آزادی ملوانان آمریکایی؛ وقتی تعامل جلوی بحران را گرفت

توقیف 2 فروند شناور رزمی آمریکایی در آب های سرزمینی ایران در شرایطی که به روزهای آغازین اجرای برجام و برداشته شدن تحریم ها نزدیک می شویم، می رفت تا به تنشی تازه در روابط ایران و آمریکا در شرایط پسابرجام بینجامد اما تعامل و عقلانیت مانع شد.

این شناورها که حامل 10 تفنگدار مسلح نیروی دریایی آمریکا بودند، در نزدیکی جزیره فارسی از سوی واحدهای شناوری رزمی منطقه دوم نیروی دریایی سپاه توقیف شدند.

در پی این رویداد، بلافاصله «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا با «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران تماس گرفت و مساله ملوانان آمریکایی را از راه کانال ارتباطی مستقیم با وزیر امور خارجه ایران پیگیری کرد. در پی این تماس ها و گفت و گوها بود که سوء تفاهم های پیش آمده رفع شد و در کمتر از 24 ساعت ملوانان آمریکایی به نیروی دریایی آمریکا بازگردانده شدند. 

این رویداد در شرایطی رخ داد که تنها چند روز به اجرای برجام باقی مانده است و جهان منتظر رسیدن این روز تاریخی و رقم خوردن برگ تازه ای در موفقیت دیپلماسی در حل مسایل مهم بین المللی است. به همین دلیل، حساسیت های بسیاری در رصد روابط سیاسی و نظامی ایران و آمریکا در هفته های اخیر وجود دارد. 

به دنبال حل مساله ملوانان آمریکایی و موفقیت دیپلماسی در این زمینه، وزیر امور خارجه ایران در توییتی از این که گفت وگو و احترام، و نه تهدید و شتابزدگی مساله ملوانان آمریکایی را حل و فصل کرده ابراز خرسندی کرد و نوشت: باشد که از این نمونه آخر درس بگیریم.

وزیر امورخارجه آمریکا نیز در پیامی از ایران به خاطر آزادی صلح آمیز سربازان آمریکایی تشکر کرد و بر نقش حیاتی دیپلماسی در ایمن و قوی نگه داشتن کشور، تاکید کرد.

اتفاق روی داده در توقیف و آزادسازی ملوانان آمریکایی در آب های سرزمینی ایران نشان دهنده چند موضوع مهم است که اهمیت این رویداد و حل و فصل مسالمت آمیز آن را بیش از پیش نشان می دهد. 

نخستین موضوع به بحث اشراف کامل نیروی دریایی ایران بر تحرکات نظامی دیگر کشورها در خلیج فارس و آمادگی و توان این نیروها در حفاظت از منافع سرزمینی ایران باز می گردد. این مساله در شرایطی که منطقه خاورمیانه در یکی از بی ثبات ترین دوران تاریخ معاصر خود به سر می برد و برخی کشورهای منطقه آشکارا در پی تشدید این بی ثباتی ها و دامن زدن به جنگ در این منطقه هستند نشان دهنده این است که ایران نه تنها از معدود کشورهای باثبات در این منطقه است، بلکه از این توان نظامی-امنیتی نیز برخوردار است که با قدرت از منافع سرزمینی خود در مقابل هر کشور و قدرتی محافظت کند. 

توقیف شناورهای آمریکایی که وارد آب های سرزمینی ایران شده بودند و آزادسازی آن ها، در شرایطی که در چند روز آینده فرایند اجرایی برجام آغاز می شود و قرار است تحریم های هسته ای علیه ایران برداشته شود، به خوبی نشان داد که ایران هم زمان که به اصول دیپلماسی المللی احترام می گذارد و به تمامی تعهدات بین المللی خود پایبند است، در حفاظت از منافع سرزمینی خود نیز با هیچ کشوری تعارف ندارد و کمترین تساهلی در این زمینه ندارد.

دومین مساله به بحث هماهنگی و یکپارچگی میان سران سیاسی و نظامی کشور در امور مربوط به منافع سرزمینی و ملی کشور باز می گردد. در این راستا «علی فدوی» فرمانده نیروی دریایی سپاه اعلام کرد، تعامل خوبی بین دستگاه های نظامی و دیپلماسی برقرار است.

این امر همزمان شد با تماس جان کری با محمد جواد ظریف برای بررسی توقیف شناورهای رزمی آمریکایی. در این زمان شاهد هماهنگی بیش از پیش دستگاه سیاسی وزارت خارجه با نهاد نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بودیم و نتیجه چنین تعاملی به تصمیم یکپارچه ایران برای آزادسازی ملوانان آمریکایی منجر شد. 

این یکپارچگی سیاسی-نظامی در ایران و در شرایطی که بوی جنگ از هر گوشه خاورمیانه به مشام می رسد و نگرانی های امنیتی بیش از هر زمانی مردم کشورها را درگیر کرده است این علامت مثبت را هم به جامعه بین الملل و هم به مردم ایران می دهد که نظام جمهوری اسلامی ایران به صورت یکپارچه در برخورد با تهدیدات نظامی-امنیتی موجود در منطقه برخورد می کند و همه دستگاه های سیاسی، نظامی و امنیتی کشور به صورتی یکپارچه در حفظ از امنیت کشور با یکدیگر همکاری می کنند. 

اما سومین مساله که می توان آن را یکی از مهم ترین پیامدهای رویداد اخیر میان نیروی دریایی ایران و آمریکا در خلیج فارس به شمار آورد، نقش دیپلماسی و کانال های ارتباطی میان وزارت خارجه ایران و آمریکا در جلوگیری از تبدیل شدن یک مساله عادی میان نیروهای نظامی 2 طرف به یک بحران پیچیده در روابط 2 کشور است.

در توضیح این مساله باید گفت، در سایه نبود کانال های ارتباطی میان ایران و آمریکا و با توجه به روابط تیره 2 کشور در سال های گذشته، ورود شناورهای رزمی نیروی دریایی آمریکا به آب های سرزمینی ایران و توقیف آن ها توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران ایران می توانست خدشه ای بزرگ بر روند اجرای برجام وارد و فضای بی اعتمادی گذشته در روابط ایران و آمریکا را تقویت کند. 

اما به لطف برقرار بودن کانال های ارتباطی مستقیم میان وزیران امور خارجه ایران و آمریکا، این مساله بر خلاف گذشته به بحرانی در روابط 2 کشور تبدیل نشد و برعکس، به نمادی از کارآمدی دیپلماسی و تاثیر ارتباط مستقیم کشورها در حل بحران های دوجانبه بدل شد. 

جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا که پس از حادثه تسخیر سفارت آمریکا در تهران و تلاش های خصمانه آمریکا در راستاری براندازی نظام نوپای ایران، هیچ گونه ارتباط مستقیمی با یکدیگر نداشتند و مسایل میان 2 طرف با تکیه بر واسطه ها و دفترهای حافظ منافع بررسی می شد، در مساله هسته ای فضای تازه ای از ارتباط دوجانبه و رو در رو را تجربه کردند که گام مهمی در نگاه 2 کشور به حل مشکلات پیش رو به ویژه در مساله هسته ای بود. 

در پی موفقیت مذاکرات هسته ای بود که 2 کشور تلاش کردند کانال های ارتباطی میان وزارتخانه های امورخارجه را برای مقابله با عوامل مزاحم در پیشرفت گفت و گوهای هسته ای برقرار نگه دارند تا از این راه مانع از دخالت عوامل مزاحم و سوءبرداشت های طرف ها در حل چالش های پیش رو در روند مساله هسته ای شوند. 

در همین راستا بود که در زمانی که تندروهای داخلی و خارجی تمام تلاش خود را برای ناکام گذاشتن روند اجرای برجام به کار می برند، ارتباط مستقیم میان وزیران امور خارجه 2 کشور تاکنون از سوء برداشت های احتمالی میان 2 طرف جلوگیری کرده است. 

بنابراین می توان گفت، اقدام نیروی دریایی سپاه پاسداران در توقیف شناورهای رزمی آمریکایی در آب های سرزمینی ایران نشان از توان این نیرو در مقابل هرگونه تجاوز به منافع سرزمینی ایران دارد، اما همزمان، آزادسازی زودهنگام آن ها نه تنها نشان از هماهنگی میان نهادهای سیاسی و نظامی کشور در امور مربوط به منافع کلان کشور دارد، بلکه بیانگر کارآمدی برقراری کانال ارتباطی مستقیم میان ایران و آمریکا باهدف جلوگیری از بحران های غیرضروری میان 2 کشور است.