غافلگیری کردهای سوریه
بحران سوریه به مرحله‌ای جدید وارد شد. هشت سال پس از آغاز ناآرامی‌ها در این کشور هنوز بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای راهکار نظامی را برای پایان دادن به اختلاف‌ها انتخاب می‌کنند. در روزهایی که انسجام نظامی گروه تروریستی داعش در سوریه به تاریخ پیوسته است، درگیری میان ترکیه و کردهای مستقر در شمال سوریه جبهه جدیدی برای ناآرامی ایجاد کرده است. جرقه این دور از ناآرامی‌ها در شمال سوریه هفته گذشته و از سوی ائتلاف امریکایی ضدداعش زده شد. در حالی که تلاش‌های سیاسی برای به ثمر رسیدن مذاکرات منطقه‌ای سوچی و رایزنی‌های بین‌المللی تحت عنوان مذاکرات ژنو برای به سر و سامان رساندن ناآرامی‌ها در سوریه ادامه دارد، امریکایی‌ها اعلام کردند که قصد دارند با همکاری گروه‌های کرد سوری نیروی مرزی جدید ٣٠ هزار نفره در شمال سوریه تشکیل دهند. تنها چندساعت پس از این اعلام موضع امریکایی‌ها بود که دومینوی واکنش‌های تند ترک‌ها آغاز شد. آنکارا نیروهای یگان‌های مدافع خلق وابسته به کردهای سوریه را شاخه سوری «حزب کارگران کردستان» یا همان گروه تروریستی پ.ک.ک می‌داند و برهمین اساس تهدیدهای خود علیه نیروهای کرد در شمال سوریه را افزایش داد. این تهدیدها به سرعت از جنبه شفاهی خارج شد و ترکیه اعزام تجهیزات به نزدیکی مرز سوریه را آغاز کرد. از صبح پنجشنبه یگان توپخانه‌ای ارتش ترکیه بمباران مواضع کردها در اطراف شهر عفرین را آغاز کرد.
جدال جدی واشنگتن – آنکار
به نظر می‌رسد که در ماجرای عفرین سوریه، رایزنی‌های پشت پرده حرف‌های بسیاری برای گفتن دارند. امریکایی‌ها که تا یک هفته قبل از تشکیل نیروی جدیدی در شمال سوریه به مدد کردها سخن گفته بودند تنها به درخواست از ترکیه برای عدم حمله بسنده کرده‌اند، روس‌ها نیروهای خود را با آغاز حملات ترکیه از منطقه عفرین خارج کردند، ایرانی‌ها در این باره سکوت اختیار کرده‌اند و البته دولت بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه که گفته بود هر حمله‌ای از جانب ترک‌ها را پاسخ می‌دهد تا لحظه تنظیم این خبر، پاسخ نظامی به این حمله نداده است. با این وجود رسانه‌ای مانند گاردین همزمان با آغاز حملات ترکیه به شمال سوریه و کردهایی که شرکای نظامی امریکا در سوریه به حساب می‌آیند از تشدید تنش میان آنکارا و واشنگتن به حد شاید غیرقابل کنترل سخن می‌گوید. این رسانه انگلیسی در ادامه می‌نویسد: کردها در جریان مبارزه ائتلاف با داعش اصلی‌ترین نیروهای روی زمین مورد حمایت امریکا به حساب می‌آمدند و اکنون رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه می‌گوید که قصد دارد تمام لانه‌های تروریست‌ها در شمال سوریه را نابود کند. کردها در حال حاضر به برگه اختلاف میان دو متحدی بدل شده‌اند که در سه دهه گذشته همواره رابطه عادی و البته رو به رشدی را با هم تجربه کرده‌اند. گفته می‌شود منطقه‌ای که احتمالا در چند روز آینده مورد حمله نظامی نیروهای ترکیه قرار می‌گیرد منطقه‌ای میان دو شهر عفرین و منبیج است. این در حالی است که نیروهای تحت حمایت امریکا در منطقه شمال شرقی سوریه قرار دارند و آنکارا نیز فعلا برنامه‌ای برای حمله به این منطقه و این نیروها ندارد. این اقدام ترکیه احتمالا می‌تواند فاصله‌ای نمادین میان کردهای حاضر در شمال شرق و اقلیت کردهای حاضر در مرزهای شمال غربی بیندازد. البته جدا از تاثیرهایی که این حمله در یارگیری‌های داخل سوریه دارد، می‌تواند به فصل جدیدی در رابطه میان رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه و دونالد ترامپ رییس‌جمهور ایالات متحده نیز بدل شود. اردوغان می‌گوید که لزومی نمی‌بیند درباره هر برنامه‌ای که در سر دارد با دونالد ترامپ مشورت کند و همین اظهارنظر نشان‌دهنده سطح تنش میان آنکارا و واشنگتن بر سر مساله کردهاست. اردوغان می‌گوید که در این عملیات هم نیروهای ارتش ترکیه حضور خواهند داشت و هم شبه نظامیان سوری که در این سال‌ها از حمایت آنکارا برخوردار بوده‌اند. وی همچنین به دلیل عضویت کشورش در ناتو از این نهاد نظامی نیز خواسته که به دفاع از ترکیه برخیزد.
جدا از اردوغان، مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه نیز به انتقاد از واشنگتن پرداخته و با زبانی صریح‌تر از اردوغان تاکید کرده که ترامپ باید تکلیف را مشخص کند که آیا در کنار متحدان قدیمی خود در منطقه ایستاده یا قصد دارد در کنار گروه‌های تروریستی بایستد. هرچند که آنکارا از اواخر سال ٢٠١١ میلادی به حامی اصلی اپوزیسیون سوریه بدل شد و مسوولیت تجهیز نظامی بسیاری از گروه‌های مخالف بشار اسد را برعهده داشت اما حضور نظامی وی در سوریه از اواسط سال ٢٠١٦ جدی‌تر شد. در سال ٢٠١٦ ترکیه به اسم مبارزه با داعش، سربازهای خود را وارد خاک سوریه کرد تا نفوذ میدانی برای خود در این کشور دست و پا کرده باشد. ترکیه همواره در این سال‌ها هربار نام کردها بر زبان آمده تاکید کرده که کردها به دنبال ایجاد یک منطقه شبه دولتی و مستقل برای خود در شمال سوریه و هم‌مرز با ترکیه هستند. کردهای سوریه می‌گویند که هیچ ارتباط سازمانی با گروه تروریستی پ‌ک‌ک مدنظر ترکیه ندارند هرچند شواهد محکمی دال بر کمک گرفتن‌های جدی آنها از این گروه وجود دارد. هم کردهای سوریه و هم پ‌ک‌ک از عبدالله اوجالان که در جزیره‌ای خارج از استانبول در حصر است، تبعیت می‌کنند و وی را رهبر خود می‌دانند. کردهای سوریه به کمک نیروهای ائتلاف مبارزه با داعش توانستند در پاییز گذشته رقه را از دست داعش آزاد کنند. از زمان آزادی رقه تاکنون، اردوغان بارها از دونالد ترامپ درخواست کرده که ارسال تجهیزات نظامی برای کردهای سوریه را متوقف کند. نیروهای امریکایی وعده داده بودند که به محض پایان یافتن جنگ باداعش، از متحدان خود در این مبارزه بخواهند که تسلیحات را تحویل دهند. با این وجود یک مقام ارشد نظامی ترکیه در این باره به گاردین می‌گوید: این ایده تحویل گرفتن سلاح که واقعا مسخره است. هیچگاه هم امکان تحقق آن وجود ندارد. مگر براساس شماره سریال و اسم افراد سلاح‌ها را تحویل داده‌اند که اکنون جمع‌آوری آنها ممکن باشد.
در این میان به نظر می‌رسد که بشار اسد و روسیه از سر و کله زدن‌های ترکیه با امریکا راضی هستند چرا که می‌تواند منجر به کاسته شدن یا محدود کردن نفوذ امریکا در سوریه شود. در حالی که به نظر می‌رسید کردهای سوریه از حمایت بی‌قید و شرط امریکا برخوردار باشند اما سخنگوی ارتش امریکا می‌گوید که منطقه عفرین جزو مناطق عملیاتی نیروهای ائتلاف مبارزه با داعش نیست. برخی از تحلیلگران می‌گویند که بیانیه ارتش امریکا برای اطمینان بخشیدن به آنکارا در این باره است که نیروهای مرزی مدنظر امریکا قرار نیست به مناطقی که برای ترک‌ها در مرز سوریه حساسیت زا است، وارد شوند.
روسیه راضی است
دعوا میان ترکیه و امریکا ادامه دارد و روسیه در این میان نقش ناظری را دارد که به هرحال از این مناقشه سود خواهد برد. عملیات نظامی ترکیه در سوریه در روزهایی آغاز شد که ایران، روسیه و ترکیه خود را برای برگزاری نشست سوچی درباره بحران‌های این کشور آماده می‌کنند و حسین جابری انصاری، دستیار ارشد در امور ویژه سیاسی وزیر خارجه ایران برای دیدار با مقام‌های روس درباره تحولات سیاسی و نظامی جاری در سوریه به مسکو سفر کرده است. در این میان رویترز در گزارشی نوشته است که ترکیه رییس ستاد ارتش خود را روز پنجشنبه برای جلب نظر روس‌ها به منظور حمله هوایی به منطقه عفرین سوریه راهی مسکو کرده است. این سفر با دستور کار ویژه در حالی صورت گرفته است که دمشق هشدار داده هرگونه جنگنده ترک را در خاک خود هدف قرار خواهد داد. وزیر خارجه ترکیه اعلام کرده که سفر رییس ستاد ارتش این کشور به مسکو برای رایزنی با مقام‌های روسیه و ایران درباره تحولات اخیر در سوریه است. سوژه رایزنی‌های ترکیه با مقام‌های ایران و روسیه نیز کسب مجوز برای جنگنده‌های ترکیه به منظور حمله هوایی به عفرین اعلام شده است. به نظر می‌رسد که آغاز روند خروج نیروهای روسیه از عفرین که از صبح روز جمعه آغاز شد نیز نتیجه رایزنی‌های مقام‌های ارشد نظامی ترکیه در مسکو بوده است.
رویترز در این باره می‌نویسد: جنگ مستقیم ترک‌ها با کردها در سوریه می‌تواند نبرد در این کشور را وارد فاز جدیدی کند. ترک‌ها در حالی با کردها وارد مناقشه شده‌اند که واشنگتن و آنکارا روزهای بسیار پرتنشی در روابط را پشت سر می‌گذارند. در حقیقت می‌توان گفت که ماجرای عفرین سوریه تازه‌ترین برگ از برگ‌های به صف شده اختلاف میان ترکیه و ایالات متحده است. واشنگتن از کودتای نافرجام ٢٠١٦ در ترکیه تا به امروز از استرداد فتح‌الله گولن روحانی که اردوغان می‌گوید در کودتا دست داشته سرباز می‌زند. همزمان ایالات متحده رضا ضراب از شهروندان ترکیه را به اتهام دور زدن تحریم‌های ایران تحت تعقیب قرار داده است.
