برخورد متفاوت ایران و عربستان در حل مشکلات

وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی المیادین، ضمن تبریک شکست محاصره دیرالزور که در سه سال گذشته در تسلط گروهک تروریستی داعش بود، به بیان مواضع ایران درباره موضوعات منطقه‌ای، روابط ایران و عربستان و نیز کشتار مردم مسلمان روهینگیا در میانمار پرداخت.

به گزارش صدای ایران روزنامه ابران نوشت؛ محمدجواد ظریف در این گفت‌وگو با بیان اینکه «زمان آن رسیده است تا تمام طرف‌ها برای ایجاد صلح و ثبات در سوریه و ایجاد گفت‌وگو میان تمام گروه‌ها در آن همکاری کنند»، گفت: «از زمان به وجود آمدن بحران سوریه نشست آستانه موفق‌ترین نشست بوده است و نشست آینده آستانه فرصتی مناسب برای حمایت از آنچه تاکنون محقق شد و همچنین تقدیم کمک‌های بشردوستانه و جلوگیری از خونریزی است.»

ظریف در رابطه با همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق نیز با بیان اینکه این همه‌پرسی برای خود کردها نیز مشکل بزرگی به وجود خواهد آورد، گفت: «امروز وضع کردستان عراق بهتر از هر زمان دیگری است. رئیس ‌جمهوری عراق کرد است و نمایندگانی در پارلمان و دولت دارند. گفت‌وگوی سیاسی به نفع تمام اطراف و کشورهای منطقه خواهد بود و ما به وحدت و یکپارچگی همه کشورها احترام می‌گذاریم و خواستار آن هستیم. بهترین راه برای تقویت همزیستی ایجاد گفت‌وگو میان بغداد و حکومت کردستان است و تهران به منظور تحقق اهداف تمام اطراف آماده همکاری با همسایگان است.» وزیر امور خارجه همچنین درباره اتفاقات اخیر میانمار و کشتار مسلمانان روهینگیا ضمن اشاره به رایزنی‌هایش با وزیران خارجه ترکیه، اندونزی و مالزی، خواستار کمک جامعه بین‌المللی برای حل مسأله شد و افزود: «اجلاس آینده سازمان همکاری اسلامی در آستانه و مجمع عمومی سازمان ملل متحد فرصتی را فراهم می‌کند تا از دولت میانمار دعوت شود تا پایبندی خود به تعهدات بین‌المللی را بیشتر کند.»

برای ایجاد صفحه جدید در رابطه با عربستان آماده‌ایم

مصاحبه شبکه المیادین با وزیر خارجه کشورمان درست در پایان روزی انجام شد که اخبار نقل شده در گزارش روزنامه عربی «رای الیوم» به نقل از منابع آگاه دیپلماتیک مبنی بر ارسال دستورالعمل ممنوعیت انتشار اخبار علیه ایران در رسانه‌های عربستانی و نیز احتمال بازگشایی سفارت ریاض در تهران به موضعگیری رئیس دستگاه دیپلماسی ایران درباره رابطه با عربستان اهمیتی مضاعف می‌داد. ظریف در این گفت‌وگو با بیان اینکه «آماده‌ایم به منظور پایان دادن به درگیری‌های سوریه، بحرین و جنگ غیرعاقلانه یمن با تمام کشورهای اسلامی از جمله عربستان همکاری کنیم»، بر این نکته که «هنوز چشم‌انداز واضح و مشخصی در روابط با عربستان ندیده‌ است» تأکید و تصریح کرد: «ایران همیشه آماده گفت‌وگو بوده است اما کشورهای همسایه آمادگی را نداشتند و ما از هرگونه تحول در این راستا استقبال می‌کنیم. اگر عربستان خواهان ایجاد صفحه جدید با ایران است، ما نیز آماده آن هستیم.»

وی در ادامه با تأکید بر اینکه «تفاهم و گفت‌وگو در منطقه نیازمند تغییر برخی روش‌ها مانند تمایل به وارد کردن امنیت از خارج است» و «کشورهای منطقه قدرت و توانایی آن را دارند که پایه‌های امنیت و ثبات را بنا کنند»، گفت: «افراط‌گرایی در تمام کشورهای منطقه وجود دارد و هیچ یک از کشورهای منطقه چه عربستان و چه کشورهای دیگر از این قاعده مستثنی نیستند.»

وزیر خارجه کشورمان با تصریح اینکه «برای ایران نه تنها ثبات منطقه خلیج فارس بلکه ثبات تمام کشورهای منطقه مهم است»، نسبت به بهبود روابط با عربستان ابراز امیدواری کرد. وی همچنین با ابراز خرسندی از اینکه حج امسال بدون هیچ مشکلی به پایان رسیده است، گفت: «موضع ایران همیشه عدم سیاسی کردن حج بوده است.»

سخنان رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان درباره آمادگی ایران برای ایجاد صفحه جدید در رابطه با عربستان روز گذشته از سوی علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبر معظم انقلاب نیز با اشاره به وفادار ماندن دو کشور به توافقات‌شان درباره امنیت حج این گونه پی گرفته شد که: «در روابط دوجانبه مشکلی با عربستان نداریم و در مسائل منطقه نیز به عربستان می‌گویم که در امور کشورهای منطقه دخالت نکند.»

پس از انتشار مواضع وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگو با المیادین، وزیر خارجه عربستان در موضعی کاملاً متفاوت با آنچه انتظار می‌رفت، سخنان ظریف را تمسخرآمیز تلقی کرد و با بیان اینکه جدیتی برای گفت‌وگو از سوی ایران نمی‌بیند، گفت: «هیچ گونه نزدیکی روابط میان ایران و عربستان وجود ندارد.» به گزارش ایسنا به نقل از «روسیا الیوم»، عادل الجبیر در ادامه با طرح ادعاهایی علیه ایران از جمله این ادعا که «ایران از طریق حزب‌الله و حملات تروریستی در منطقه بی‌ثباتی ایجاد می‌کند»، مدعی شد: «اگر تهران می‌خواهد با عربستان روابطی ایجاد کند، باید عملیات تروریستی و دخالت در منطقه عربی را متوقف کند.»

این موضعگیری الجبیر اما با واکنش عجیب «انور قرقاش» وزیر مشاور امارات در امور خارجه مواجه شد. وزیر خارجه این کشور متحد عربستان در توئیتر خود نوشت: «سخنان عادل الجبیر در مورد شایعه نزدیکی روابط ایران و عربستان و تمسخرآمیز وصف کردن آن، دروغ همسایه سردرگم ما را نمایان کرد، ماهیت اصلی این مسأله توجیه بازگشت سفیر (قطر) به تهران است». وی همچنین مدعی شد: «در حالی که برخی اطراف و از جمله همسایه سردرگم ما و همپیمان حزبی‌اش پیروزی ایران در منطقه را تبلیغ می‌کنند عربستان تلاش می‌کند با همپیمانی چهار کشور یک نظام عربی قوی را تشکیل دهد.» فارغ از این موضعگیری مبهم وزیر خارجه امارات، چندی پیش اندیشکده امریکایی «استراتفور» از قصد «محمد بن سلمان» برای اخراج «عادل الجبیر» به‌بهانه افراط در ایران‌ستیزی خبر داده بود. این اندیشکده امریکایی مدعی شده «محمد بن سلمان»، ولیعهد و وزیر دفاع عربستان درصدد است «عادل الجبیر»، وزیر خارجه این کشور را اخراج و برادرش «خالد بن سلمان» را جانشین وی کند.

به گزارش تسنیم، در گزارش این اندیشکده امریکایی با اشاره به شایعات درباره احتمال برکناری «الجبیر» و جایگزینی «خالد بن سلمان» برادر ولیعهد که در حال حاضر سفیر عربستان در واشنگتن است، نوشته شده بود که منابع خبری‌اش ضمن تأیید این شایعات گفته‌اند که محمد بن سلمان این اقدامش را با متهم کردن الجبیر به اتخاذ مواضع افراطی علیه ایران توجیه خواهد کرد.

برخی تحلیل‌ها نیز با اشاره به طرح جانشینی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان از تمایل او به کاهش تنش در داخل عربستان و مرزهای آن در این مقطع خبر داده و احتمال داده بودند که با تحقق جانشینی او بهبود روابط تهران و ریاض تسهیل خواهد شد. این در حالی است که محمد بن سلمان در جایگاه وزارت دفاع عربستان و پیش از جایگزین شدن به جای محمد بن نایف، ولیعهد پیشین، تندترین موضعگیری‌ها و ادعا‌ها را علیه ایران مطرح کرده بود.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد روابط ایران و عربستان با وجود تمایل‌های نسبی هر دو طرف به ایجاد فصل جدیدی از روابط از مسیر گفت‌وگو و ضرورت‌هایی که شرایط منطقه‌ای ایجاب می‌کند با مانع جدی سیاست غیرشفاف عربستان در این زمینه و رفتار «با پا پیش کشیدن و با دست پس زدن» مقامات سعودی روبه‌رو است.