ماجرای کردستان پایان یافته است؟

فریدون مجلسی*- توسعه سریع اقتصادی و اجتماعی اقلیم کردستان عراق، در چندسالی که پس از اخراج صدام از سوی نیروهای بین‌المللی به خودمختاری دست یافته بود، با حمله نیروهای تجهیزشده داعش متشکل از عراقی‌‌ها و دیگر داوطلبان سنی عرب که از تجربیات و آموزش‌‌های بازماندگان ارتش بعثی برخوردار بودند و با همان سرعتی که موصل را گرفتند به‌سوی اربیل و بغداد پیش می‌‌رفتند، دچار رکود شد.

کُردها در برابر نیروهای بعثی- داعشی مقاومت جانانه‌ای کردند و در توقف پیشرفت آنان سهم بسزایی داشتند. کردها موفق شدند شهرهای کُردی جنوب مرز اقلیم را که به موجب قانون اساسی فدرال آن کشور تصمیم درباره آینده آنها موکول به همه‌پرسی شده بود، از خطر اشغال داعش نجات دهند و انتظار داشتند دولت مرکزی به آن همه‌پرسی تن دهد.

اهمیت کرکوک برای اقلیم، دستیابی آن به منابع نفتی است که می‌‌توانست آنها را مستقل کند، زیرا در ماه‌های اخیر دولت عراق از ارسال سهم بودجه جاری اقلیم؛ یعنی حقوق کارمندان و پیشمرگه‌ها نیز به دلیل دراختیارگرفتن منابع نفت خودداری کرده بود.

عملکرد نظامی پیشمرگه‌ها در نجات اقلیم و در پس‌گرفتن کرکوک و عقب‌راندن داعش از شمال موصل به‌راستی این توهم را پیش آورده بود که گویی کردها به قدرت نظامی ویژه‌ای دست یافته بودند و شاید خود آقای بارزانی نیز فریب چنین توهم مبالغه‌آمیزی را در ارزیابی قدرت نظامی خود خورده بود که ظاهرا با اعتمادبه‌نفس و باوجود توصیه‌های دوستان، رفراندوم درباره استقلال را اعلام و برگزار کرد.

نتیجه‌ای که با جشن و پایکوبی اعلام شد و حکایت از موافقتی ٩٠ درصدی با استقلال اقلیم- شامل کرکوک- داشت، با واکنش فوری ارتش عراق مواجه شد؛ ارتشی که با تجهیز تدریجی و بلندمدت، خود را برای بیرون‌راندن داعش آماده کرده و از حمایت نیروهای دوره‌دیده «حشدالشعبی» نیز برخوردار بود. حزب اتحادیه میهنی کردستان که در حکومت سلیمانیه حضور دارد و در تصمیم بدون مشورت رفراندوم در برابر امری انجام‌شده قرار گرفته بود نیز روی خوش به استقلال ناپخته نشان نداد، نتیجه سریع آنکه: «آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت!» آقای بارزانی نه‌فقط رفراندوم را پس گرفت، بلکه به تعارف یا به‌واقع، عجالتا بازنشستگی سیاسی خود را نیز اعلام کرد.

درواقع وی به موجب قوانین خودشان نمی‌‌توانست بیش از دو بار در مسند ریاست بماند، اما در مشرق‌زمین بقا در قدرت فرمانروایان همواره میل به بی‌نهایت دارد. به‌همین‌دلیل برخی تحلیل‌‌ها حکایت از این داشت که آقای بارزانی با پیش‌کشیدن رفراندوم و به‌هیجان‌آوردن مردم درواقع درصدد فراهم‌آوردن شرایطی متفاوت و توجیه تمدید حکومت خود نیز بوده است. از آن‌سو آقای العبادی نیز شادمان از این پیروزی گویی بهانه‌ای برای اعلام ابطال «هرآنچه بود» به دست آورده است و دم از بازگشت حاکمیت ملی و متمرکز می‌‌زند.

*تحلیلگر روابط بین‌الملل