همه چیز درباره کبد چرب

صدای ایران - به نقل از جام جم، بیماری کبد چرب حالتی پیش‌رونده دارد و در صورتی که درمان نشود، به دلیل همین مزمن بودن آسیب‌های بیشتری حتی در حد مرگ در برخی بیماران را ممکن است رقم بزند؛ بویژه آن‌که هنوز داروی خاص و مطمئنی ساخته نشده که بتوان درمان قطعی این بیماری را در فرد مبتلا نوید داد.

هر موجود زنده از سلول‌هایی تشکیل شده است و هر سلول برای حیات و انجام وظایفش به موادی نیاز دارد. کبد یکی از ارگان‌های مهم بدن به شمار می‌رود که از سلول‌های زیادی تشکیل شده و چربی هم یکی از موادی است که سلول‌های این عضو بدن به آن نیاز دارد. 

 

کبد در واقع کار پالایش و سم‌زدایی را به‌عهده دارد، اما اگر این میزان چربی از مقداری معین و سالم بگذرد، بیماری کبد چرب بروز می‌کند و باعث ایجاد اختلالاتی در فعالیت آن می‌شود. 

 

کبد چرب چیست؟ 

 

بیماری کبد چرب در ابتدا علامت واضحی ندارد و علت اصلی آن هم چندان شناخته شده نیست، اما براساس یافته‌های کنونی مشخص شده است که وقتی واکوئول‌های چربی در سلول‌های کبد جمع می‌شود، آن را ملتهب می‌کند و سیستم ایمنی بدن همین التهاب را نشانه بروز بیماری ارزیابی می‌کند و با صدور علائمی به فرد پیام می‌دهد که مشکلی در این قسمت از بدنش پیش آمده است. 

 

در بسیاری از موارد سیستم ایمنی می‌تواند با همین علائم ارتش خود را فرابخواند و به جنگ بسیاری از مشکلات درون بدن برود و سرانجام نیز بر مشکل فائق آید، اما در برخی موارد، بخصوص اگر سیستم ایمنی فرد ضعیف باشد، این علائم هشداری است برای شخص تا به فکر درمان باشد. با این حال، در مورد این بیماری همچنان که گفته شد، علائم چندان واضح نیست. 

کبد چرب؛ یک بیماری مزمن ‌پررو! 

وقتی از چربی در کبد سخن می‌گوییم، باید بدانیم که منظور افزایش آن از حد طبیعی است که این میزان چربی اضافی حدودا بیش از 5 درصد وزن تشخیص داده می‌شود. از این‌رو، همین جمله نشان می‌دهد که یکی از عوامل ایجاد کبد چرب، اضافه وزن است که به دلیل ذخیره و تجمع چربی اضافی و در نتیجه عقب ماندن کبد از مراحل سوخت‌وساز است. مشخص شده که در مواردی نیز گرسنگی کشیدن طولانی‌مدت و سوءتغذیه هم در ابتلا به این بیماری نقش داشته‌ است. 

 

عددها و رقم‌ها 

 

طبق برخی آمار، این بیماری در میان مردان جوان نسبت به زنان جوان شایع‌تر است، اما با اضافه شدن سن و سال، در زنان بیشتر بروز می‌کند؛ بخصوص اگر این زنان پا به سن یائسگی گذاشته باشند. 

 

گرچه کودکان هم ممکن است به آن مبتلا شوند، اما در میان آنها به طور معمول چربی کبد پس از 10 سالگی مشاهده شده است؛ هرچند که در کودکان احتمال ابتلا بیشتر به دلیل نقص‌ها یا اختلالاتی است که به طور مادرزادی دچار آن بوده‌اند و اثر آن بر کبد با افزایش چربی خودنمایی کرده است. 

براساس این آمار، نزدیک به سه‌چهارم بیمارانی که به این بیماری دچار می‌شوند، اضافه وزن دارند و بخشی از آنها مستعد یا دارای بیماری‌هایی چون سوءتغذیه، دیابت و چربی خون هستند. 

 

سبک زندگی و رژیم غذایی دردسرساز 

 

متخصصان می‌گویند رژیم غذایی غیرسالم، بدغذایی، زیاده‌روی در خوردن غذاهای آماده و فرآوری شده و بخصوص فست‌فودهایی که مواد تشکیل‌دهنده آنها را سس، سوسیس و کالباس، مواد پیتزایی و مانند اینها تشکیل می‌دهد، اضطراب، کلسترول بالا، افزایش تری‌گلیسیرید در خون، مصرف برخی داروها مثل کورتون، کنترل سرطان یا داروهای هورمونی، نداشتن فعالیت کافی یا ورزش منظم، برخی جراحی‌ها مثل عمل جراحی روی روده و معده (برای کوچک کردن آن) و مانند اینها از جمله عواملی است که بر پیدایش یا شدت گرفتن بیماری کبد چرب اثرات قابل توجه می‌گذارد و هر قدر سن افزایش یابد، احتمال ابتلا به آن در اشخاصی که این عوامل، در سبک زندگی آنها مشاهده می‌شود، قوت بیشتری خواهد گرفت. 

 

انواع بیماری 

 

بیماری کبد چرب چند نوع است. در بسیاری از کشورهای جهان به دلیل مصرف الکل رخ می‌دهد که در این صورت با وارد آوردن آسیب‌هایی به آن امکان شکستن مولکول‌های چربی را گرفته، فرد را به مرور زمان دچار سیروز کبدی می‌کند. 

 

در کسانی که الکل استفاده نمی‌کنند، نوع دیگری از آن مشاهده می‌شود که به کبد چرب غیرالکلی معروف است و به دلیل اختلال کار کبد یا تجمع چربی ناشی از اضافه وزن در بافت آن رخ می‌دهد و فرد را دچار التهاب و سیروز، زخم و نارسایی کبدی می‌کند. مادران باردار هم ممکن است نوع دیگر این بیماری را مبتلا شوند که به کبد چرب بارداری معروف است. در این نوع از بیماری که از جمله موارد نادر محسوب می‌شود، کلیه‌ها هم دچار اختلالاتی می‌شود و احتمال خونریزی و به خطر افتادن جان مادر و جنین افزایش می‌یابد. 

 

البته احتمال ابتلا به آن معمولا پس از سه ماهگی است که به دلیل تشابهات با برخی مراحل بارداری مثل حالت تهوع، استفراغ و زردی چهره ممکن است دیر تشخیص داده شود و به همین دلیل توصیه شده پس از سه ماهگی حتما مادران باردار از نظر سلامت کبد و کلیه برای انجام آزمایش اقدام کنند. 

 

بررسی علائم مشکوک 

 

همان‌طور که اشاره شد، این بیماری علامت چندان واضحی ندارد، اما با اطلاع از اشکالاتی در سبک زندگی مثل فعالیت و ورزش نکردن یا سبک غذایی مثل تحمل گرسنگی یا داشتن اضافه وزن و... اگر مواردی چون احساس خستگی مفرط یا مزمن، بالا بودن میزان چربی یا قند خون، زردی چهره و پوست، احساس کسالتی که مزمن شده باشد، درد گهگاه در منطقه‌ای از قسمت بالایی شکم که در سمت راست آن مشاهده شود، بهتر است برای انجام آزمایش‌های مربوط به آن 

اقدام شود. 

 

بررسی‌ها برای تشخیص پس از مشاهده چنین علائمی با تجویز پزشک برای انجام آزمایش همراه است.علاوه بر آزمایش‌هایی چون میزان قند خون، کلسترول، مقدار برخی آنزیم‌های کبدی و... سونوگرافی و سیتی‌اسکن می‌تواند میزان و مقدار انباشتگی چربی در کبد را نشان دهد. 

 

یک بیماری مزمن ‌پررو! 

 

بیماری کبد چرب حالتی پیش‌رونده دارد و در صورتی که درمان نشود، به دلیل همین مزمن بودن آسیب‌های بیشتری حتی در حد مرگ در برخی بیماران را ممکن است رقم بزند؛ بویژه آن‌که هنوز داروی خاص و مطمئنی ساخته نشده که بتوان درمان قطعی این بیماری را در فرد مبتلا نوید داد. 

 

در برخی مواقع، پزشکان دارویی به نام متفورمین را به منظور درمان تجویز می‌کنند که بهره‌های درمانی و اثرات قطعی آن همچنان نامعلوم است. با این حال، اصلاح تغذیه و سبک زندگی فرد می‌تواند تا حدود زیادی جلوی پیشرفت بیماری را گرفته، با کند شدن روند آن میزان التهابات و آسیب‌ها را تا حدود زیادی بکاهد. 

 

چند اقدام اساسی 

 

در واقع اقدامات پزشکی و درمانی در این زمینه بر کنترل و مهار تمرکز دارد. به همین منظور لازم است فرد مبتلا اگر اضافه وزن دارد، برنامه اصولی و درستی برای کاهش وزن خود در پیش گیرد، اگر الکل مصرف می‌کند آن را کنار بگذارد، از غذاهایی که احتمال ابتلا به کبد چرب را تقویت می‌کند پرهیز کند، روغن‌های ناسالم را با انواع سالم‌تر و کم‌خطرتر (روغن‌های غیراشباع مثل روغن زیتون یا روغن ماهی) جایگزین کند و... تجویزهای پس از معاینه پزشکی را تا مدت مورد نظر پزشک ادامه دهد. 

 

البته باید توجه داشت که اقدامات کاهش وزن باید به گونه‌ای باشد که وزن فرد به طور ناگهانی سقوط نکند؛ زیرا علاوه بر اثرات ناگوار بر زیبایی و بخصوص امکان ریزش مو و پیری زودرس پوست، احتمال تشدید اختلالات به واسطه همین کاهش سریع وزن افزایش می‌یابد. 

 

یکی دیگر از اقدامات مفید، رویکرد به انجام فعالیت‌های مرتب روزانه بخصوص ورزش است. ورزش باعث تقویت متابولیسم و در نتیجه کاهش چربی عمومی در بدن از طریق سوخت و ساز می‌شود و اثرات آن بر کاهش چربی کبد مشخص شده است. استفاده از میوه‌ها و بویژه وارد کردن مواد غذایی خاصی همچون سبزیجات در برنامه روزانه تغذیه نیز سبب کاهش سرعت پیشروی بیماری و در صورتی که فرد مبتلا به این بیماری نیست، باعث دور ماندن از شکل‌گیری آن خواهد شد و اقدامی عالی برای پیشگیری دانسته می‌شود. 

 

بخور و نخورهایی برای تقویت کبد 

 

کبد، عضوی از بدن است که خدمات زیادی به سلامت بدن می‌کند، اما بیشترین خدمت آن، پاکسازی بدن و دفع سموم است. کبد سالم می‌تواند نقش بسیاری در سلامت کلی و عمومی بگذارد و برعکس، اگر دچار اختلال شود، اختلالی در روند گوارش ایجاد کند یا نتواند سموم را جذب و دفع کند یا بیماری‌هایی چون کبد چرب را نصیب بدنی کند که در آن واقع است. 

 

یکی از راه‌هایی که بتوان از چنین عواقبی در امان ماند کمک به سلامت آن با خوردن مواد غذایی، معدنی و گیاهی است. 

 

کاسنی از جمله گیاهانی به شمار می‌رود که از دیرباز مورد توصیه طبیبان سنتی بوده است. ریشه این گیاه می‌تواند علاوه بر مزایای زیاد درمانی دیگرش، به عنوان تقویت‌کننده‌ای مناسب برای کبد استفاده شود. در همین دسته‌بندی، از گون هم می‌توان برای افزایش قدرت کبد در روند سوخت‌وساز بهره گرفت. ریشه‌های این گیاه همانند کاسنی علاوه بر داشتن خواص متعدد می‌تواند مورد استفاده اشخاص برای بالا بردن توان کبد باشد. 

 

تهیه دمنوشی از گل مریم هم اثرات خوبی بر تقویت کارایی کبد بر جا می‌گذارد. 

 

به کسانی که دچار اضطراب هستند، توصیه می‌شود زغال‌اخته مصرف کنند که استرس را کاهش می‌دهد و استرس باعث ایجاد اشکالات متعدد و متفاوت روانی و جسمی می‌شود و بر کبد نیز اثر می‌گذارد. به همین دلیل با مصرف زغال‌اخته می‌توان یک تیر را بر دو هدف نشاند. 

 

از میان خوردنی‌های غذایی، می‌توان مکمل روغن ماهی را نام برد که قدرت زیادی در شکستن چربی‌ها بخصوص در ناحیه کبد دارد و به تقویت کار کلیه‌ها، معده و خونرسانی بهتر کمک شایانی می‌کند. 

 

اگر می‌خواهید خود را از بیماری‌ها و نارسایی‌های کبدی، بخصوص نارسایی‌هایی چون اختلال کبد چرب دور بمانید، مصرف آبمیوه‌ها پیشنهاد سالمی برای این منظور است. آب سیب، هویج، لیموترش، حتی سبزیجاتی چون اسفناج و جعفری، برخی کلم‌ها مثل بروکلی، قمری و بروکسل می‌تواند این نیت شما را برآورده کند و مواد معدنی آنها به کمک پاکسازی بهتر بدن از سموم بیاید. 

در راس تمام خوراکی‌ها که تقریبا همگان بر اثرات و مزایا و فواید گوناگون آن در زمینه‌های بسیار متفاوت واقف هستند، عسل قرار دارد. خوردن مقداری کنترل شده و متعادل از عسل به طور منظم یک فایده دیگر هم دارد که آن دور شدن از احتمال ابتلا به بیماری‌های کبدی و از همه مهم‌تر سیروز کبدی است. 

 

زنجبیل، دارچین، سرکه، سیر، پیاز، نان سبوس‌دار، آرتیشو یا کنگر فرنگی، قاصدک ترش، رزماری، کاکائوی تلخ، سیب، تمشک، پرتقال، گریپ‌فروت، طالبی، گلابی، کشمش، آلو و مانند اینها نیز اثرات مفیدی بر تقویت کبد دارد.