آمار باورنکردنی قاچاق سوخت!

شب هنگام در جاده سراوان به خاش و امتداد آن تا زاهدان، در مجاورت مرزهای جنوب شرقی کشور در منطقه بلوچستان می توان انواع وسایل نقلیه ای را دید که سوخت حمل می کنند یا بشکه ها و گالن های خالی بنزین و گازوئیل را به مقاصد نامعلومی می برند. خودروهای تویوتای قدیمی که گاه پلاک خود را دستکاری کرده اند یا روی آن را پوشانده اند، موتورسوارانی که روی صورت خود را می پوشانند تا شناخته نشوند و ۲ گالن 70 لیتری سوخت را عقب موتور خود بسته اند و با نگاهشان از تو می خواهند که به آن ها نزدیک نشوی.

به گزارش صدای ایران، حسین بردبار در ادامه گزارش خود در خراسان نوشت: با دیدن این صحنه ها، این سوال برایم مطرح می شود که اگر از سال 90 طرح فروش سوخت توسط مرزنشینان تا شعاع 20 کیلومتری از مرز به درستی اجرا می شد، آیا باز شاهد قاچاق سوخت با گالن های 20 لیتری و به صورت خرده فروشی بودیم؟ کمااینکه در مدت کوتاهی که طرح اجرا شد قاچاق سوخت به شکل قابل توجهی کم شد.

اما به هر حال سفر به شهرهای سراوان و خاش در منطقه بلوچستان و همچنین زابل وزهک در منطقه سیستان فرصت خوبی است تا بتوان پدیده ناخوشایند قاچاق سوخت را که آفتی برای اقتصاد این منطقه و کشور شده است از نزدیک به صورت عینی مشاهده کرد.

گاهی آمار حیرت آوری از جابه جایی سوخت قاچاق در مرزهای شرقی کشور شنیده می شود. بر اساس برخی از برآوردهای اعلام شده توسط مسئولان استانداری سیستان و بلوچستان گاهی روزانه تا 4 میلیون لیتر سوخت ممکن است از مرزها قاچاق شود، اگرچه در ابتدا باور این ارقام کمی مشکل به نظر می رسد اما با سفر به بلوچستان و مشاهده عینی وقایع آن جا می توان به نتایج مشابهی دست یافت. از شهر زاهدان تا نقاط شرقی شهر سراوان در نزدیکی مرز که به عنوان یکی از مراکز اصلی تردد خودروهای حامل سوخت قاچاق است حدود 350 کیلومتر فاصله است و رفتن به آنجا 4ساعت زمان می برد. مسیر رفت را در طول روز می پیماییم که اوضاع ظاهری عادی دارد اما در مسیر برگشت به شب می خوریم که صحنه های قاچاق سوخت، تعجب و حیرت هر رهگذری را بر می انگیزاند.در طول 2ساعت طی مسیرسراوان به خاش حداقل 5 تا 6 وانت تویوتای قدیمی را می بینیم که به سمت مرزهای شرقی سوخت حمل می کنند.اگر تعداد این تویوتاها را درمیانگین وزن باری که یک تویوتا وانت می تواند حمل کند؛ یعنی حدود یک تن، ضرب کنید به رقم بالایی می رسید که شاهد قاچاق آن است!

کاروان های شب رو

البته رقم جابه جایی خودروهای تویوتای باری حامل بنزین یا گالن های خالی آن غیر از قاچاق کاروانی سوخت است که معمولا قاچاقچیان حرفه ای در نیمه های شب و هنگامی که جاده کاملا خلوت است انجام می دهند ومعمولا گازوئیل جابه جا می کنند. ساکنان این منطقه درباره این کاروان ها خاطراتی تلخ نقل می کنند.یکی از ساکنان سراوان در این باره به گزارشگر ما می گوید: ساعت حدود 12 شب بود که با همسرم در خودرو نشسته بودیم و به سمت سراوان می آمدیم .میان چند ده خودروی حمل کننده سوخت قاچاق گیرافتاده بودیم. از هرکدام که سبقت می گرفتیم ، یکی دیگر جلوی ما حضور داشت ومتوجه برخورد با یک کاروان حمل کننده سوخت قاچاق شدیم. نمی توانستیم به جلوی کاروان برسیم. همسرم که کمی ترسیده بود به من گفت که مدتی کنار جاده توقف کنم تا این کاروان رد شود و بتوانیم بدون آن که خطری ما را تهدید کند ، مسیر را طی کنیم.

به گفته وی این کاروان های حمل کننده سوخت قاچاق به صورت کاملا هماهنگ حرکت می کنند به طوری که معمولا چراغ اولین خودروی جلویی و آخرین خودروی انتهایی کاروان روشن است بقیه خودروها در میان این ۲خودرو وپشت سر هم با چراغ خاموش حرکت می کنند و اگر غریبه ای داخل آن ها شود با برخورد تند آن ها مواجه می شود.

تفاوت قیمت جذاب

در مسیر راه به مغازه ای می رسیم که صاحب آن مردی حدود 60 ساله است، وی با بیان این مطلب که مخارج زندگی بالاست، می گوید: از ۴ زن صاحب 50 فرزند شده است و درنتیجه خرج و مخارج بالایی هم دارد. البته وانمود می کند که مخارج زندگی خود را از همین مغازه درمی آورد اما گالن های سوختی که درکنار مغازه چیده شده است واقعیت دیگری رانشان می دهد. از مرد جوانی که ظاهرا یکی از پسران همان صاحب مغازه است می پرسم بنزین داری؟ می گوید: هرچقدر که بخواهی هست، می پرسم ، اگر ۳-۲ بشکه بخواهم داری؟( هربشکه معادل ۳ گالن 70 لیتری یعنی معادل 210 لیتر است ) نگاهی به من می اندازد واز ظاهرم می فهمد که اهل قاچاق کردن سوخت نیستم، می خندد ، با قدری احتیاط می گوید ، نه بابا ، مگر این جا پمپ بنزین است؟ زیاد داشته باشم درحد ۳-۲ تا 20 لیتری است! می پرسم از کجا می توانم ۳-۲ بشکه گیر بیاورم؟ می گوید: خاش گیر می آید ولی این جا نه! مرکزش خاش است، همه همان جا می زنند، ما هم گالن های خودمان را آن جا می بریم و می گذاریم و بنزین می زنند و می آورند. پیرمرد صاحب مغازه که به پرسش های مکرر من مقداری مشکوک شده است، می گوید: ما سرمایه زیادی نداریم که ۳-۲ بشکه به اینجا بیاوریم! آن مرد جوان هم می گوید: ما 6 یا 7 گالن ۲۰ لیتری داریم! ۳ بشکه حدود یک میلیون تومان می شود. می پرسم، حالا اگر بخواهم همین مقدار بخرم چطوری باید پیدا کنم؟ نگاهی به خودروی پژوی سواری همراه ما می اندازد و می گوید: با همین می خواهی ببری؟ می گویم ،شما چه کار داری با کدام خودرو می خواهم ببرم؟ پاسخ می دهد: اولا شما از خاش می آیید، اگر 30 گالن هم می خواستید آن جا گیرتان می آمد. حالا برو سراوان تا دلت بخواهد گیرت می آید! از او درباره قیمت گالن ها می پرسم، می گوید: من هر 20 لیتری را 35 هزار تومان می فروشم، 10 لیتری 18 هزار تومان. می پرسم، سراوان بشکه ای چند گیرم می آید، می گوید:سراوان ، گالن های 70 لیتری می فروشند، هرگالن 120 تا 125 هزار تومان است. ۳ تا 70 لیتری یک بشکه می شود که در مجموع از هربشکه ای 360 هزار تومان گیرت می آید.

از او درباره قیمت بنزین درآن طرف مرز پاکستان می پرسم، می گوید: قیمت ها آن جا خیلی بالاست.یک 20 لیتری، 60 هزار تومان است.تقریبا دو برابر قیمت این طرف مرز است.

تفاوت قیمت از زهک تا سراوان

هرچه از سراوان به سمت زابل و از منطقه بلوچستان به سمت سیستان پیش بروید، قیمت گالن های سوخت حامل بنزین کاهش می یابد. یک دلیل اصلی این مسئله به سهولت قاچاق از مرزهای بلوچستان و سخت شدن این کار در مرزهای سیستان به دلیل ایجاد دیوار مرزی و عوامل طبیعی مثل رودخانه خروشان هیرمند باز می گردد. به شهرهای زابل و زهک در مرز سیستان می رویم. جایی که مدتی است به دلیل بروز برخی مشکلات امنیتی دیوار مرزی حدود 60 کیلومتری درمرز ایجاد شده و همین موضوع مقداری جلوی قاچاق گسترده سوخت را گرفته است. با این حال وسط میدان اصلی شهر زهک گالن های متعدد حامل بنزین قابل مشاهده است که عده ای برای اندکی استفاده حاضر به فروش آن هستند. گوشه و کنار شهر زابل هم دست فروش های بنزین فراوان هستند. از یکی از آنان قیمت بنزین را می پرسم که می گوید: این بنزین برای خودروهای عبوری لیتری هزار تومان است، این درحالی است که قیمت هر 20 لیتری در سراوان بین 30 تا 35 هزار تومان است، می پرسم اگر مقدار زیادی بخواهم در زهک پیدا می شود، می گوید: بعد از کشیدن دیوار مرزی امکان جابه جایی زیاد سوخت محدود شده است ، شاید تنها از پل میلک ( مرز میلک در 17کیلومتری زهک ) و با دادن مقداری رشوه بتوانی چنین کاری انجام دهی!

ویژه خواری به طور اخص

حجت الاسلام و المسلمین حسن خدری ، امام جمعه زهک با بیان این که ایجاد دیوار مرزی توانسته ، مقداری قاچاق سوخت را کنترل کند، می گوید: قاچاق سوخت کنترل شده ولی کاملا تعطیل نشده است. شاید آن زمان که دیوار مرزی وجود نداشت می گفتیم که ویژه خواری وجود دارد اما الان به طور اخص ویژه خواری هست. چون الان مواد مخدر نه تنها کنترل نشده ، بلکه رشد کرده است و از روی دیوار مرزی جابه جا می شود. به گفته وی سوخت نیز از مسیرهایی از طریق تبانی با افراد به آن طرف مرز می رود. وی می افزاید: مسیر سوخت الان کنترل شده است، قبلا از همه جا می رفت ولی حالا گذرگاه های مشخصی دارد. وی با بیان این که برخی افراد از قاچاقچیان می ترسند و گاهی اوقات تبانی با آن ها از سر ترس انجام می گیرد، می گوید: سرباز افغانی ۲ میلیون تومان پول می گیرد و قاچاقچی را رد می کند. شب هم که می شود برق ها را در مرز قطع می کنند و با خودرو های تویوتا رد می شوند ولی این کارها خیلی محدود شده است.

به گفته وی یکی از افراد آگاه در استانداری سیستان و بلوچستان آمار قاچاق سوخت درمرزهای شرقی این استان را روزانه 5 میلیون لیتر اعلام کرده است که ماهیانه رقمی حدود 450 میلیارد تومان به قیمت فوب خلیج فارس می شود.

وی با بیان این که اکنون قاچاق سوخت توسط افراد عادی در این منطقه کنترل شده است، می گوید: گاهی دیده می شود که افرادی از بالای دیوار مرزی بطری های یک لیتری سوخت را به آن طرف می فرستند یعنی مسئله کنترل شده است اما درگذشته و قبل از کشیده شدن دیوار به همان اندازه که در بلوچستان وجود داشت در سیستان هم قاچاق سوخت می شد و روزی هم نبود که مجلس فاتحه ای در جایی نداشته باشیم.

برآورد قاچاق سوخت

محمد محبی، جانشین دبیرکمیسیون برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز استانداری سیستان و بلوچستان با بیان این که بررسی ها و برآوردهایی که از طریق مراجع مربوط به دست آورده ایم نشان می دهد روزانه حدود 3.5 تا 4میلیون لیتر فرآورده های سوختی از استان سیستان و بلوچستان خارج می شود، به خراسان می گوید:این برآورد در کل مرزهای سیستان و بلوچستان با کمک مرزبانی و سپاه پاسداران که به تازگی در منطقه سراوان مستقر شده و سایر مراجع مربوط به دست آمده است ، درحالی که کل گازوئیل توزیع شده در سطح استان روزانه یک میلیون و 350 هزار لیتر نفت گاز است که بین بخش های مختلف مصرف کننده سوخت نظیر صنایع و معادن و نیروگاه ها و خودروهای درون شهری و برون شهری و غیره توزیع می شود.

به گفته وی 80 درصد از این فرآورده های قاچاق از سایر استان ها به شهرستان های سیستان و بلوچستان می آید و درآن جا انباشته می شود و سپس به سایر روستاها و نقاط مرزی انتقال می یابد وتوسط شبکه های قاچاق به آن سوی مرزها به ویژه پاکستان که مصرف کننده اصلی نفت گازاست، انتقال می یابد.

دغدغه معیشت مرزنشینان

محبی معتقد است معیشت مرزنشینان یکی از دغدغه های اصلی مرتبط با موضوع قاچاق سوخت است زیرا یکی از علل اصلی قاچاق آن است که عاملان قاچاق برای گذران معیشت و روزمرگی خود به این مسئله روی آورده اند.

به گفته وی برای بهبود معیشت مرزنشینان چند طرح از سال 90 ابلاغ شد از جمله فروش سوخت مرزنشینان تا شعاع 20 کیلومتری از مرز که دراستان سیستان و بلوچستان اجرا کردیم و پی گیری می کنیم تا امسال نیز دولت اجرا کند.

گازوئیل: بیشترین قاچاق سوخت

محمد محبی، جانشین دبیر کمیسیون برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز استانداری سیستان و بلوچستان با بیان این که برخی برنامه ها ونظارت ها در راستای مبارزه با قاچاق سوخت از سال ۸۶ توسط کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان به ریاست استاندار انجام گرفته است، به خراسان می گوید: بیشترین قاچاق سوخت از استان سیستان و بلوچستان از نوع نفت گاز (گازوئیل) است. قاچاق بنزین در سال های ۸۶ و ۸۷ به سمت پاکستان انجام می شد اما از آن سال ها به بعد بیشترین حجم قاچاق سوخت در قالب گازوئیل و توسط کاروان های قاچاق است.

به گفته وی نکته حائز اهمیت، برای جلوگیری از قاچاق سوخت آن است که اقداماتی که در استان سیستان و بلوچستان به عنوان مرکز آزمایشی کشور برای مبارزه با قاچاق سوخت انجام شده است در سایر استان های همجوار نظیر کرمان و خراسان جنوبی نیز انجام گیرد زیرا بسیاری از سوخت های قاچاق شده در این منطقه از خارج از این استان سرمنشاء دارند.

اجرای چند طرح

محبی طرح منطقی کردن کارت سوخت توسط وزارت نفت با استناد به پیمایش از خودروها را جزو طرح های اجرا شده برای حل مسئله قاچاق سوخت می داند و می گوید: در این طرح سهمیه سوخت با توجه به تردد خودرو با استناد به بارنامه های الکترونیکی که کامیون ها دارند، تخصیص می یابد یا در حمل و نقل درون شهری داخل شهرها نیز برای خودروهای سنگین محدودیت ایجاد کردیم. مثلا اعلام کردیم که خودروهای درون شهری گرچه ۳۰۰ لیتر سهمیه دارند اما امکان برداشت یک جای بیش از ۱۵۰ لیتر برای خودروهای سنگین یا بیش از ۴۰ لیتر برای انواع خودروهای سبک را نمی دهیم.

محبی همچنین اجرای طرح جی پی اس آنلاین را برای نظارت بر عملکرد بیش از ۵ هزار دستگاه خودرویی که در استان تردد می کنند، از دیگر طرح های کنترل کننده قاچاق سوخت ذکر کرد و گفت: این طرح جزو مصوبات کمیسیون استان بوده است و ما نظارت می کنیم که در ازای تخصیص ۱۵۰ لیتر سوخت که به خودرو اختصاص می یابد به درستی مصرف می شود یا خیر؟

به گفته وی براساس مستندات سامانه جی پی اس کسانی که فعالیتی نداشته باشند به مراجع مربوط معرفی می شوند و جلوی تخلفات آن ها گرفته می شود و حتی کارت سوخت آن ها ابطال می شود.

به گفته وی بنزینی که وارد استان می شود برای مصرف خودروهای سوخت کش استفاده می شود که برای جلوگیری از این کار نیز طرح کدینگ کارت سوخت در شهرهای مرزی را اجرا کرده ایم به طوری که در مناطق مرزی مثل زابل، زهک، سیب سوران، سراوان و مهرستان اگر کارت سوخت دیگری در جایگاه استفاده شود اعلام می شود که این کارت مربوط به این منطقه نیست.

این مقام مسئول در استانداری سیستان با بیان این که خلاءهایی در نقاط مرزی ما وجود دارد و هنوز انسداد صورت نگرفته است، می گوید: در نقاطی از مرزهای سیستان انسداد دیواری صورت گرفته است که نظارت کاملی نیز روی موضوع قاچاق سوخت و امنیت مرزها انجام می شود.

وی با بیان این که سپاه یکی دو ماه است که در مرزهای سراوان مستقر شده و حتی کارهای عمرانی انجام می دهد، می افزاید: کارهایی از نوع جاده سازی و انسداد فیزیکی در مرزهای سراوان توسط سپاه در حال انجام است و اگر انسداد دیواری نیز صورت گیرد دیگر شاهد بحث قاچاق سوخت مثل منطقه سیستان نخواهیم بود اما مسئله این است که ما هزار و ۳۰۰ کیلومتر مرز خاکی داریم.

به گفته وی بیشتر مرزهای استان سیستان و بلوچستان به جز چند نقطه که کوهستانی است بقیه از نوع دشت صاف و مسطح و شبیه اتوبان است و نیاز دارد نظارت بیشتری بر آن شود و موضوع انسداد در آن جدی تر دنبال شود.

محبی می گوید: کلیه جایگاه های استان یک سیستم یکپارچه برای درخواست فرآورده های سوختی دارند که وزارت نفت بر آن نظارت دارد و این مسئله قابل بررسی است.

به گفته وی فرمانداری های مناطق در صورتی که جایگاه داران تخلف کنند جرایمی را برای آن ها در نظر می گیرند. البته گاهی اوقات ممکن است به حمل و نقل نیز بازگردد یعنی حتی جایگاه دار سوخت خرید کرده باشد اما مشکلی برای تهیه سوخت از انبار ایجاد شده باشد. البته یک انبار کوچک در شهر خاش وجود دارد اما گاهی اوقات باید سوخت از انبار مرکزی از زاهدان انتقال یابد.