پشت صحنه آلودگی هوا

صدای ایران - به نقل از دنیای اقتصاد; در حالی‌که روز گذشته هوای پایتخت دوباره ناسالم شد، دو مقام دولتی، در یک همایش، درباره کم‌کاری و سیاسی‌کاری‌‌هایی که در برخورد با موضوع آلودگی هوا صورت می‌گیرد، افشاگری کردند. وزیر بهداشت در این همایش با تاکید بر لزوم انتقال سکان «هوای تهران» به گروه‌های دانشگاهی و استفاده از تجربیات جهانی برای این منظور اعلام کرد: مسوولان به جای استفاده از راهکارهای موثر که هزینه‌های اقتصادی-اجتماعی دارد، به ساده‌ترین ابزار که همان پاس‌کاری مسوولیت‌ها است، پناه برده‌اند.

چهارمین همایش ملی مدیریت آلودگی هوا روز گذشته با مشارکت 3 ضلع تصمیم‌ساز، سیاست‌گذار و مجری در بحث آلودگی هوا (دانشگاه، دولت و شهرداری) برگزار شد بدون آنکه راهکار مشخصی برای بحران زیست‌محیطی تهران و کاهش ذرات آلاینده ارائه شود و تنها به کلی‌گویی و وعده‌های مبهم ختم شد. در این همایش معاون رئیس‌جمهوری به کم‌کاری در بحث آلودگی هوا در 2 بحث توسعه حمل و نقل عمومی و خارج کردن خودروهای فرسوده از شهر اشاره کرد و دلیل آن را کمبود منابع مالی دولت در این سال‌ها دانست. همچنین وزیر بهداشت نیز به سیاسی‌کاری‌هایی که در همه این سال‌ها و حتی در حال حاضر در مواجه با آلودگی هوا می‌شود، اعتراف کرد.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این همایش رمز موفقیت برنامه‌های کاهش آلودگی هوا را استمرار در اجرای آنها دانست و از وقفه 8 ساله در برنامه‌هایی که می‌توانست پس از 15 سال تهران را از بحران کنونی نجات دهد گفت. توقف خروج خودروهای فرسوده و عدم به‌روزرسانی استانداردهای سوخت برخی از موضوعاتی بود که ابتکار به آن اشاره کرد. معاون رئیس‌جمهوری با بیان اینکه 30 تا 35 میلیون شهروند ایرانی تحت تاثیر آلودگی هوا قرار دارند و آسیب‏های بهداشتی، هزینه‏های سنگینی به اقتصاد شهرها وارد کرده است، گفت: سیاهه علمی انتشار آلودگی هوا در شهرها باید در دسترس باشد، این سیاهه‏ها در حال تغییر است و باید به‌طور مستمر به‌روزرسانی شود که ورود متخصصان و همکاری علمی دانشگاه‏ها ضروری است. رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست با بیان اینکه دولت در سال 79 به‌طور جدی وارد بحث کاهش آلودگی هوا شد و حذف سرب، حذف خودروهای کاربراتوری و از رده خارج کردن پیکان را از همان دوره شروع کرد، گفت: دلایل موفقیت سایر کشورها در زمینه مقابله با آلودگی هوا استمرار برنامه‌ها است. برنامه‌های محیط زیستی بلندمدت است و در سال 79 اعلام شد که آن برنامه و مصوبه 15 ساله است و دولت‏ها باید خود را متعهد به انجام آن می‏کردند. متاسفانه از سال 84 وقفه‏ای در اجرای برنامه‌های محیط زیستی اتفاق افتاد و به‌روزرسانی استانداردها صورت نگرفت. وی با بیان اینکه در سال 92 با شروع دولت یازدهم که قرار بود طبق آن برنامه استاندارد خودروها و سوخت یورو4 باشد و خودروهای فرسوده به تدریج از رده خارج شده باشد، اتفاق نیفتاده بود و هشت سال دچار وقفه شده بود، گفت: 16 دستگاه در کاهش آلودگی هوا نقش دارند که اگر سرعت کارشان منطبق با برنامه نباشد، برنامه‌ها پیش نمی‏رود.

ابتکار با بیان اینکه ظرفیت زیستی تهران در سال 1375 تمام شده است، گفت: در حال حاضر بار فعالیت،‏ صنعت، ‏جمعیت و خودرو بر تهران تحمیل می‏شود. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در برنامه ششم توسعه موضوع آلودگی هوا بر مساله عوارض آلایندگی و هدفمندی و تخصیص اعتبارات لحاظ شده است. معاون رئیس‌جمهوری همچنین با تایید تاثیر بلندمرتبه‌سازی بر جریان باد گفت: این موضوع مبنای علمی دارد و در تمام مجامع دنیا پذیرفته شده است. معصومه ابتکار در حاشیه همایش ملی آلودگی هوا در پاسخ به «دنیای اقتصاد» درخصوص تاثیر بلند مرتبه‌سازی بر جریان باد گفت: موضوع تاثیرگذاری بلندمرتبه‌سازی بر جریان هوا یک موضوع علمی بود که در شورای عالی شهرسازی مطرح شد، بر اساس مدلسازی‌های شهرداری تهران و دولت، بلندمرتبه‌سازی‌هایی که در مسیر حرکت باد قرار دارند، می‌توانند در جریان باد تاثیر بگذارند و مانع جابه‌جایی هوا شوند، به خصوص در روزهایی که هوا ساکن است. وی ادامه داد: تاثیر شهرسازی بر محیط زیست در تمام دنیا پذیرفته شده است و باید با توجه به محیط زیست، ساخت‌وسازهای خود را انجام دهیم.

سیدحسن هاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نماینده دیگر دولت در این همایش هم کلید حل مشکل آلودگی هوا را سپردن این مسوولیت به دست دانشگاهیان و استفاده از تجربه‌های جهانی دانست و گفت: سکان کنترل آلودگی هوا باید از دست سیاسیون خارج شود. کارشناسان درخصوص این نکته وزیر معتقدند برای کنترل آلودگی هوا و ترافیک شهرداری‌های جهان امکان دریافت عوارض تردد خودرو را دارند که به شکل عوارض شهری یا همان مالیات سوخت دریافت می‌شود. آنچه هاشمی به‌صورت غیر مستقیم آن را سیاسی‌کاری در حوزه محیط زیست دانست رفتار برخی از مسوولان است که به‌صورت چرخشی مشکلات را بر گردن یکدیگر می‌اندازند زیرا راهکارهای موثر برای کاهش آلودگی هوا هزینه‌بر، سخت و دارای هزینه اقتصادی و اجتماعی است. بنابراین به گفته وزیر بهداشت، مسوولان این حوزه ساده‌ترین کار را که پاسکاری مسوولیت بین نهادهای مسوول است انجام می‌دهند. او با بیان اینکه شهرنشینی و مدرنیته عوارضی دارد و آلودگی هوا بخشی از عوارض شهرنشینی است که دامن‏گیر همه کشورهاست، گفت:‏ بنابر گزارشی از 1600 شهر در بیش از 90 کشور تنها 12 درصد از مردم از هوای مطلوب برخوردار هستند و بسیاری از مردم جهان در معرض آسیب و بیماری ناشی از آلودگی هوا قرار دارند.

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه در زمان قاجار، یکی از زیباترین نقاط ایران، در دامنه‏های البرز به‌عنوان پایتخت انتخاب شد، گفت: بعد از این اتفاق که تهران به مدیران و سیاستمداران تحویل داده شد، روند آلودگی هوا در این شهر ایجاد شد. هاشمی با اشاره به تاثیر شهرهای اطراف تهران بر آلودگی هوا گفت: روزانه چندین میلیون نفر از شهرهای اطراف تهران به این شهر وارد می‌شوند و نمی‌توان در تصمیم‌گیری‌هایی که برای تهران می‌کنیم به شهرهای اطراف آن بی توجه باشیم. جمعیت ساکن در حریم شهر تهران بر اساس آخرین آمارها حدود 4 میلیون نفر و معادل نصف جمعیت ساکن شب شهر تهران است که به همین میزان جمعیت روز پایتخت به دلیل ورود این حاشیه نشین‌ها افزایش پیدا کرده و به بار تردد شهر افزوده می‌شود. هاشمی تاکید کرد: باید به جای نگاه سیاسی نگاه علمی بر این مساله حاکم شود و به راهکارهایی توجه داشته باشیم که سایر شهرهای دنیا از جمله لندن، استانبول، مکزیکوسیتی انجام داده‏اند. وی با بیان اینکه بدون فرافکنی و با مسوولیت پذیری برای تامین سلامت مردم درمساله آلودگی هوا باید تلاش کنیم گفت: در روزهایی که هوای شهر تهران آلوده است این آلودگی بر مدیران هم تاثیر می‌گذارد و گاه تصمیم‌هایی می‌گیرند که درست نیست. ما نباید منتظر شویم تا 400 نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست بدهند تا یک اقدام عاجل در این خصوص انجام دهیم.

شهردار تهران هم در این همایش پس از ترک معاون رئیس‌جمهور به برخی ازسخنان ابتکار واکنش نشان داد و از راهکارهایش برای کاهش آلودگی هوا سخن گفت. اما تاکید کرد این راهکارها را به سایردستگاه‌ها نمی‌دهد تا با اجرای ناقص آن را بی اثرکنند. شهردار تهران با بیان اینکه برای حل مشکل آلودگی هوا طرح مدون و روشن داریم، گفت: در کمتر از دو دهه می‏توانیم بر آن مسلط شویم و در ۵ تا ۶ سال می‏توانیم به شرایط قابل قبول برسیم. شهردار تهران در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه گاه در بحث آلودگی هوا صحبت از ساخت اتوبان، پل، خودرو، بلندمرتبه‌سازی و باد می‌شود، گفت: بعضی اطلاعات درست می‌دهند اما نتیجه غلط از آن می‌گیرند که این امر کاملا اشتباه است. در واقع آیا می‌توانیم بگوییم اتوبان یا بلند مرتبه باعث آلودگی هوا می‌شود؟ این مثل آن است که بگوییم ساخت چاقو باعث کشتن انسان‌ها می‌شود. در این بحث، مهم استفاده درست از ظرفیت‌ها است. وی در ادامه با انتقاد از انتقال اتوبوس‌ها و مینی بوس‌های فرسوده به پایتخت گفت: استفاده از اتوبوس‌ها و مینی بوس‌های فرسوده در شهر را ممنوع می‌کنیم، اما به دلیل ضعف مدیریت در اجرا از همین وسایل در تهران به‌عنوان سرویس نهادهای دولتی و غیردولتی استفاده می‌شود. 

قالیباف با اشاره به تصمیم دولت مبنی بر تولید موتور انژکتوری از شهریور سال ۹۵ گفت: این اقدام خوب است اما می‌توانیم از مردمی که از موتور استفاده می‌کنند، بخواهیم از موتور انژکتور استفاده کنند. چطور ما می‌توانیم ۱۰۰ هزار خودرو به مردم بدهیم اما نمی‌توانیم برای ۸ هزار پیکانی که در تهران به‌عنوان تاکسی فعالیت می‌کنند، کاری بکنیم. وی ادامه داد: تحت این شرایط باید کاری انجام دهیم و تصمیم بگیریم، نه آنکه ۶هزار و ۵۰۰ خودروی پیکان کاربراتوری به‌عنوان تاکسی را در تهران داشته باشیم. این خودروها که وزن آنها هزار و ۲۰۰ کیلوگرم است در سال بیش از ۱۲۰۰ کیلوگرم آلاینده 5/ 2 میکرونی وارد هوای شهر می‌کنند. آیا نمی‌توانیم برای این خودروها و یا نیسان‌های آبی فکری کنیم؟ رحمت الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران هم در این همایش از دادستان خواست به‌عنوان مدعی‌العموم به موضوع آلودگی هوا ورود پیدا کند. به گفته وی در ماده 668 قانون مجازات اسلامی، هر اقدامی علیه بهداشت عمومی ممنوع است و متخلفان و مرتکبان به یک سال حبس محکوم می‌شوند. با توجه به اتفاقاتی که در یک سال گذشته در شهر تهران رخ داده است دادستان باید به موضوع آلودگی هوا ورود پیدا می‌کرد.