علی رهبری: گدایی از دولت را کنار بگذاریم

ارکستر سمفونیک تهران باز هم به میان خبرها آمد؛ این‌بار اما نه به‌واسطه اجراهایی که در برنامه‌ آن تعیین شده بود بلکه به‌واسطه مشکلاتی که هنوز یک‌سال از بازگشایی آن نگذشته، به سراغش آمده است.

بازگشایی ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی ایران، وعده رئیس‌جمهور به اهالی موسیقی بود که ٢٥ اسفند سال گذشته با آمدن علی رهبری به ایران محقق و ارکستر بازگشایی شد. رهبری فارغ‌التحصیل آکادمی وین و دارای مدال طلای مسابقات جهانی رهبری ارکستر در فرانسه، چک و اسلواکی، دارای بالاترین نشان هنری از چک، اسلواکی، بلژیک و اسپانیاست و رهبر بیش از ۱۲۰ ارکستر سمفونیک است. او ١٠ سال قبل هم برای رهبری ارکستر سمفونیک تهران به ایران آمده بود که به گفته خودش به دلیل بی‌مهری‌هایی که دید، بازگشت. او اما از اسفند سال گذشته مدیریت هنری ارکستر سمفونیک تهران را برعهده گرفته است و در شهریور امسال در نشستی با اهالی رسانه، برنامه‌های این ارکستر را در قالب «مهر تا مهر» شرح داد. بااین‌حال از یکی، دو هفته قبل این ارکستر باز هم خبرساز شد و از رهبری تا دیگر مسئولان ارشاد در مورد وضعیت آن صحبت کردند. به گزارش ایسنا، حسین نوش‌آبادی، سخنگوی وزارت ارشاد، روزگذشته، ١٤دی گفت: «به‌دلیل تنگناهای مالی، فعالیت ارکستر سمفونیک ممکن است افت پیدا کند اما این ارکستر تعطیل نمی‌شود».

بهرام جمالی، مدیرعامل بنیاد فرهنگی- هنری رودکی، نیز روز ١٢ دی به مهر گفت: «از چندی قبل درباره مسئله دستمزدها و مباحث مربوط به اعتبارات ارکسترها با آقای رهبری صحبت کردیم. همچنین ما از آقای رهبری خواهش کردیم برنامه‌ریزی را طوری انجام دهد که روزهای شنبه و دوشنبه هر هفته مجموعه ارکستر سمفونیک تهران برنامه نداشته باشد زیرا ما از آن‌سو تمرین‌ها و برنامه‌های ارکستر موسیقی ملی ایران را هم داشتیم. ضمن اینکه برخی از سازها باید بین دو ارکستر تقسیم می‌شد».

آنچه تابه‌حال در مورد ارکستر سمفونیک تهران عنوان می‌شود، بیشتر مشکلات مادی بوده است. علی رهبری که این روزها در وین به‌سر می‌برد، معتقد است تمام مشکلات به مسائل مالی مربوط نمی‌شود. او در ابتدای صحبت‌هایش با بیان اینکه به علی مرادخانی (معاون هنری وزارت ارشاد) قول داده‌ است تا چهار هفته آینده مصاحبه نکند اما اگر کسی راجع به او صحبت کرد، توضیح خواهد داد، به «شرق» گفت: «آقای جمالی راهی را در پیش گرفته که باعث تعجب من است. اگر او می‌گفت که آمادگی چنین ارکستری را نداشتیم و نمی‌دانستیم تا این حد قرار است جدی باشد، آن‌وقت می‌شد مشکل را یک‌جوری رفع کرد اما او از اواخرمهر ماه موضوع را این‌طور مطرح کرد که برنامه‌ریزی‌ها با بودجه مطابقت ندارد. این موضوع، دروغ محض است چون هیچ برنامه‌ای بدون کنترل چندباره و خارج از نظارت او نبوده است. ما در خدمت ایشان و در مقابل رسانه‌ها برنامه مهر تا مهر را اعلام کردیم البته صحبت‌هایی در مورد بودجه شده بود اما این صحبت‌ها در مورد شش‌ماهه دوم بود که اپرا و... هم به برنامه‌ها اضافه می‌شد و ربطی به برنامه‌ریزی ما از مهر تا اسفند نداشت».

او افزود: «در یکی از جلسات که با حضور یزدانی، مسئول اداری و مالی، مشفق و تهمورس پورناظری به‌عنوان مشاوران آقای جمالی و چند حسابرس و بهرام جمالی برگزار شد، این بحث مطرح شد که مشکل آنها پیداکردن مخاطب است. در این جلسه آقای جمالی چنان جرئت و جسارتی از خود نشان داد که من متحیر شدم. او گفت محتوای برنامه رهبری آن‌قدر باارزش است که خودم شخصا مسئولیت را برعهده می‌گیرم تا مخاطب پیدا کنم و بلافاصله با آقای عمیدی که مسئولیت روابط‌عمومی بنیاد رودکی را برعهده دارد، صحبت کرد و گفت تمام انرژی خود را برای حل مسئله پیداکردن مخاطب بگذارد. بعد از آن هم من و ایشان در خدمت رسانه‌ها برنامه مهر تا مهر را اعلام کردیم. پس آنچه بیان شده است، حقیقت ندارد». رهبری در مورد کمبود بودجه گفت: «آقای جمالی می‌گوید عدم‌پرداخت به‌موقع حقوق نوازندگان به دلیل کمبود بودجه بوده اما اگر این‌طور است چرا حقوق فروردین و اردیبهشت نیز با دو، سه‌ماه تأخیر پرداخت شد؟ من این شش‌ماه را تحمل کردم و تمام سعی‌ام این بود که به من به‌عنوان مدیر هنری نیاز نباشد و بعد از مهرماه کارها را مدیر اجرائی انجام دهد اما حالا به یک مبصر، موکل و جنگجو تبدیل شده‌ام».

رهبری در پاسخ به صحبت‌های جمالی در مورد تمرین‌نداشتن ارکستر در روزهای شنبه و دوشنبه گفت: «این موضوع نمی‌تواند حقیقت داشته باشد چون در برنامه‌ریزی‌ای که در خردادماه انجام دادیم، ١٠ هفته برای تمرین و استفاده از سالن برای ارکستر ملی در نظر گرفتیم البته آن‌موقع آقای جمالی و من اعتقاد داشتیم ارکستر ملی از ابتدای مهر به این شکل نخواهد بود و با ارکستر سمفونیک کار می‌کند. به‌همین‌دلیل روزهای شنبه و دوشنبه از تمرین‌های ارکستر سمفونیک کم نشد اما به دلیل ضعف مدیریت، بی‌برنامگی و بداهه‌سرایی از مهرماه موضوع شنبه‌ها و دوشنبه‌ها دوباره مطرح شد و ما را در گرفتاری انداخت چون این مسئله پیش‌بینی نشده بود».

رهبر ارکستر سمفونیک در ادامه عنوان کرد: «این مشکل در ایام محرم خیلی حاد نبود تا اینکه در آبان، ضبط آهنگ‌سازان ایرانی را داشتیم که اختلاف من و جمالی به صورت واضحی شروع شد. بهرام جمالی گفت روزهای شنبه، یکشنبه و دوشنبه تعطیل و روزهای چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه به ضبط اختصاص داشته باشد تا سالن در سه روز ابتدایی هفته خالی باشد. اینجا بود که من عصبانی‌تر شدم و به سراغ آقای مرادخانی رفتم که با واسطه ایشان و آقای پیروزپی مسئله حل شد و ارکستر سمفونیک ١١ اثر آهنگ‌سازان ایرانی را ضبط کرد».

بهرام جمالی در بخشی از صحبت‌هایش با خبرگزاری مهر در مورد لغو کنسرت ارکستر سمفونیک تهران به رهبری ارول اردینج نیز چنین عنوان کرده بود: «پیتر باران، نوازنده خارجی این کنسرت، به دلیل شرایط نامساعد جوی، یک روز دیرتر به تهران رسید که با این حساب ما یک روز کامل را از دست دادیم؛ ضمن اینکه بعد از ورود این هنرمند به تهران، ساز وی شکست که همین موضوع موجب مشکلات دیگری شد. رپرتوار انتخاب‌شده هم دارای محتوای سنگینی بود که به دلیل کمبود زمان تمرین عملا نتوانست به کیفیت موردنظر دست پیدا کند. بنابراین آقای رهبری اعلام کردند که به دلیل این مشکلات، نمی‌توانند کنسرت را برگزار کنند».

اما رهبر ارکستر سمفونیک تهران روایت دیگری از این ماجرا بیان کرد: «رهبر مهمان ترک قرار بود شنبه ایران باشد. به دستور آقای جمالی هیچ سالنی برای ارکستر سمفونیک حاضر نبود؛ درحالی که از شنبه تا سه‌شنبه برای تمرین مشخص شده بود. با نگرانی دنبال سالنی برای تمرین بودیم و موفق نشدیم. درنهایت از روز یکشنبه اردینج شروع به تمرین کرد که متوجه شد چند نفر از نوازنده‌های خوب ارکستر نیامده‌اند. این نوازنده‌ها به دلیل نگرفتن چند ماه حقوق اعلام کرده بودند که دیگر به ارکستر نمی‌آیند و ما تمرین یکشنبه را با بدی گذراندیم. دوشنبه باز هم متوجه شدیم سالنی برای ارکستر سمفونیک درنظر گرفته نشده است. با کمک آقای پیروزپی ٧٠، ٨٠ نوازنده‌ را به یک سالن کُر که گنجایش ٤٥ نفر را دارد، منتقل کردیم. جمالی همان روز دستور داده بود سازهای کنتراباس را در اختیار گروه دیگری قرار بدهند و نوازنده‌های ما باید سازهای خودشان را می‌آوردند».

رهبری ادامه داد: «آقای باران نیز که قرار بود شنبه بیاید با یک روز تأخیر یکشنبه آمد و از دوشنبه برسر تمرین‌ها حاضر شد؛ اما مجبور شدیم به او بگوییم به سالن کر نرود چون جا نداشت. او دوشنبه‌شب رسیتالش را اجرا کرد و این درحالی بود که هیچ تبلیغی انجام نشده بود. اگر من با دوستان خبرنگار و آقای عمیدی هماهنگی نکرده بودم شاید او تنها در مقابل هشت نفر می‌نواخت. سه‌شنبه هم تمرین خوبی نداشتیم چون دو نوازنده جدید فلوت به جای نوازندگانی که حقوق نگرفته بودند، وارد گروه شده بودند که درنهایت وقتی چهارشنبه به اجرای ارکستر گوش کردم، فورا به سراغ شورای مشورتی رفتم و گفتم این ارکستر در سطح ما نیست و به دلیل دوستی‌ای که با اردینج داشتم این مسئله را برای او نیز توضيح دادم. شورا هم گفت با تمام تلاشی که باران و اردینج انجام داده‌اند ارکستر در سطحی نیست که روی سن برود».

رهبر سابق اپراهای لندن، ژنو، برن، پالرمو، بارسلونا و مالاگا درباره وضعیت ارکستر سمفونیک گفت: «باید گدایی از دولت را کنار گذاشت. دولت گناهی ندارد. وزیر و معاون وزیر هم تمام انرژی خود را صرف حمایت از ما کرده‌اند. اگر شما تهران را با هر شهر دیگر دنیا مقایسه کنید هیچ‌کدام شرایط و امکانات و کمک‌های دولتشان را مانند بنیاد رودکی ندارند. این‌همه سالن‌های مختلف را هم در اختیار ندارند. اگر در لندن، وین، پراگ و استانبول بنیادی با امکانات بنیاد رودکی وجود داشت، می‌بایست حداقل مخارج خودش و حقوق کارمندان و نوازندگانش را دربیاورد. حالا سودش را فراموش کنید».

او به بی‌برنامگی در این زمینه اشاره کرد: «اگر آنها تنها ارکستر حرفه‌ای مملکت را با این ۷۵ نوازنده بسیارعالی در اختیار داشتند، با این امکانات طوری مدیریت می‌کردند که با تبلیغ درست، قیمت‌های درست و تخفیف‌های درست مخاطب را جلب می‌کردند و مخارج را به‌جای گدایی‌کردن از دولت خودشان در می‌آوردند؛ نه اینکه مانند ۱۰ ماه گذشته یک هفته مانده به کنسرت تازه به فکر درست‌کردن پوستر بیفتند که اغلب چهارروزمانده به کنسرت با شرایطی بسیار بد و غیرحرفه‌ای آماده می‌شد».

رهبری با وجود این از خوش‌بینی‌اش برای حل مشکلات خبر داد: «با وجود تمام این مسائل، احساس من منفی نیست. قبل از پرواز به اتریش چند ساعت با آقای مرادخانی و پیروزپی صحبت کردم و با وقتی که آنها گذاشتند، به من ثابت شد که با جان و دل می‌خواهند کارها درست شود. آنها از من چهار هفته وقت گرفتند تا مشکلات را برطرف کنند. من هم در ١٨ ماده مسائل را مطرح کردم که ١٣ ماده آنها به مسائل مالی و پولی ارتباطی ندارد و بقیه موارد به قرارداد نوازندگان ارتباط دارد. من امید زیادی دارم که مسئله حل شود. امیدوارم شغلی را که یک‌عمر در کشورهای دیگر انجام داده‌ام بتوانم در کشور خودم انجام دهم».