مجوز به کتاب با نگاه حداقلی و نه از جایگاه داوری و ناقد صورت می گیرد

معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نخستین نشست خبری خود از پیگیری رویکردهای سیدعباس صالحی در حوزه ترویج کتاب‌خوانی و تقویت فرهنگ و هویت دینی سخن گفت. و همچنین گفت: باید فاصله توقف کتاب‌ها برای مجوز را کمتر کنیم.

به گزارش صدای ایران از ایسنا، محسن جوادی در نخستین نشست خبری خود که امروز (دوشنبه، ۱۸ دی‌ماه) برگزار شد درباره رویکردهای این معاونت گفت: آقای صالحی که در معاونت فرهنگی بودند گرایش به برنامه‌ریزی و نهادینه کردن مقررات و ضوابط داشتند. خدا را شکر ایشان مسیرها و رویکردهای ما را در این معاونت مشخص کردند و تقریبا در دوره ایشان بستر خوبی فراهم شده است. من هم در این فضا حرکت خواهم کرد. البته ممکن است ایده‌های جدیدتری داشته باشم و در این رابطه از مشاورانم کمک بگیرم.

او با بیان این‌که سیدعباس صالحی ۱۴ رویکرد را در معاونت فرهنگی مشخص کرده است، بیان کرد: دو رویکرد اصلی ما در معاونت فرهنگی یکی ترویج کتاب‌خوانی است و دیگری تقویت فرهنگ و هویت دینی. در بخش ترویج کتاب‌خوانی ایده ما بالا بردن سرانه مطالعه است و باید چنین رویکردی را ادامه دهیم. بهبود وضعیت صنعت چاپ و کسب و کار یکی دیگر از این رویکردهاست. این کار را در بخش تسهیل مجوزهای نشر شروع کردیم، هم در بحث مسئله کاغذ و همچنین اعطای تسهیلات برای ایجاد کتاب‌فروشی‌ها و شبه کتاب‌فروشی‌ها. بخش دیگر تمرکززدایی مجوزهای نشر است که در حال انجام است.

 

اتفاقات خوبی در این زمینه افتاده است و امیدواریم بتوانیم در قدم اول تعداد استان‌هایی را که امکان ارائه مجوز نشر پیدا می‌کنند به ۱۵ استان برسانیم.

جوادی افزود: حتی در بخش نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب و نمایشگاه‌های استانی مسیر کارمان مبتکی بر تمرکززدایی است. در این مسیر نیز تلاش خواهیم کرد.

معاون فرهنگی وزارت ارشاد همچنین گفت: ساختار اداره کتاب را نیز بر مبنای نوسازی بنا کرده‌ایم تا از لحاظ مصداقی شفاف‌سازی کنیم. باید در رابطه با مجوزها مصادیق مشخص شود. باید مبانی فقهی و استنادی کارها را جدی‌تری انجام دهیم. از نیروهای حرفه‌ای‌تر و متعهد استفاده کنیم و فاصله توقف کتاب‌ها برای مجوز را کمتر کنیم.

او همچنین گفت: یارانه‌ها و جایزه‌های مربوط به کتاب را تقویت خواهیم کرد که همگی این مسائل در مسیر ترویج کتاب‌خوانی است.

جوادی درباره بخش تقویت هویت و فرهنگ دینی نیز گفت: برای این منظور سیاست‌های حمایتی داریم و در جاهایی هم خودمان ورود می‌کنیم. برای مثال بنیاد شعر و ادبیات داستانی در راستای رشد و انتقال فرهنگ و آگاهی به نسل‌های آینده در تلاش است. همچنین بحث حمایت از کتاب‌های ارزشمند را برای کتابخانه‌ها داریم. البته در حال حاضر با کاهش میانگین تیراژ کتاب‌ها مواجهیم که مسئله نگران‌کننده‌ای است. ما برای حمایت از ناشران می‌خواهیم در راستای فرهنگ‌سازی هویت دینی به این حوزه جهت بدهیم. سعی می‌کنیم برای این حمایت کتاب‌های ارزشمند را پیش‌خرید کنیم. فرهنگ گفت‌وگو را چه با اقوام و چه با مجامع دنبال خواهیم کرد. البته این مسئله در وزارت ارشاد شکل گرفته اما هنوز پویا نشده است.

معاون فرهنگی وزارت ارشاد افزود: بحث دیپلماسی فرهنگی را پی خواهیم گرفت. در این رابطه بعضی از کشورها غنای فرهنگی کشورمان را ندارند اما در مجامع بین‌المللی حضور بیشتری دارند. ما سیاست گرنت را در همین راستا دنبال خواهیم کرد.

در ادامه نشست، محسن جوادی سپس در پاسخ به سوال خبرنگاری که از او درباره رویکردش در رابطه با توزیع نامتوازن حمایت‌ها از طبقه‌های نشر سوال کرد، گفت: ما در دوره جدید از حمایت ناشر کم نمی‌کنیم، اما باید از کتاب‌فروش و کتاب‌فروشی‌ها حمایت کنیم، باید از اهل قلم این حمایت صورت بگیرد که این موضوع را الان شروع کرده‌ایم.

او افزود: با بانک شهر وارد تفاهم‌نامه شده‌ایم و معاونت فرهنگی آورده اولیه‌ای را به این بانک داده است تا برای ایجاد کتاب‌فروشی و ارائه تسهیلات به آن‌ها اقدام کند. تا الان چیزی حدود ۱۰۰ مورد بررسی شده، اما این‌که چه مقدار توانسته‌اند تسهیلات بگیرند، هنوز مشخص نشده است.

معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سپس به مسئله نبود کتاب‌فروشی‌ها در شهرستان‌های کوچک و به خصوص روستاها اشاره کرد و گفت: روستاها اصلا کتابخانه ندارند؛ این در حالی است که روستاهای ما الان به کلی با روستاهای صد سال قبل فرق کرده‌اند. ما باید در روستاها هم ویترین کتاب داشته باشیم. قطعا در این دوره سیاست حمایت از کتاب‌فروشی‌ها را تقویت خواهیم کرد بدون این‌که بخواهیم حمایت از ناشران را کم کنیم.

جوادی همچنین در پاسخ به سوالی مربوط به انتقاد برخی از نویسندگان طیف‌های مختلف از رویکردهای بنیاد شعر و ادبیات داستانی و این سوال که آیا قرار نیست سیاست‌های بنیاد تغییر کند، گفت:‌ درباره بنیاد شعر و ادبیات داستانی هر کس انتقاد و پیشنهادی داشته باشد بررسی می‌کنیم. اگر از اصول و اهداف اصلی تخطی شده باشد باید مشخص شود ولی این‌که کسی حرفی بزند و نقدی داشته باشد نمی‌توان براساس آن نظر داد، اما این مسئله‌ای است که باید بررسی کنیم، چه درباره بنیاد شعر و ادبیات و چه دیگر نهادهای زیرمجموعه معاونت فرهنگی.

او درباره انتقادها از جایزه جلال آل احمد نیز گفت: مبنای هر جایزه‌ای داوری است و ممکن است هر داوری‌ای منتقدانی داشته باشد. ما سعی کرده‌ایم در این جایزه دخالتی نداشته باشیم. در آینده در معاونت فرهنگی سامانه‌ای فعال خواهیم کرد که هر کس از بیرون معاونت فرهنگی راجع به فعالیت‌های ما نقد یا پیشنهادی دارد آن را در اختیارمان قرار بدهد تا بتوانیم بررسی کنیم. اما در کلیت برداشت من در این مدت کوتاه این نیست که بگویم خطای عمده‌ای وجود داشته است اما حتما بررسی بیشتری خواهیم کرد. با این حال این برداشت را ندارم که به صورت سازمانی خطایی صورت گرفته باشد.

معاون فرهنگی وزارت ارشاد در پاسخ به این سوال که با توجه به منسجم نبودن تشکل‌های نشر در برگزاری نمایشگاه آیا بهتر نبود وزارت ارشاد امسال خودش برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را بر عهده می‌گرفت، گفت: ما در بحث واگذاری نباید به عقب برگردیم. از هیچ کاری که قبلا انجام شده کاری را عقب نمی‌بریم. سیاست‌های آقای صالحی هم در وزارت ارشاد همین است. به عقب برنمی‌گردیم. در رابطه با اختلافات مربوط به تشکل‌های نشر نیز مثل همه حوزه‌های دیگر اختلاف وجود دارد.

او در پاسخ به این سوال که اما در بحث محل برگزاری نمایشگاه از شهر آفتاب به مصلی برگشتید، پاسخ داد: اتفاقا در این مورد هم خود صنف نقش زیادی داشت، بنابراین می‌توانیم این را نوعی پیش‌روی بدانیم. مشکلات شهر آفتاب هم مشکلاتی در حوزه هزینه‌کرد بود. البته فقط مشکل مالی نداشت بلکه از لحاظ حقوقی هم مشکلاتی وجود داشت، ضمن این‌که مصلی هم به لحاظ ساختار و هم تحولاتی که در آن صورت گرفته موقعیت مناسبی را پیش روی ما قرار داده است.

او افزود: در حال حاضر مصلی ۹۰ هزار متر فضای مسقف در اختیار ما قرار داده است که به یک معنا شاید بتوانیم همه یا چهار بخش نمایشگاه را در این فضا برپا کنیم. بنابراین برگشت به مصلی به نوعی احترام به ناشران و صنف بوده است. مصلی هم همکاری خوبی با ما داشته است.

او در عین حال گفت: قرارداد نمایشگاه شهر آفتاب ملغی نشده اما امسال به دلایلی که پیش آمد ما به مصلی آمدیم. مشکل عمده شهر آفتاب این بود که فضای مسقف در آن کم بود. ما هم باید مصلحت صنف و مردم را در اولویت قرار بدهیم.

جوادی در پاسخ به سوالی درباره انتقال هیأت خرید کتاب به معاونت امور چاپ گفت: در این رابطه اصلاح اداری صورت گرفته است.

معاون فرهنگی وزیر ارشاد سپس در پاسخ به سوالی مربوط به انتقاداتی که در بخش اختصاص یارانه به کتاب‌های بازاری وجود دارد، گفت: این‌گونه نیست که ما مشکل را نفهمیده‌ایم. البته ما بحث یارانه ها را ادامه می‌دهیم. ما باید تقاضای کالای فرهنگی کتاب را در جامعه بالا ببریم. اگر تقاضا بالا نباشد اتفاق خاصی صورت نمی‌گیرد. بخشی از مشکلاتی که ما داریم به حوزه تعامل وزارت ارشاد با نهادهای دیگر برمی‌گردد که ما این مسئله را نمی‌توانیم تنها در معاونت فرهنگی حل کنیم. با این حال سعی می‌کنیم تقاضای کتاب و کالای فرهنگی را در جامعه زیاد کنیم.

جوادی در پاسخ به سوال ایسنا مبنی بر این‌که معاونان فرهنگی پیشین نیز همگی از گسترش شفاف‌سازی، بالا بردن سطح کتاب‌خوانی و ترویج آن و هدفمند کردن حمایت‌ها و شفاف‌سازی در حوزه مجوز سخن گفته‌اند، اما به دلایل متعدد میسر نشده است، ‌گفت: ریشه مشکلات ما عمیق‌تر است. ما باید براساس پژوهش کارهای عمیقی انجام دهیم. این کار شروع شده و امیدواریم بتوانیم آن را در یک بستر درست ادامه دهیم. برای مثال یکی از مشکلات ما توجه نکردن به روستاها و شهرهای کوچک و ایجاد نکردن ویترین کتاب در این مناطق است. دولت البته بودجه خوبی برای توسعه روستایی کنار گذاشته است و این مسئله تنها با حمایت‌های معاونت فرهنگی سامان نمی‌گیرد. الان نگرانی‌های زیادی در روستاها داریم. خیلی از روستاها در معرض کارهای فرهنگی دیگران قرار گرفته‌اند که شاید با فرهنگ ما سازگاری ندارد. از این لحاظ آسیب روستاها بیشتر شده است و این نگرانی برای ما وجود دارد. عمده تلاش ما این است که بخش زیادی از فعالیت‌های معاونت فرهنگی را به روستاها بدهیم چون این مناطق دیده نمی‌شوند. همچنین در بخش آموزش و پرورش ما باید تلاش‌های زیادی در حوزه کار فرهنگی و ترویج کتاب‌خوانی انجام بدهیم.

او ادامه داد: همچنین در بخش خرید کتاب پنج میلیارد تومان خرید کتاب‌های دولتی را لغو کرده‌ایم و قراردادهای آتی ما از بخش خصوصی است. البته این توازن باید وجود داشته باشد. امیدوارم اگر اشتباهی در تشخیص بخش‌های مربوط به خرید کتاب رخ داده است، رفع شود.

جوادی همچنین در پاسخ به سوالی درباره چگونگی تقویت و حمایت از هویت دینی گفت: فعالیت‌های ما در این بخش بیشتر در بخش اندیشه‌ای و عمیق هویت دینی است. افزایش آگاهی و معرفت و دانش عمومی را تقویت می‌کنیم تا دیگر بخش‌ها نیز به پایایی برسند. سعی می‌کنیم از طریق حمایت و کتاب‌های ارزشمند این حوزه هویت فرهنگی و دینی‌مان را غنا ببخشیم. کار فرهنگی به نوعی حمایت از هویت دینی است چرا که مردم آگاه مردم دین‌دارتری هستند.

 معاون فرهنگی وزیر ارشاد در پاسخ به سوالی درباره اهمیت ندادن به قومیت‌ها و همچنین درباره ممیزی و اعتبار و جایگاه مجوزهای ارشاد  نزد نهادها و ارگان‌های مختلف گفت: نگاه من به مجوز کتاب این نیست که ما جای منتقدان را گرفته‌ایم، به‌عبارت دیگر مجوز گرفتن یک کتاب به‌معنی این نیست که آن کتاب داوری شده است بلکه ما تنها مبتنی بر حداقل‌هایی که قانونگذار مشخص کرده به آن کتاب مجوز داده‌ایم. من گفته‌ام نگاهم به مجوز کتاب نگاه حداقلی است. ما نباید در جایگاه ناقد قرار بگیریم. این اشتباه است. باید در این حوزه حداقل‌هایی را در نظر بگیریم. 
 
جوادی ادامه داد: بنابراین این‌که یک سازمان مانند آموزش و پرورش به این نتیجه برسد که بخشی از کتاب‌ها به‌ درد بچه‌ها نمی‌خورند، حق طبیعی آن‌هاست و توهینی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلقی نمی‌شود. ما در وزارتخانه سفره‌ای را باز کرده‌ایم که غذاهای مختلفی در آن وجود دارد و طبیعی است که هر غذایی مناسب هر فردی نیست. با این اوصاف اظهارنظر سازمان‌های مختلف درباره کتاب‌های مجوزگرفته به معنی نفی ارشاد نیست. البته امیدوارم سازوکار اعتبارسنجی‌ها در سازمان‌های دیگر مبنای علمی داشته باشد نه سلیقه‌ای.