که ربط دادن اینستکس به تصویب FATF به عنوان یک قانون در ایران مساله ای گمراه کننده است. اینستکس وسیله ای است برای تضمین اینکه اروپا طبق توافق هسته ای به تعهداتش در برابر ایران عمل می کند؛ در حالی که ایران از روز اول به این توافق پایبند بوده است. اما در هیچ جای اعلامیه سه کشور اروپایی از پایبندی ایران به FATF به عنوان "پیش شرط" یاد نشده است. برلین، لندن و پاریس گفته اند از ایران "انتظار دارند" که تصویب FATF را پیش ببرد. لازم است این دو مساله را از هم جدا کنیم. بدون شک تجار و بانکهای اروپایی همان استانداردهای بین المللی را رعایت می کنند که اقتصاد ایران باید خود را با آن هماهنگ کند. تصمیم گیری درباره اینکه آیا ایران می تواند چنین کاری بکند یا نه بر عهده رهبران سیاسی ایران است.
در صورت راه اندازی اینستکس، با توجه به شرایطی که این ساز و کار دارد و بیشتر برای کالاهای ضروری است، تا چه اندازه برای ایران (در برابر تحریم های امریکا) کارآمد خواهد بود؟
باید بگویم بسیار جای تاسف است که در ابتدا از اینستکس برای کالاهایی استفاده می شود که اصلا تحریم نیستند. همانطور که یکی از همکاران من نیز گفته است: "ایران به این خاطر برجام را امضاء نکرد که غذا وارد کند." لازم به ذکر نیست که اگر اینستکس فقط برای انجام معاملات مربوط به کالاهای بشردوستانه باشد دیگر (در رابطه با برجام) هدفش را دنبال نخواهد کرد. اینستکس برای آن که معنادار و موثر باشد باید بسیار فراتر از این عمل کند و متاسفانه باید بگویم که ایران باید برای رسیدن به این مرحله شکیبا باشد. به ویژه این که شرکت های اروپایی اصلا ریسک پذیر نیستند و منتظر می مانند ببینند در هفته ها و ماههای اول اینستکس چطور پیش می رود.
امریکا از برجام خارج شده و تحریم ها بازگشته و فشارها هر روز بیشتر می شود. به نظر می رسد اروپا، چین و روسیه نیز نمی توانند مانع از این فشارها به ایران شوند. با این حال علی لاریجانی رئیس مجلس ایران چند روز پیش عنوان کرد که ایران در برجام گرفتار بن بست استراتژیک نشده است. ایران عنوان کرده به دنبال سلاح هسته ای نیست. با این حال اگر روابط ایران و اتحادیه اروپا به سرانجام نرسد، ایران چه راهکارهایی برای انجام دارد؟
جمهوری اسلامی از ابتدای پیدایش خود این موضوع را ثابت کرده است که می تواند رفتار کلی خود را با پویایی های فضای سیاسی جهانی هماهنگ سازد. فکر نمی کنم هیچوقت ایران روابطش را با کشورهای اروپایی قطع کرده باشد. اما توقعاتش را سازگار می کند. ایران تا مدت های مدیدی به این چشم به اروپا می نگریست که اروپا چون "نمی خواهد" پس در نتیجه "نمی تواند" نقش جهانی قوی تری ایفا کند. ولی اکنون رهبران سیاسی ایران به این نتیجه رسیدند که حتی وقتی اروپا "بخواهد" که در برابر نمایش قدرت آمریکا مقاومت کند هم "نمی تواند" این کار را انجام دهد و این باعث می شود تا در ایران دیدگاه واقع بینانه تری (نه الزاما دیدگاه منفی) درباره اروپا ایجاد شود. در عین حال سیاست گذاران ایران باید به اختلافات و مباحث درون اروپا هم توجه ویژه ای داشته باشند. باید به این تغییر الگو توجه کنیم که چطور پایتخت های اصلی اروپا مانند برلین و پاریس در تلاشند تا مستقل تر از آمریکا عمل کنند. برای اینکه این تغییر الگو به یک ذهنیت و سیاست واقعی بدل شود نیاز به گذشت زمان داریم و باید ببینیم آیا ایران فرصت دارد تا منتظر پیشرفت این روند باشد.
در ماههای اخیر روابط ایران و اروپا تحت اتهام هایی درباره اقدامات تروریستی ایران در این قاره و موضوع موشکی، دستخوش فراز و نشیب های زیادی شده است. این در حالی است که این انتظار وجود داشت با توافق برجام روابط ایران با اتحادیه اروپا گرم تر شود. اما نه تنها بعد از خروج ترامپ از برجام، بلکه حتی قبل از آن نیز نتایج واقعی و ملموسی از رابطه با اتحادیه اروپا نصیب ایران نشد. به نظر شما مشکل اصلی در تعمیق رابطه طرفین چیست؟
نباید فراموش کنیم که – قبل از برجام – به مدت 37 سال رابطه ایران و غرب مبتنی بر بی اعتمادی بوده است و واقع بینانه نبود که باور کنیم کمی پس از نهایی شدن برجام این وضعیت تغییر می کند. در آوریل سال 2015، آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران آشکارا گفت اگر این "تجربه" مثبت باشد ممکن است ایران بخواهد درباره مسایلی فراتر از مساله هسته ای هم با امضاءکنندگان توافق هسته ای گفتگو کند. ایران مایل بود از این مرحله فراتر برود ولی نقض برجام و خروج از آن توسط آمریکا این مساله را تضعیف کرد. تا امروز بازیگرانی که قصد جلوگیری از بهبود روابط ایران و اروپا را داشتند اشتیاق بیشتری برای رسیدن به اهداف خود نشان داده اند تا حامیان رابطه ایران و اروپا. فکر نمی کنم رابطه تهران با مهم ترین پایتخت های اروپایی پایان یافته باشد. مساله مهم همیشه عمق این رابطه بوده است. وقتی که هر دو طرف برای مقاومت در برابر فشار و لابی گروه های مختلف، اراده سیاسی قوی یکسانی داشته باشند آنگاه یقینا شاهد عمیق تر شدن رابطه ایران و اروپا خواهیم بود.
خبرهای مرتبط
آخرین اخبار
