همه آنچه که از امروز ترکیه باید بدانید
اخبار را که بالا و پایین کنی، این روزها پس از سوریه و عراق، ترکیه خود به یکی از محورهای تحولات منطقه بدل شده است. حملات تروریستی متعدد، درگیری با کشورهای منطقه، درگیری‌های داخلی و واکنش‌های عجیب و غریب آنکارا همه اتفاقاتی است که همزمان در ترکیه در حال وقوع است.
شرایط سیاست‌های داخلی و خارجی ترکیه اما پیوندی ناگسستنی با تحولات سوریه داشته است. ماه‌های اول ناآرامی‌ها در "مهد هم‌گرایی خاورمیانه"، ترکیه سرش را با اظهارنظرهای دوستانه درباره دمشق و تلاش برای کاهش تنش‌ها گرم می‌کرد. کمی بعدتر که سلاح، بازار ناآرام سوریه را به جنگ نزدیک کرد، اظهارنظرات خصمانه نیز جای ظاهر دوستانه آنکارا را گرفت. تنش‌ها سوریه را به گرداب تروریسم بدل کرد و آنکارا را وارد مسیری بی‌بازگشت؛ حمایت از مخالفانی چون جبهه النصره و بعدتر درگیری با کردها در داخل کشور، زخم کهنه دمشق را به آن ور مرزها سرایت داد.
با تداوم درگیری‌ها در سوریه با بیش از 900 کیلومتر مرز مشترک با ترکیه و تبدیل شدن مسئله کردها به یک بحران داخلی در ترکیه، این روزها آنکارا در هر جبهه‌ای تحت فشار است. بسیاری معتقدند آنکارا در مناطق شرق و جنوب شرق خود این روزها یک جنگ داخلی را با کردهای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) تجربه می‌کند؛ درگیری‌هایی که با وارد شدن به ماه هفتم خود پیش‌بینی اوضاع را دشوار کرده‌اند.
سوات کینیکلی‌اوغلو، نماینده پیشین حزب عدالت و توسعه در پارلمان ترکیه با حضور در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به گفت‌وگو درباره شرایط فعلی داخلی و خارجی کشورش پرداخته است.
دولت و کردها
کینیکلی‌اوغلو با اشاره به عدم وجود توافق در چشم‌انداز کوتاه‌مدت، درباره آینده درگیری‌ها بین نیروهای دولتی و پ‌ک‌ک می‌گوید: پیش بینی شرایط بسیار دشوار است. به نظرم ما به زودی شاهد توافق نخواهیم بود چرا که دولت در تصمیم خود برای ریشه کن کردن نیروهای پ‌ک‌ک مصمم است. پ ک ک نیز تصمیم دارد جنگ را در شهرهای کوچک ادامه بدهد.
وی با تاکید بر اهمیت آغاز فصل بهار و تشدید درگیری‌ها طی ماه‌های فروردین و اردیبهشت خاطر نشان می‌کند: در نهایت برای حل بحران باید مذاکراتی صورت بگیرد. اما در حال حاضر دو طرف احساس می‌کنند می‌توانند آسیب‌های تاثیرگذاری به طرف مقابل وارد کنند. من به زودی هیچ آتش بسی را پیش بینی نمی‌کنم به ویژه اکنون که در زمستان شرایط کوهستان برای مبارزه مساعد نیست و به این ترتیب در بهار و تابستان ما شاهد تشدید درگیری‌ها خواهیم بود. اکنون این نیروها پراکنده‌اند و انتظار می‌رود در ماه مارس و آوریل (فروردین و اردیبهشت) ما شاهد تلفات و هزینه واقعی این درگیری‌ها باشیم.
عضو پیشین حزب حاکم عدالت و توسعه هم‌چنین به شایعات امیدوارکننده‌ای اشاره می‌کند که به نظرش احتمال صحت آن بالاست: شایعاتی وجود دارد که مذاکراتی به صورت محرمانه بین طرفین در جریان است اما همانطور که گفتم دولت ترکیه در حال حاضر برای حمله قاطعانه به پ‌ک‌ک تصمیم قطعی خود را گرفته است چرا که دولت فکر می‌کند پ‌ک‌ک از آتش بس دو سال و نیم اخیر برای انتقال سلاح به مناطق کرد نشین سوء‌استفاده کرده است.
کینیکلی‌اوغلو با تاکید بر این مسئله که حل بحران کردها در ترکیه ارتباط مستقیمی با حل بحران سوریه و عراق دارد توضیح می‌دهد: مساله مهم درباره کردها اکنون این است که این موضوع دیگر یک موضوع منطقه‌ای نیست. با درگیر بودن مناطق کردنشین در کشورهایی چون عراق و سوریه مساله کردها تبدیل به موضوعی منطقه‌ای شده است و تا زمانی که عراق و سوریه آرام نشوند اوضاع کردها در ترکیه به همین منوال خواهد بود. درگیری در این کشورها تاثیر مستقیمی بر درگیری‌های داخلی ما دارد. در روجاوا نیروهای کرد یگان‌های حفاظت خلق (YPG) فعال هستند و تاثیراتی درون خاک ترکیه می‌گذارند و روابطی هم با پ‌ک‌ک دارند.
وی تاکید می‌کند: پیش بینی من این است، تا زمانی که مساله سوریه حل نشود مساله کردها در ترکیه نیز حل نخواهد شد. در صورت آرام شدن سوریه شرایط حل بحران کردهای ترکیه نیز بهتر خواهد بود. بسیاری از تنش‌های فعلی نه تنها ترکیه بلکه منطقه از سوریه ناشی می‌شود. مشکل کردها در ترکیه و سوریه با توجه به روابط کردها در دو کشور یک ارتباط عمیقی با یکدیگر دارند.
در حالی هیچ نشانی از کاهش تنش‌ها بین نیروهای دولتی و کردها دیده نمی‌شود که دو طرف بر تعداد بالای قربانیان این درگیری‌ها اذعان دارند. با این حال حتی با وجود تلاش‌های سازمان‌های حامی حقوق بشر آمار دقیقی از تعداد تلفات این درگیری‌ها وجود ندارد.
رییس مرکز روابط استراتژیک ترکیه در ادامه اظهاراتش درباره این آمارها می‌گوید: مناطق شرق و جنوب شرق ترکیه واقعا مناطق درگیر هستند و ارائه آماری درباره کشته شده‌ها ممکن و دقیق نیست. براساس آمارهای دولت تعداد زیادی از نیروهای پ‌ک‌ک در این درگیری‌ها کشته شده‌اند اما رقم واقعی آن روشن نیست. سازمان‌های حقوق بشری نیز ارقام کاملا متفاوتی را مطرح می‌کنند اما می‌توان گفت از ژوئن سال گذشته تقریبا 150 تا 160 نیروی ارتش و 500 تا 600 تن از نیروهای پ‌ک‌ک کشته شده‌اند اما تعیین رقم دقیق قربانیان بسیار دشوار است.
اصلاح قانون اساسی
همزمان با این تحولات سیاستمداران یکه‌بزن ترک تلاش برای بازنویسی قانون اساسی این کشور و احتمالا افزایش اختیارات رییس‌جمهور را آغاز کرده‌اند؛ اقدامی که انگیزه اصلی رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه برای حذف کردها از عرصه سیاسی و بحران پس از آن در پی دور اول انتخابات پارلمان این کشور بود.
سخنگوی اسبق کمیته امور خارجه پارلمان ترکیه ضمن ابراز ناامیدی نسبت به نتیجه اصلاح قانون اساسی در این باره می‌گوید: باید منتظر نتایج ملموس و عینی روند اصلاح قانون اساسی که اکنون در حال تصمیم‌گیری است، باشیم. اما احتمال توافق درباره یک پیش‌نویس بسیار کم خواهد بود چرا که اختلافات گسترده‌ای بین احزاب درباره نوع قانون اساسی وجود دارد. حزب حاکم به دنبال سیستم ریاست جمهوری است، دو حزب اپوزیسیون مردم جمهوری‌خواه (CHP) و حرکت ملی‌گرا (MHP ) صراحتا اعلام کرده‌اند که با چنین سیستمی مخالف هستند، حزب دموکراتیک خلق (HDP) نیز هنوز موضع روشنی در این باره اتخاذ نکرده است. اما در کمیسیون اصلاح قانون اساسی به وحدت نیاز است بنابراین فکر نمی‌کنم که دستیابی توافقی در این باره محتمل باشد.
تجربه اما نشان داده که اردوغان برای رسیدن به هدفش جهت افزایش اختیارات رییس‌جمهور حاضر است هر سنگی را ولو به لگد یا لودر از مسیرش بردارد. بنابراین از او که روزی برای تضمین پیروزی‌اش در کسب اکثریت مجلس در دور دوم انتخابات پارلمان، لوله تانک‌هایش را رو به کردها گرفت اصلا بعید نیست که حالا برای تضمین تصویب قانون اساسی مور نظرش با حزب کردها بده بستان کند.
کینیکلی‌اوغلو نیز در ادامه اظهاراتش چنین احتمالی را مطرح می‌کند: اردوغان خواستار سیستم ریاست جمهوری است اما حتی در بین اعضای حزب عدالت و توسعه هم مخالفانی برای این سیستم وجود دارد. سیستم ریاست جمهوری محبوبیت چندانی ندارد اما او خودش بر این مساله تاکید دارد و تنها راه رسیدن به آن هم توافق حزب حاکم و کرد در اصلاح قانون اساسی است اما این مسئله هم با توجه به تشدید وخامت اوضاع در جنوب شرق ترکیه، مشکلات سیاست خارجی و اقتصادی چندان متحمل نیست.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین بسیار دشوار است که پیش بینی کنیم اوضاع درباره قانون اساسی چگونه پیش خواهد رفت اما به اعتقاد من توافقی صورت نخواهد گرفت مگر اینکه کردها با دولت در ازای تغییراتی در جنوب شرق درباره تغییرات قانون اساسی موافقت کنند که این هم محتمل نیست.
در این میان روشن است که تغییر قانون اساسی باید اهداف دیگری را نیز دربرگیرد؛ تغییراتی که آنکارا اشاره‌ای به آنها نکرده است.
کینیکلی‌اوغلو که این روزها برای سفری غیرکاری به تهران آمده درباره سایر تغییرات احتمالی در قانون اساسی می‌گوید: گفته می‌شود که در این تغییرات قرار است وارد شدن زبان کردی به سیستم آموزشی هم در نظر گرفته شود. اما در حال حاضر چنین توافقی ممکن نخواهد بود. اکنون شرایط بسیار متشنج است و تغییر قانون اساسی در چنین شرایط ناآرامی اصلا درست نیست. من درباره این روند امیدوار نیستم.
واکنش دولت ترکیه به اعتراض دانشگاهیان
این روزها اما ناآرامی‌ها به شرق و جنوب شرق ترکیه محدود نیست و به فضای سیاسی و آکادمیک هم کشیده شده است. طی دو هفته گذشته 1128 دانشگاهی از 89 دانشگاه داخلی و خارجی این کشور با امضای طوماری نسبت به تداوم ناآرامی‌ها در برخی مناطق این کشور اعتراض کردند. اما واکنشی که دولت به این اعتراض صلح‌آمیز نشان داد به هچ‌وجه قابل پیش‌بینی نبود. در اولین واکنش‌ها، اردوغانِ افسارگسیخته، امضا کنندگان این طومار را "نادان" خواند. چند روز پس از دندان نشان دادن‌های اردوغان، 18 تن از این افراد به اتهام خیانت به کشور و دولت بازداشت شدند.
رییس سابق گروه دوستی ترکیه-آمریکا در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با خبرنگار ایسنا در واکنش به این اقدامات می‌گوید: متاسفانه دولت ترکیه موضع بسیار سختی علیه هرگونه آزادی بیان درباره عادی سازی شرایط جنوب شرق کشور اتخاذ کرده است. دانشگاهیان خواستار صلح شده‌اند و حتی اگر ما با متنی که امضا شده موافق نباشیم این افراد در دموکراسی نباید متهم شوند. دولت باید به آزادی بیان احترام بگذارد و به تعهداتش در جریان مذاکرات با اتحادیه اروپا پایبند بماند. بسیار تاسف بار است که با مبادرت به اقدامات ضد دموکراتیک شاهد چنین سقوطی باشیم که به وحدت و صلح اجتماعی در ترکیه آسیب می‌زند.
مثلث سوریه، ایران، عربستان
در همین حال بسیاری از تحلیلگران با اشاره به حمایت ریاض از شبه‌نظامیان در سوریه و تهران از اسد به عنوان دو غول منطقه معتقدند، تشدید تنش‌ها در روابط ایران و عربستان در پی اعدام شیخ نمر النمر حل بحران سوریه و یمن را به محاق خواهد برد. این در حالی است که دو طرف همواره تاکید کرده‌اند که این تنش‌ها در حضور و تلاش آنها برای حل این بحران‌ها تاثیری نخواهد داشت.
کینیکلی‌اوغلو تاکید می‌کند که این تنش‌ها به نفع هیچ کس به ویژه سوریه نخواهد بود: این تنش‌ها برای منطقه به ویژه سوریه خبر خوبی نیست چرا که اکنون سوریه بیش از پیش تبدیل به صحنه یک "جنگ نیابتی" خواهد شد.
وی به جبهه‌بندی‌هایی اشاره می‌کند که این روزها له و علیه دولت دمشق شکل گرفته است: در این درگیری‌ها عربستان، قطر و ترکیه یک طرف، روسیه، حزب‌الله، ایران و اسد طرف دیگر قرار گرفته‌اند. آمریکا هم به نظر می‌رسد با طرف مقابل است اما ترجیح می‌دهد کاملا دخالت نکند.
این تحلیلگر سیاسی نتیجه‌گیری می‌کند: با توجه به تنش‌ها در روابط تهران-ریاض اوضاع در سوریه بدتر خواهد شد. این در حالی است که حضور نظامی روسیه در سوریه شرایط را کاملا در سوریه تغییر داده است و نیروهای دولتی هر روز مناطقی را آزاد می‌کنند. بنابراین ارزیابی من این است که اکنون بهتر از هر زمانی یک روند سیاسی می‌تواند این بحران را حل کند. درباره ریاض و تهران هم که دو طرف گفته‌اند تنش در روابطشان مانع از حضورشان در نشست آتی درباره سوریه نمی‌شود اما باز هم پیش بینی من این است که این بحران هم به زودی حل نخواهد شد چرا که هر دو طرف هنوز فکر می‌کنند که برای پیروزی راهی دارند و اکنون سوریه احتمالا نقطه‌ایست که اکثر سلاح‌ها و انسان‌ها برای جنگ به سمت آن روانه می‌شوند.
این سیاستمدار ترک آلمانی‌الاصل در تحلیل جایگاه کشورش در این درگیری‌ها می‌گوید: ترکیه در شرایط دشواری است. برای ما ایران یک همسایه بسیار مهم و عربستان یکی از بازیگران بسیار مهم منطقه است و این جنگ نژادی و مذهبی در منطقه به ترکیه آسیب می‌زند چرا که ترکیه هم با عربستان و هم با ایران رابطه دارد و نمی‌تواند یکی را به دیگری ترجیح بدهد.
در این میان اما مانند هر نزاع حیاتی دیگری، کشورهای منطقه از جمله ترکیه باید دوستان و رقبای خود را انتخاب کنند. به نظر می‌رسد این روزها که درگیری در روابط تهران-ریاض به حداکثر رسیده، آنکارا طرف ثروتمندتر را برای رفاقت انتخاب کرده است.
کینیکلی‌اوغلو هم بر این مسئله صحه می‌گذارد: این دولت به نظر می‌رسد تمایل بیشتری به ریاض دارد اما همه از این سیاست دولت رضایت ندارند.
وی سپس در میان تنش‌ها کشمکش‌های سیاسی از داعش به عنوان "موضوعی فراموش شده" یاد و عنوان می‌کند: در این میان داعش فراموش شده. داعش در حال از دست دادن مناطق خود است اما همانطور که در ترکیه شاهد هستیم این گروه به نظر می‌رسد که قصد دارد بر حملات بیشتر خارجی مانند حملات اخیر ترکیه، پاریس و آمریکا تمرکز کند چرا که ترجیح می‌دهند جنبش خود را به ویژه در بین جوانان خارجی زنده نگهدارند و این حملات به آنها کمک می‌کند.
کینیکلی‌اوغلو در ادامه با اشاره به مرز 900 کیلومتری مشترک ترکیه با سوریه باز هم بر نفوذ بی‌ثباتی سوریه به کشورش تاکید و به انتقاد از سیاست‌خارجه دولت آنکارا در قبال دمشق می‌پردازد: من حامی سیاست خارجی ترکیه نیستم. به اعتقاد من ترکیه نباید خیلی در مساله سوریه دخالت می‌کرد و رویکرد دفاعی (و نه تهاجمی) در مقابل این مساله اتخاذ و تا جایی که ممکن بود بر جلوگیری از ورود بی‌ثباتی به ترکیه تمرکز می‌کرد.
این سیاستمدار ترک اما که روزگاری هم‌پیاله عدالت و توسعه‌ای‌ها بوده بلافاصله پاسخ انتقاد خود را می‌دهد: اما در حال حاضر ما حدود 3 میلیون پناهجو از مناطق درگیر سوریه و عراق پذیرفته‌ایم و زمانی که چنین مسئله‌ای را می‌پذیرید کنترل جریان از دست خارج می‌شود و نمی‌توانید خیلی در مسائل ورود نکنید.
شایعات درباره ایجاد منطقه امن
اوایل آذر ماه روزنامه ترک‌زبان ملیت در صفحه نخست خود مصاحبه‌ای را با کرم کینیکلی‌اوغلو، کفیل رییس سازمان هلال احمر ترکیه منتشر کرد که طی آن مدعی شده بود " دولت آنکارا با حمایت سازمان هلال احمر این کشور در حال ایجاد کردن دو شهرک دائمی هر کدام با ظرفیت 50 هزار نفر در داخل خاک سوریه و در نزدیکی مرزهای این کشور است." و این گزاره‌ها چیزی بجز اعلام ایجاد منطقه امن در خاک سوریه نبودند.
سوات کینیکلی‌اوغلو اما ایجاد منطقه امن را رد و اظهار می‌کند: پس از سرنگونی هواپیمای روسی ایجاد منطقه امن کاملا از دستورالعمل خارج و به فراموشی سپرده شد. چرا که ایجاد منطقه امن نیاز به حفاظت نیروهای هوایی و زمینی دارد که در حال حاضر هیچ یک از کشورهای درگیر آمادگی این کار را ندارند.
وی ادامه می‌دهد: طرح ترکیه برای ایجاد منطقه امن، خاک سوریه را در نظر داشت که با توجه به شرایط فعلی این مساله غیر ممکن است. علاوه بر این برای ایجاد منطقه امن نیاز به ورود به کشور مقابل است که اقدامی متجاوزانه محسوب می‌شود و در شرایط موجود تنها اوضاع را بدتر می‌کند.
این سیاستمدا ترک تاکید می‌کند: صحبت‌های کرم ارزیابی خوبی نبوده است.
سیاست امنیتی یک بام و دو هوای ترکیه
پیش از این درتحلیلی عنوان شده بود:" اردوغان چه اکنون و چه زمانی که نخست وزیر بود همواره از کارت امنیت برای حل چالشهای داخلی بهره می‌گیرد و معتقد است با استفاده از این کارت می‌تواند بر حاکمیت خود استمرار ببخشد. تجربه گولن و احزاب متعدد کردی دلیلی بر این مدعاست. در این میان می‌توان به استفاده از این کارت علیه روزنامه نگارها هم اشاره کرد." در بخش دیگری از این تحلیل آمده بود: "وقتی انفجار تروریستی استانبول در میان برگزارکنندگان میتینگ تبلیغاتی حزب خلقهای دمکراتیک روی داد به فاصله چند روز بعد دستگیریهای منزل به منزل شدت یافت و ضمن اینکه صدها فعال سیاسی و روزنامه نگار روانه زندان شدند فضای امنیتی حاکم بر مناطق کردنشین امنیتی‌تر شد."
کینیکلی‌اوغلو این ادعا را به تلخی پاسخ می‌دهد: این خیلی ادعای بزرگی است و اگر کسی نتواند درستی آن را ثابت کند واقعا حرف وحشتناکی است. من تمایلی ندارم این ادعا وحشتناک را باور کنم و من نمی‌توانم درباره گمانه زنی‌ها و چنین حدس‌هایی اظهار نظر کنم.
عادی‌سازی روابط ترکیه- اسرائیل
همزمان با ایجاد فرودهایی در روابط آنکارا و مسکو پس از سرنگونی هواپیمای روسی در مرز ترکیه و سوریه، این روزها به نظر می‌رسد سیاستمداران ترک به دنبال جایگزینی برای روسیه هستند. یکی از ممکن‌ترین گزینه‌ها اسرائیل است چرا که آنکارا با وجود قطع روابط سیاسی‌اش با تل‌آویو در سال 2010 هم‌چنین روابط اقتصادی خود را با اسرائیل حفظ کرده است.
در سال 2009 حمله کماندوهای یگان شایِتِت ۱۳ نیروی دریایی اسرائیل در آب‌های آزاد دریای مدیترانه به یک کاروان دریایی حامل فعالان تُرک که از بندر آنتالیا در ترکیه، جهت شکستن محاصره نوار غزه توسط ارتش اسرائیل، راهی غزه شده بودند، منجر به کشته‌شدن ۹ فعال تُرک شد. این اقدام اسرائیل، خشم دولت ترکیه را برانگیخت و روابط ترکیه و اسرائیل در نتیجه آن به شدت آسیب دید.
رییس سابق گروه دوستی ترکیه-انگلیس درباره از سرگیری روابط دو طرف اظهار می‌کند: ترکیه و اسرائیل از سال 2010 روابط پر تنشی را تجربه می‌کنند و اکنون روند عادی سازی روابط را در پیش گرفته‌اند. این روند اما هنوز کامل نشده است چرا که ترکیه خواهان رفع تحریم‌ها علیه غزه است.
وی هم‌چنین درباره احتمال همکاری نظامی آنها خاطرنشان می‌کند: اکنون مذاکرات و بحث‌ها برای عادی‌سازی روابط بین ترکیه و اسرائیل ادامه دارد و من از تکمیل این روند و تبادل سفرای دو دولت متعجب نخواهم شد اما نمی‌توانم بگویم که همکاری نظامی بین این دو وجود خواهد داشت و اکنون برای گفتن این بسیار زود است. روابط تجاری بین اسرائیل و ترکیه بسیار خوب است اما روابط دیپلماتیک از سال 2010 متوقف شده بنابراین این روند را می‌توان عادی سازی روابط نام نهاد که یک روند آهسته و چندمرحله‌ای است.
در این بین برخی تحلیلگران از بهبود روابط آنکارا-ریاض و همزمان عادی‌سازی روابط با تل‌آویو به عنوان تلاشی برای ایجاد یک جبه منطقه‌ای یاد می‌کنند.
کینیلی‌اوغلو با رد این ادعا توضیح می‌دهد: نمی‌توان از عادی سازی روابط تل آویو و آنکارا این برداشت را کرد که همزمان با روابط با ریاض آنها در تلاش برای ایجاد یک جبهه هستند. رابطه ترکیه با اسرائیل را باید از خلال روابط ترکیه و روسیه تحلیل کنید. انگیزه اصلی آنکارا برای از سرگیری روابط با اسرائیل مساله گاز است چرا که با تنش بین ترکیه و روسیه، آنکارا متوجه شد که وابستگی بسیاری به گاز روسیه دارد و خوب در آب‌های مدیترانه متعلق به اسرائیل منابع گازی گسترده‌ای وجود دارد. اسرائیلی‌ها نیز تمایل شدیدی به امضای توافقی گازی با آنکارا دارند پس انگیزه اصلی این رابطه بیش از آن که سیاسی باشد اقتصادی و انرژی است.
بحران سوریه و تاثیراتش در روابط تهران- آنکارا
همزمان با تلاش ترکیه برای ایفای نقشی پررنگ‌تر در منطقه، مواضع دولت این کشور به ایجاد شکاف بیشتر بین ایران و ترکیه دامن زد. دفاع اردوغان از حمله عربستان به یمن ضمن عتاب به ایران برای خروج از آن در کنار واکنش اخیر وی به وقایع مربوط به سفارت عربستان در تهران تصویری روشن از این شکاف به نمایش می‌گذارد.
دانش‌آموخته علوم سیاسی دانشگاه کارلتون کانادا اما نظر دیگری دارد: پیش از بحران سوریه روابط تهران-آنکارا بسیار خوب بود. می‌توان گفت این مساله سوریه است که در روابط دو کشور تنش ایجاد کرده است. اما ایران و ترکیه یاد گرفته‌اند که چگونه در کنار هم زندگی کنند و این بار هم می‌دانند که چگونه مساله سوریه را از روابطشان کنار بگذارند.
وی در واکنش به گزارش برخی رسانه‌های ترک درباره احتمال قطع یا کاش روابط دو کشور به دنبال تنش‌های اخیر روابط تهران-ریاض می‌گوید: قطع روابط با ایران اصلا مطرح نیست و گزارش رسانه‌های ترکیه در این باره هم صحت ندارد. ترکیه و ایران دو همسایه، دو رقیب هستند اما باید با هم به حیاتشان ادامه دهند. نه ایران باتمدن و تاریخ خود و نه ترکیه با توسعه و حضور استراتژیکش قرار نیست از نقشه محو شده و جایی بروند. سوریه درست است که با توجه به اهمیتش برای طرفین روابط را تیره وتار کرده اما قطع روابط بین دو کشور اصلا مطرح نیست.
این سیاستمدار 51 ساله تاکید می‌کند: متاسفانه مساله اصلی منطقه ما اکنون سوریه است. مساله کردها، روابط ترکیه و ایران، روابط ترکیه و عربستان همگی تحت تاثیر این قرار دارند. اما پیش‌بینی این که این جریان به کجا می‌رود بسیار دشوار است. در تمامی منطقه ما شاهد بی‌ثباتی هستیم عربستان، یمن، سوریه، عراق، لبنان، اردن و ... سراسر منطقه را یک فاجعه فراگرفته. اما فکر نمی‌کنم که ترکیه تمایلی به یک تقابل دیگر با کشوری دیگر به ویژه ایران داشته باشد. من این تضمین را می‌دهم که روابط بین دو کشور (ایران و ترکیه) در خطر نیست.
سوریه کوچک
کینیکلی‌اوغلو در بخش دیگری از گفت‌وگویش به پاسخ درباره اصطلاح روسیه کوچک پرداخت که از سوی اردوغان و برای اتهام زنی به روسیه استفاده شد.
وی در این باره می‌گوید: از دو سه سال گذشته تصور جمع کردن سوریه به عنوان یک کشور بسیار دشوار بوده است. این کشور اکنون یک کشور چند تکه دو فاکتو است. در شمال کردها، در مرکز و شرق داعش و سنی‌ها و در غرب و نوار ساحلی علویان و مسیحیان. چیزی که اردوغان می‌گوید این است که سیاست فعلی اسد و سوریه حفاظت از نوار ساحلی است و این را اصطلاحا "سوریه کوچک" نامیده است که امنیت علویان را تامین می‌کند.
این تحلیلگر سیاسی ادامه می‌دهد: من هم معتقدم که جمع کردن سوریه به عنوان یک کشور دوباره بسیار دشوار خواهد بود. تجزیه شدن و چند تکه شدن این کشور چیزی نیست که من آرزوی آن را داشته باشم اما به نظر می‌رسد که هم عراق و هم سوریه در نهایت به سرزمین‌هایی چند تکه بدل خواهند شد و اسد هم می‌تواند تکه‌ای از این چند تکه را داشته باشد.
کینیکلی‌اوغلو با اشاره به تلاش‌ها برای حل بحران سوریه و راه‌حل نهایی این بحران خاطرنشان می‌کند: شرایط در سوریه به این بر می‌گردد که چه کسی حاضر به فداکاری منافعش باشد. در مذاکرات هم همین پیگیری خواهد شد. دو طرف درگیر خون‌ها و قربانیان زیادی داده‌اند بنابراین کوتاه آمدنشان خیلی محتمل نیست مگر اینکه یکی از طرفین به اجبار بتواند دیگری را زمین بزند که این هم با توجه به شرایط ممکن نیست چرا که هیچ کدام از طرفین تنها نیستند و حامیانی دارند. پس تنها امید حل بحران یک راه حل سیاسی است که منجر به آتش بس شود و پس از آن یک سیستم فدرال یا خودمختاری برای مناطق به عنوان بهترین سناریو تعیین شود. اما اگر صادق باشم باید بگویم که در آینده نزدیک شاهد این موضوع نخواهیم بود. دو طرف هنوز فکر می‌کنند که می‌توانند پیروز این میدان باشند اما وقتی که واقعا خسته و ناامید شدند آن وقت مصالحه خواهند کرد.
دیدار دولت و مخالفان سوری
این سیاستدار ترک که از خلال صحبت‌هایش می‌توان فهمید سودای بازگشت به سیاست را ندارد در پایان گفت‌وگویش با ایسنا به پیش‌بینی نشست آتی بین دولت و مخالفان سوری می‌پردازد: مشکل اصلی این است که چه کسانی در این نشست شرکت خواهند کرد؛ آن هم در حالی که طرفین یکدیگر را تروریست خطاب می‌کنند. باید صبر کرد و دید. از جنبه‌هایی در همین مرحله هم باید شاهد یک سازگاری و توافق برای حضور گروه‌ها دور یک میز باشیم اما حقیقت اصلی این است که نیروها در خاک هنوز با یکدیگر می‌جنگند. ولی به هر حال جریان داشتن یک روند سیاسی امیدوار کننده است شاید در نشست آتی یک توافق یا راه حل را شاهد نباشیم اما اگر این روند به این منجر شود که طرفین یکدیگر را به عنوان گروه‌های مشروع برای مذاکره بپذیرند طی زمان این روند می‌تواند به یک راه حل منجر شود.
شرایط سیاست‌های داخلی و خارجی ترکیه اما پیوندی ناگسستنی با تحولات سوریه داشته است. ماه‌های اول ناآرامی‌ها در "مهد هم‌گرایی خاورمیانه"، ترکیه سرش را با اظهارنظرهای دوستانه درباره دمشق و تلاش برای کاهش تنش‌ها گرم می‌کرد. کمی بعدتر که سلاح، بازار ناآرام سوریه را به جنگ نزدیک کرد، اظهارنظرات خصمانه نیز جای ظاهر دوستانه آنکارا را گرفت. تنش‌ها سوریه را به گرداب تروریسم بدل کرد و آنکارا را وارد مسیری بی‌بازگشت؛ حمایت از مخالفانی چون جبهه النصره و بعدتر درگیری با کردها در داخل کشور، زخم کهنه دمشق را به آن ور مرزها سرایت داد.
با تداوم درگیری‌ها در سوریه با بیش از 900 کیلومتر مرز مشترک با ترکیه و تبدیل شدن مسئله کردها به یک بحران داخلی در ترکیه، این روزها آنکارا در هر جبهه‌ای تحت فشار است. بسیاری معتقدند آنکارا در مناطق شرق و جنوب شرق خود این روزها یک جنگ داخلی را با کردهای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) تجربه می‌کند؛ درگیری‌هایی که با وارد شدن به ماه هفتم خود پیش‌بینی اوضاع را دشوار کرده‌اند.
سوات کینیکلی‌اوغلو، نماینده پیشین حزب عدالت و توسعه در پارلمان ترکیه با حضور در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به گفت‌وگو درباره شرایط فعلی داخلی و خارجی کشورش پرداخته است.
دولت و کردها
کینیکلی‌اوغلو با اشاره به عدم وجود توافق در چشم‌انداز کوتاه‌مدت، درباره آینده درگیری‌ها بین نیروهای دولتی و پ‌ک‌ک می‌گوید: پیش بینی شرایط بسیار دشوار است. به نظرم ما به زودی شاهد توافق نخواهیم بود چرا که دولت در تصمیم خود برای ریشه کن کردن نیروهای پ‌ک‌ک مصمم است. پ ک ک نیز تصمیم دارد جنگ را در شهرهای کوچک ادامه بدهد.
وی با تاکید بر اهمیت آغاز فصل بهار و تشدید درگیری‌ها طی ماه‌های فروردین و اردیبهشت خاطر نشان می‌کند: در نهایت برای حل بحران باید مذاکراتی صورت بگیرد. اما در حال حاضر دو طرف احساس می‌کنند می‌توانند آسیب‌های تاثیرگذاری به طرف مقابل وارد کنند. من به زودی هیچ آتش بسی را پیش بینی نمی‌کنم به ویژه اکنون که در زمستان شرایط کوهستان برای مبارزه مساعد نیست و به این ترتیب در بهار و تابستان ما شاهد تشدید درگیری‌ها خواهیم بود. اکنون این نیروها پراکنده‌اند و انتظار می‌رود در ماه مارس و آوریل (فروردین و اردیبهشت) ما شاهد تلفات و هزینه واقعی این درگیری‌ها باشیم.
عضو پیشین حزب حاکم عدالت و توسعه هم‌چنین به شایعات امیدوارکننده‌ای اشاره می‌کند که به نظرش احتمال صحت آن بالاست: شایعاتی وجود دارد که مذاکراتی به صورت محرمانه بین طرفین در جریان است اما همانطور که گفتم دولت ترکیه در حال حاضر برای حمله قاطعانه به پ‌ک‌ک تصمیم قطعی خود را گرفته است چرا که دولت فکر می‌کند پ‌ک‌ک از آتش بس دو سال و نیم اخیر برای انتقال سلاح به مناطق کرد نشین سوء‌استفاده کرده است.
کینیکلی‌اوغلو با تاکید بر این مسئله که حل بحران کردها در ترکیه ارتباط مستقیمی با حل بحران سوریه و عراق دارد توضیح می‌دهد: مساله مهم درباره کردها اکنون این است که این موضوع دیگر یک موضوع منطقه‌ای نیست. با درگیر بودن مناطق کردنشین در کشورهایی چون عراق و سوریه مساله کردها تبدیل به موضوعی منطقه‌ای شده است و تا زمانی که عراق و سوریه آرام نشوند اوضاع کردها در ترکیه به همین منوال خواهد بود. درگیری در این کشورها تاثیر مستقیمی بر درگیری‌های داخلی ما دارد. در روجاوا نیروهای کرد یگان‌های حفاظت خلق (YPG) فعال هستند و تاثیراتی درون خاک ترکیه می‌گذارند و روابطی هم با پ‌ک‌ک دارند.
وی تاکید می‌کند: پیش بینی من این است، تا زمانی که مساله سوریه حل نشود مساله کردها در ترکیه نیز حل نخواهد شد. در صورت آرام شدن سوریه شرایط حل بحران کردهای ترکیه نیز بهتر خواهد بود. بسیاری از تنش‌های فعلی نه تنها ترکیه بلکه منطقه از سوریه ناشی می‌شود. مشکل کردها در ترکیه و سوریه با توجه به روابط کردها در دو کشور یک ارتباط عمیقی با یکدیگر دارند.
در حالی هیچ نشانی از کاهش تنش‌ها بین نیروهای دولتی و کردها دیده نمی‌شود که دو طرف بر تعداد بالای قربانیان این درگیری‌ها اذعان دارند. با این حال حتی با وجود تلاش‌های سازمان‌های حامی حقوق بشر آمار دقیقی از تعداد تلفات این درگیری‌ها وجود ندارد.
رییس مرکز روابط استراتژیک ترکیه در ادامه اظهاراتش درباره این آمارها می‌گوید: مناطق شرق و جنوب شرق ترکیه واقعا مناطق درگیر هستند و ارائه آماری درباره کشته شده‌ها ممکن و دقیق نیست. براساس آمارهای دولت تعداد زیادی از نیروهای پ‌ک‌ک در این درگیری‌ها کشته شده‌اند اما رقم واقعی آن روشن نیست. سازمان‌های حقوق بشری نیز ارقام کاملا متفاوتی را مطرح می‌کنند اما می‌توان گفت از ژوئن سال گذشته تقریبا 150 تا 160 نیروی ارتش و 500 تا 600 تن از نیروهای پ‌ک‌ک کشته شده‌اند اما تعیین رقم دقیق قربانیان بسیار دشوار است.
اصلاح قانون اساسی
همزمان با این تحولات سیاستمداران یکه‌بزن ترک تلاش برای بازنویسی قانون اساسی این کشور و احتمالا افزایش اختیارات رییس‌جمهور را آغاز کرده‌اند؛ اقدامی که انگیزه اصلی رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه برای حذف کردها از عرصه سیاسی و بحران پس از آن در پی دور اول انتخابات پارلمان این کشور بود.
سخنگوی اسبق کمیته امور خارجه پارلمان ترکیه ضمن ابراز ناامیدی نسبت به نتیجه اصلاح قانون اساسی در این باره می‌گوید: باید منتظر نتایج ملموس و عینی روند اصلاح قانون اساسی که اکنون در حال تصمیم‌گیری است، باشیم. اما احتمال توافق درباره یک پیش‌نویس بسیار کم خواهد بود چرا که اختلافات گسترده‌ای بین احزاب درباره نوع قانون اساسی وجود دارد. حزب حاکم به دنبال سیستم ریاست جمهوری است، دو حزب اپوزیسیون مردم جمهوری‌خواه (CHP) و حرکت ملی‌گرا (MHP ) صراحتا اعلام کرده‌اند که با چنین سیستمی مخالف هستند، حزب دموکراتیک خلق (HDP) نیز هنوز موضع روشنی در این باره اتخاذ نکرده است. اما در کمیسیون اصلاح قانون اساسی به وحدت نیاز است بنابراین فکر نمی‌کنم که دستیابی توافقی در این باره محتمل باشد.
تجربه اما نشان داده که اردوغان برای رسیدن به هدفش جهت افزایش اختیارات رییس‌جمهور حاضر است هر سنگی را ولو به لگد یا لودر از مسیرش بردارد. بنابراین از او که روزی برای تضمین پیروزی‌اش در کسب اکثریت مجلس در دور دوم انتخابات پارلمان، لوله تانک‌هایش را رو به کردها گرفت اصلا بعید نیست که حالا برای تضمین تصویب قانون اساسی مور نظرش با حزب کردها بده بستان کند.
کینیکلی‌اوغلو نیز در ادامه اظهاراتش چنین احتمالی را مطرح می‌کند: اردوغان خواستار سیستم ریاست جمهوری است اما حتی در بین اعضای حزب عدالت و توسعه هم مخالفانی برای این سیستم وجود دارد. سیستم ریاست جمهوری محبوبیت چندانی ندارد اما او خودش بر این مساله تاکید دارد و تنها راه رسیدن به آن هم توافق حزب حاکم و کرد در اصلاح قانون اساسی است اما این مسئله هم با توجه به تشدید وخامت اوضاع در جنوب شرق ترکیه، مشکلات سیاست خارجی و اقتصادی چندان متحمل نیست.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین بسیار دشوار است که پیش بینی کنیم اوضاع درباره قانون اساسی چگونه پیش خواهد رفت اما به اعتقاد من توافقی صورت نخواهد گرفت مگر اینکه کردها با دولت در ازای تغییراتی در جنوب شرق درباره تغییرات قانون اساسی موافقت کنند که این هم محتمل نیست.
در این میان روشن است که تغییر قانون اساسی باید اهداف دیگری را نیز دربرگیرد؛ تغییراتی که آنکارا اشاره‌ای به آنها نکرده است.
کینیکلی‌اوغلو که این روزها برای سفری غیرکاری به تهران آمده درباره سایر تغییرات احتمالی در قانون اساسی می‌گوید: گفته می‌شود که در این تغییرات قرار است وارد شدن زبان کردی به سیستم آموزشی هم در نظر گرفته شود. اما در حال حاضر چنین توافقی ممکن نخواهد بود. اکنون شرایط بسیار متشنج است و تغییر قانون اساسی در چنین شرایط ناآرامی اصلا درست نیست. من درباره این روند امیدوار نیستم.
واکنش دولت ترکیه به اعتراض دانشگاهیان
این روزها اما ناآرامی‌ها به شرق و جنوب شرق ترکیه محدود نیست و به فضای سیاسی و آکادمیک هم کشیده شده است. طی دو هفته گذشته 1128 دانشگاهی از 89 دانشگاه داخلی و خارجی این کشور با امضای طوماری نسبت به تداوم ناآرامی‌ها در برخی مناطق این کشور اعتراض کردند. اما واکنشی که دولت به این اعتراض صلح‌آمیز نشان داد به هچ‌وجه قابل پیش‌بینی نبود. در اولین واکنش‌ها، اردوغانِ افسارگسیخته، امضا کنندگان این طومار را "نادان" خواند. چند روز پس از دندان نشان دادن‌های اردوغان، 18 تن از این افراد به اتهام خیانت به کشور و دولت بازداشت شدند.
رییس سابق گروه دوستی ترکیه-آمریکا در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با خبرنگار ایسنا در واکنش به این اقدامات می‌گوید: متاسفانه دولت ترکیه موضع بسیار سختی علیه هرگونه آزادی بیان درباره عادی سازی شرایط جنوب شرق کشور اتخاذ کرده است. دانشگاهیان خواستار صلح شده‌اند و حتی اگر ما با متنی که امضا شده موافق نباشیم این افراد در دموکراسی نباید متهم شوند. دولت باید به آزادی بیان احترام بگذارد و به تعهداتش در جریان مذاکرات با اتحادیه اروپا پایبند بماند. بسیار تاسف بار است که با مبادرت به اقدامات ضد دموکراتیک شاهد چنین سقوطی باشیم که به وحدت و صلح اجتماعی در ترکیه آسیب می‌زند.
مثلث سوریه، ایران، عربستان
در همین حال بسیاری از تحلیلگران با اشاره به حمایت ریاض از شبه‌نظامیان در سوریه و تهران از اسد به عنوان دو غول منطقه معتقدند، تشدید تنش‌ها در روابط ایران و عربستان در پی اعدام شیخ نمر النمر حل بحران سوریه و یمن را به محاق خواهد برد. این در حالی است که دو طرف همواره تاکید کرده‌اند که این تنش‌ها در حضور و تلاش آنها برای حل این بحران‌ها تاثیری نخواهد داشت.
کینیکلی‌اوغلو تاکید می‌کند که این تنش‌ها به نفع هیچ کس به ویژه سوریه نخواهد بود: این تنش‌ها برای منطقه به ویژه سوریه خبر خوبی نیست چرا که اکنون سوریه بیش از پیش تبدیل به صحنه یک "جنگ نیابتی" خواهد شد.
وی به جبهه‌بندی‌هایی اشاره می‌کند که این روزها له و علیه دولت دمشق شکل گرفته است: در این درگیری‌ها عربستان، قطر و ترکیه یک طرف، روسیه، حزب‌الله، ایران و اسد طرف دیگر قرار گرفته‌اند. آمریکا هم به نظر می‌رسد با طرف مقابل است اما ترجیح می‌دهد کاملا دخالت نکند.
این تحلیلگر سیاسی نتیجه‌گیری می‌کند: با توجه به تنش‌ها در روابط تهران-ریاض اوضاع در سوریه بدتر خواهد شد. این در حالی است که حضور نظامی روسیه در سوریه شرایط را کاملا در سوریه تغییر داده است و نیروهای دولتی هر روز مناطقی را آزاد می‌کنند. بنابراین ارزیابی من این است که اکنون بهتر از هر زمانی یک روند سیاسی می‌تواند این بحران را حل کند. درباره ریاض و تهران هم که دو طرف گفته‌اند تنش در روابطشان مانع از حضورشان در نشست آتی درباره سوریه نمی‌شود اما باز هم پیش بینی من این است که این بحران هم به زودی حل نخواهد شد چرا که هر دو طرف هنوز فکر می‌کنند که برای پیروزی راهی دارند و اکنون سوریه احتمالا نقطه‌ایست که اکثر سلاح‌ها و انسان‌ها برای جنگ به سمت آن روانه می‌شوند.
این سیاستمدار ترک آلمانی‌الاصل در تحلیل جایگاه کشورش در این درگیری‌ها می‌گوید: ترکیه در شرایط دشواری است. برای ما ایران یک همسایه بسیار مهم و عربستان یکی از بازیگران بسیار مهم منطقه است و این جنگ نژادی و مذهبی در منطقه به ترکیه آسیب می‌زند چرا که ترکیه هم با عربستان و هم با ایران رابطه دارد و نمی‌تواند یکی را به دیگری ترجیح بدهد.
در این میان اما مانند هر نزاع حیاتی دیگری، کشورهای منطقه از جمله ترکیه باید دوستان و رقبای خود را انتخاب کنند. به نظر می‌رسد این روزها که درگیری در روابط تهران-ریاض به حداکثر رسیده، آنکارا طرف ثروتمندتر را برای رفاقت انتخاب کرده است.
کینیکلی‌اوغلو هم بر این مسئله صحه می‌گذارد: این دولت به نظر می‌رسد تمایل بیشتری به ریاض دارد اما همه از این سیاست دولت رضایت ندارند.
وی سپس در میان تنش‌ها کشمکش‌های سیاسی از داعش به عنوان "موضوعی فراموش شده" یاد و عنوان می‌کند: در این میان داعش فراموش شده. داعش در حال از دست دادن مناطق خود است اما همانطور که در ترکیه شاهد هستیم این گروه به نظر می‌رسد که قصد دارد بر حملات بیشتر خارجی مانند حملات اخیر ترکیه، پاریس و آمریکا تمرکز کند چرا که ترجیح می‌دهند جنبش خود را به ویژه در بین جوانان خارجی زنده نگهدارند و این حملات به آنها کمک می‌کند.
کینیکلی‌اوغلو در ادامه با اشاره به مرز 900 کیلومتری مشترک ترکیه با سوریه باز هم بر نفوذ بی‌ثباتی سوریه به کشورش تاکید و به انتقاد از سیاست‌خارجه دولت آنکارا در قبال دمشق می‌پردازد: من حامی سیاست خارجی ترکیه نیستم. به اعتقاد من ترکیه نباید خیلی در مساله سوریه دخالت می‌کرد و رویکرد دفاعی (و نه تهاجمی) در مقابل این مساله اتخاذ و تا جایی که ممکن بود بر جلوگیری از ورود بی‌ثباتی به ترکیه تمرکز می‌کرد.
این سیاستمدار ترک اما که روزگاری هم‌پیاله عدالت و توسعه‌ای‌ها بوده بلافاصله پاسخ انتقاد خود را می‌دهد: اما در حال حاضر ما حدود 3 میلیون پناهجو از مناطق درگیر سوریه و عراق پذیرفته‌ایم و زمانی که چنین مسئله‌ای را می‌پذیرید کنترل جریان از دست خارج می‌شود و نمی‌توانید خیلی در مسائل ورود نکنید.
شایعات درباره ایجاد منطقه امن
اوایل آذر ماه روزنامه ترک‌زبان ملیت در صفحه نخست خود مصاحبه‌ای را با کرم کینیکلی‌اوغلو، کفیل رییس سازمان هلال احمر ترکیه منتشر کرد که طی آن مدعی شده بود " دولت آنکارا با حمایت سازمان هلال احمر این کشور در حال ایجاد کردن دو شهرک دائمی هر کدام با ظرفیت 50 هزار نفر در داخل خاک سوریه و در نزدیکی مرزهای این کشور است." و این گزاره‌ها چیزی بجز اعلام ایجاد منطقه امن در خاک سوریه نبودند.
سوات کینیکلی‌اوغلو اما ایجاد منطقه امن را رد و اظهار می‌کند: پس از سرنگونی هواپیمای روسی ایجاد منطقه امن کاملا از دستورالعمل خارج و به فراموشی سپرده شد. چرا که ایجاد منطقه امن نیاز به حفاظت نیروهای هوایی و زمینی دارد که در حال حاضر هیچ یک از کشورهای درگیر آمادگی این کار را ندارند.
وی ادامه می‌دهد: طرح ترکیه برای ایجاد منطقه امن، خاک سوریه را در نظر داشت که با توجه به شرایط فعلی این مساله غیر ممکن است. علاوه بر این برای ایجاد منطقه امن نیاز به ورود به کشور مقابل است که اقدامی متجاوزانه محسوب می‌شود و در شرایط موجود تنها اوضاع را بدتر می‌کند.
این سیاستمدا ترک تاکید می‌کند: صحبت‌های کرم ارزیابی خوبی نبوده است.
سیاست امنیتی یک بام و دو هوای ترکیه
پیش از این درتحلیلی عنوان شده بود:" اردوغان چه اکنون و چه زمانی که نخست وزیر بود همواره از کارت امنیت برای حل چالشهای داخلی بهره می‌گیرد و معتقد است با استفاده از این کارت می‌تواند بر حاکمیت خود استمرار ببخشد. تجربه گولن و احزاب متعدد کردی دلیلی بر این مدعاست. در این میان می‌توان به استفاده از این کارت علیه روزنامه نگارها هم اشاره کرد." در بخش دیگری از این تحلیل آمده بود: "وقتی انفجار تروریستی استانبول در میان برگزارکنندگان میتینگ تبلیغاتی حزب خلقهای دمکراتیک روی داد به فاصله چند روز بعد دستگیریهای منزل به منزل شدت یافت و ضمن اینکه صدها فعال سیاسی و روزنامه نگار روانه زندان شدند فضای امنیتی حاکم بر مناطق کردنشین امنیتی‌تر شد."
کینیکلی‌اوغلو این ادعا را به تلخی پاسخ می‌دهد: این خیلی ادعای بزرگی است و اگر کسی نتواند درستی آن را ثابت کند واقعا حرف وحشتناکی است. من تمایلی ندارم این ادعا وحشتناک را باور کنم و من نمی‌توانم درباره گمانه زنی‌ها و چنین حدس‌هایی اظهار نظر کنم.
عادی‌سازی روابط ترکیه- اسرائیل
همزمان با ایجاد فرودهایی در روابط آنکارا و مسکو پس از سرنگونی هواپیمای روسی در مرز ترکیه و سوریه، این روزها به نظر می‌رسد سیاستمداران ترک به دنبال جایگزینی برای روسیه هستند. یکی از ممکن‌ترین گزینه‌ها اسرائیل است چرا که آنکارا با وجود قطع روابط سیاسی‌اش با تل‌آویو در سال 2010 هم‌چنین روابط اقتصادی خود را با اسرائیل حفظ کرده است.
در سال 2009 حمله کماندوهای یگان شایِتِت ۱۳ نیروی دریایی اسرائیل در آب‌های آزاد دریای مدیترانه به یک کاروان دریایی حامل فعالان تُرک که از بندر آنتالیا در ترکیه، جهت شکستن محاصره نوار غزه توسط ارتش اسرائیل، راهی غزه شده بودند، منجر به کشته‌شدن ۹ فعال تُرک شد. این اقدام اسرائیل، خشم دولت ترکیه را برانگیخت و روابط ترکیه و اسرائیل در نتیجه آن به شدت آسیب دید.
رییس سابق گروه دوستی ترکیه-انگلیس درباره از سرگیری روابط دو طرف اظهار می‌کند: ترکیه و اسرائیل از سال 2010 روابط پر تنشی را تجربه می‌کنند و اکنون روند عادی سازی روابط را در پیش گرفته‌اند. این روند اما هنوز کامل نشده است چرا که ترکیه خواهان رفع تحریم‌ها علیه غزه است.
وی هم‌چنین درباره احتمال همکاری نظامی آنها خاطرنشان می‌کند: اکنون مذاکرات و بحث‌ها برای عادی‌سازی روابط بین ترکیه و اسرائیل ادامه دارد و من از تکمیل این روند و تبادل سفرای دو دولت متعجب نخواهم شد اما نمی‌توانم بگویم که همکاری نظامی بین این دو وجود خواهد داشت و اکنون برای گفتن این بسیار زود است. روابط تجاری بین اسرائیل و ترکیه بسیار خوب است اما روابط دیپلماتیک از سال 2010 متوقف شده بنابراین این روند را می‌توان عادی سازی روابط نام نهاد که یک روند آهسته و چندمرحله‌ای است.
در این بین برخی تحلیلگران از بهبود روابط آنکارا-ریاض و همزمان عادی‌سازی روابط با تل‌آویو به عنوان تلاشی برای ایجاد یک جبه منطقه‌ای یاد می‌کنند.
کینیلی‌اوغلو با رد این ادعا توضیح می‌دهد: نمی‌توان از عادی سازی روابط تل آویو و آنکارا این برداشت را کرد که همزمان با روابط با ریاض آنها در تلاش برای ایجاد یک جبهه هستند. رابطه ترکیه با اسرائیل را باید از خلال روابط ترکیه و روسیه تحلیل کنید. انگیزه اصلی آنکارا برای از سرگیری روابط با اسرائیل مساله گاز است چرا که با تنش بین ترکیه و روسیه، آنکارا متوجه شد که وابستگی بسیاری به گاز روسیه دارد و خوب در آب‌های مدیترانه متعلق به اسرائیل منابع گازی گسترده‌ای وجود دارد. اسرائیلی‌ها نیز تمایل شدیدی به امضای توافقی گازی با آنکارا دارند پس انگیزه اصلی این رابطه بیش از آن که سیاسی باشد اقتصادی و انرژی است.
بحران سوریه و تاثیراتش در روابط تهران- آنکارا
همزمان با تلاش ترکیه برای ایفای نقشی پررنگ‌تر در منطقه، مواضع دولت این کشور به ایجاد شکاف بیشتر بین ایران و ترکیه دامن زد. دفاع اردوغان از حمله عربستان به یمن ضمن عتاب به ایران برای خروج از آن در کنار واکنش اخیر وی به وقایع مربوط به سفارت عربستان در تهران تصویری روشن از این شکاف به نمایش می‌گذارد.
دانش‌آموخته علوم سیاسی دانشگاه کارلتون کانادا اما نظر دیگری دارد: پیش از بحران سوریه روابط تهران-آنکارا بسیار خوب بود. می‌توان گفت این مساله سوریه است که در روابط دو کشور تنش ایجاد کرده است. اما ایران و ترکیه یاد گرفته‌اند که چگونه در کنار هم زندگی کنند و این بار هم می‌دانند که چگونه مساله سوریه را از روابطشان کنار بگذارند.
وی در واکنش به گزارش برخی رسانه‌های ترک درباره احتمال قطع یا کاش روابط دو کشور به دنبال تنش‌های اخیر روابط تهران-ریاض می‌گوید: قطع روابط با ایران اصلا مطرح نیست و گزارش رسانه‌های ترکیه در این باره هم صحت ندارد. ترکیه و ایران دو همسایه، دو رقیب هستند اما باید با هم به حیاتشان ادامه دهند. نه ایران باتمدن و تاریخ خود و نه ترکیه با توسعه و حضور استراتژیکش قرار نیست از نقشه محو شده و جایی بروند. سوریه درست است که با توجه به اهمیتش برای طرفین روابط را تیره وتار کرده اما قطع روابط بین دو کشور اصلا مطرح نیست.
این سیاستمدار 51 ساله تاکید می‌کند: متاسفانه مساله اصلی منطقه ما اکنون سوریه است. مساله کردها، روابط ترکیه و ایران، روابط ترکیه و عربستان همگی تحت تاثیر این قرار دارند. اما پیش‌بینی این که این جریان به کجا می‌رود بسیار دشوار است. در تمامی منطقه ما شاهد بی‌ثباتی هستیم عربستان، یمن، سوریه، عراق، لبنان، اردن و ... سراسر منطقه را یک فاجعه فراگرفته. اما فکر نمی‌کنم که ترکیه تمایلی به یک تقابل دیگر با کشوری دیگر به ویژه ایران داشته باشد. من این تضمین را می‌دهم که روابط بین دو کشور (ایران و ترکیه) در خطر نیست.
سوریه کوچک
کینیکلی‌اوغلو در بخش دیگری از گفت‌وگویش به پاسخ درباره اصطلاح روسیه کوچک پرداخت که از سوی اردوغان و برای اتهام زنی به روسیه استفاده شد.
وی در این باره می‌گوید: از دو سه سال گذشته تصور جمع کردن سوریه به عنوان یک کشور بسیار دشوار بوده است. این کشور اکنون یک کشور چند تکه دو فاکتو است. در شمال کردها، در مرکز و شرق داعش و سنی‌ها و در غرب و نوار ساحلی علویان و مسیحیان. چیزی که اردوغان می‌گوید این است که سیاست فعلی اسد و سوریه حفاظت از نوار ساحلی است و این را اصطلاحا "سوریه کوچک" نامیده است که امنیت علویان را تامین می‌کند.
این تحلیلگر سیاسی ادامه می‌دهد: من هم معتقدم که جمع کردن سوریه به عنوان یک کشور دوباره بسیار دشوار خواهد بود. تجزیه شدن و چند تکه شدن این کشور چیزی نیست که من آرزوی آن را داشته باشم اما به نظر می‌رسد که هم عراق و هم سوریه در نهایت به سرزمین‌هایی چند تکه بدل خواهند شد و اسد هم می‌تواند تکه‌ای از این چند تکه را داشته باشد.
کینیکلی‌اوغلو با اشاره به تلاش‌ها برای حل بحران سوریه و راه‌حل نهایی این بحران خاطرنشان می‌کند: شرایط در سوریه به این بر می‌گردد که چه کسی حاضر به فداکاری منافعش باشد. در مذاکرات هم همین پیگیری خواهد شد. دو طرف درگیر خون‌ها و قربانیان زیادی داده‌اند بنابراین کوتاه آمدنشان خیلی محتمل نیست مگر اینکه یکی از طرفین به اجبار بتواند دیگری را زمین بزند که این هم با توجه به شرایط ممکن نیست چرا که هیچ کدام از طرفین تنها نیستند و حامیانی دارند. پس تنها امید حل بحران یک راه حل سیاسی است که منجر به آتش بس شود و پس از آن یک سیستم فدرال یا خودمختاری برای مناطق به عنوان بهترین سناریو تعیین شود. اما اگر صادق باشم باید بگویم که در آینده نزدیک شاهد این موضوع نخواهیم بود. دو طرف هنوز فکر می‌کنند که می‌توانند پیروز این میدان باشند اما وقتی که واقعا خسته و ناامید شدند آن وقت مصالحه خواهند کرد.
دیدار دولت و مخالفان سوری
این سیاستدار ترک که از خلال صحبت‌هایش می‌توان فهمید سودای بازگشت به سیاست را ندارد در پایان گفت‌وگویش با ایسنا به پیش‌بینی نشست آتی بین دولت و مخالفان سوری می‌پردازد: مشکل اصلی این است که چه کسانی در این نشست شرکت خواهند کرد؛ آن هم در حالی که طرفین یکدیگر را تروریست خطاب می‌کنند. باید صبر کرد و دید. از جنبه‌هایی در همین مرحله هم باید شاهد یک سازگاری و توافق برای حضور گروه‌ها دور یک میز باشیم اما حقیقت اصلی این است که نیروها در خاک هنوز با یکدیگر می‌جنگند. ولی به هر حال جریان داشتن یک روند سیاسی امیدوار کننده است شاید در نشست آتی یک توافق یا راه حل را شاهد نباشیم اما اگر این روند به این منجر شود که طرفین یکدیگر را به عنوان گروه‌های مشروع برای مذاکره بپذیرند طی زمان این روند می‌تواند به یک راه حل منجر شود.
گزارش خطا
آخرین اخبار