بزرگداشت احمد پژمان در موسیقی هوشنگ کامکار

هفته گذشته آلبوم «باغ‌های پژمان» با آهنگسازی هوشنگ کامکار به‌صورت بی‌کلام و درسه موومان، به پاس مقام احمد پژمان توسط موسسه فرهنگی هنری راوی آذرکیمیا منتشر شد.

به گزارش ایلنا؛ این آلبوم شامل سه قطعه با عنوان «درابتدا»، «بازگشت» و « کلاژ» است. زمان کل قطعات حدود 38 دقیقه است وتوسط موسسه «نشر و پخش جوان» توزیع شده است.

اما هوشنگ کامکار درباره احمد پژمان می‌گوید: هنگامی که در دانشکده هنرهای زیبا سال 1350 مشغول تحصیل موسیقی شدم.، آقای پژمان را ملاقات کردم و از محضر  ایشان و آشنایی با آثارشان استفاده فراوان بردم. چهره مهربان و فروتن او با آن همه دانش موسیقایی برایم تا به امروز سمبل هنرمندی واقعی و بزرگ بوده است. همانطور که از آثارش پیداست علاقه وافری به انواع مختلف موسیقی ایران خصوصا موسیقی‌های محلی و مقامی کردی دارد که هسته اصلی اکثر آثارش را تشکیل می‌دهند.

کامکار دامه می‌دهد: او را می‌توان اولین آهنگساز در موسیقی ایران دانست که آثار ارزشمندی برای سازهای ایرانی با استفاده از ملودی‌ها و تم‌های کاملا ایرانی و به‌کارگیری انواع تدابیر آهنگسازی علمی بین‌المللی و فنون چندصدایی نوشته است. به عبارت دیگر اولین آهنگسازی است که علم چندصدایی (پلی‌فونی) را وارد موسیقی ایرانی کرد، به نحوی که اصالت و هویت موسیقی از بین نرود. این شیوه را می‌توان اساس و اولین نشانه‌های موسیقی ملی ایران نامید که تا امروز در اکثر آثار جوانان و گروه‌های موسیقی معاصر ایران تداوم یافته است.

وی با اشاره به تحصیلات آکادمیک پژمان در اتریش و آمریکا بیان می‌کند: تجربه‌های موسیقایی او پشتوانه محکمی برای شیوه‌ی هارمونی‌گذاری و کنترپوان‌نویسی و نیز ارکستراسیون مناسب در موسیقی ایران است. احمد پژمان غیر از آثاری که برای گروه سازهای ایرانی نوشته است، آثار سمفونیک اپراها و باله‌های ارزشمندی دارد که نه تنها در ایران بلکه در کشورهای اروپایی هم اجرا شده و مورد توجه بوده است و از میان آن‌ها می‌توان به «راپسودی» برای ارکستر سمفونیک، «کانتانت به یاد خرمشهر»، برای ارکستر سمفونیک، گروه کر و سلوها، «اورتوریو رستاخیز»، «سمفونی نوروز»، «حماسه»، «عیاران» و «هفت خوان رستم» اشاره کرد.

او اضافه می‌کند: پژمان؛ شاگردان بسیاری را برای موسیقی آموزش داد و بسیاری از هنرمندان امروز ایران جزو شاگردان او بوده‌اند. من به پاس خدمات ارزنده ایشان تصمیم گرفتم اثری را در بزرگداشت ایشان بسازم و سرانجام «باغ‌های پژمان» که نموه‌ای از موسیقی ملی معاصر ایران است؛ در سه موومان برای ارکستر زهی تصنیف شد. این اثر با دیگر کارهای من ازنظر فنون آهنگسازی، هارمونی و به‌کارگیری ملودی‌ها فرق دارد زیرا در موسیقی آوازی که بیشتر آثار من را تشکیل می‌دهد به خاطر بیان تصاوی صوتی اشعار و تلفیق شعر و موسیقی و نیز انحنای ملودی‌ها محدودیت وجود دارد.

هوشنگ کامکار درباره اثر خود اینگونه توضیح می‌دهد: موومان اول کاملا براساس فاصله دوم کوچک است که با حالتی محزون در سراسر موومان حاکمیت دارد و در ترکیب با ملودی‌های کردی سعی در تداعی فضایی مشابه مفهوم لغت پژمان دارد. در هر سه موومان این اثر از انواع  مختلف تدابیر کنترپوانتیک استفاده شده است. در تمام بخش‌های گروه زهی ایمیتاسیون‌های گوناگون و حالت فوگ‌وار و مدلاسیون‌های ناگهانی و پیچیده و نیز تبادل سریع و همزمان پاساژهای تنال و آتنال در ترکیب با ملودی‌های کردی ویژگی خاصی به بافت اثر بخشیده است. هرکدام از موومان‌ها در تنالیته‌ خاصی نوشته نشده‌اند بلکه مدهای موسیقی ایرانی مانند چهارگاه، ماهور، دشتی، اصفهان و شور در ترکیب همزمان با هارمونی‌های پیچیده و خطوط کنترپوانتیک به‌صورت پلی تنالیته‌ای به وفور استفاده شده است.

وی اضافه می‌کند: موومان اول  استفاده از تکنیک «ملودی نقطه‌ای» است که در آن هر نت از ملودی توسط ساز جداگانه‌ای اجرا شده و فرآیند آن‌ها ملودی اصلی است که به گوش می‌رسد. کل اثر دارای فرمی «اپیزودیک» و موزائیک‌وار آزاد است که تم‌های اصلی بدان تشخص بخشیده است و به منظور وحدت و یکپارچگی در مکان‌هایی برای یادآوری برگشت و تکرار می‌شوند. در تمام طول اثر ملودی‌ها و موتیف‌های موسیقی کردی احاطه کامل دارند و به‌صورت گوناگون مورد استفاده قرار گرفته‌اند که این تدبیر نه به خاطر امضای خودم بلکه بیشتر به احترام استاد پژمان که علاقه خاصی به این نوع موسیقی دارند به‌کار رفته‌اند.

او در پایان با تاکید بر اینکه پژمان آهنگسازی تاثیرگذار و بانی موسیقی ملی ایران است؛ مطرح می‌کند: آثار پژمان  آمیخته‌ای‌ست از تکنیک‌های موسیقی علمی جهانی با هویتی ملی. لازم است متذکر شوم احترام بسیاری قائلم برای ناشرانی که تصمیم به تولید و انتشار آثاری با مخاطبان خاص می‌گیرند. اینکه موسسه‌ای اثری را که چندان هم برای عموم مردم ساخته نشده و بازده اقتصادی ندارد را تولید و عرضه کند کار بسیار ارزشمندی است و امیدوارم که دیگر شرکت‌ها و موسسات فرهنگی و هنری هم اینگونه فعالیت کنند.