عربستان و متحدانش، «درِ نیمه‌باز» روابط ایران و غرب را بستند!

با گذشت بیش از 24 ساعت از تأیید رسمی خبر اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی برجسته شیعه عربستانی توسط آل سعود، این موضوع به روشنی مشخص شده که واقعه مذکور، ابعادی فراتر از یک کشور و حتی منطقه داشته و جنبه های بین المللی برجسته و قابل توجهی در آن وجود دارد. یکی از این ابعاد، تلاش سعودی ها در کنار متحدان صهیونیست و آمریکایی خود برای ضربه زدن به روند دیپلماتیک اخیر در روابط ایران و غرب است.

به گزارش «تابناک»، همان گونه که انتظار می رفت، اعلام خبر اعدام شیخ نمر، رهبر شیعیان عربستان، با واکنشی شدید در میان شیعیان جهان، به ویژه در ایران مواجه شد. تجمع شب گذشته در مقابل سفارت عربستان در تهران، به ورود برخی افراد به ساختمان سفارت و وارد شدن خساراتی منجر شد که هرچند با حضور نیروی انتظامی، جلوی گسترده تر شدن ابعاد ماجرا گرفته شد، اما بحث درباره پیامدهای دیپلماتیک آن تازه آغاز شده است.

در همین راستا، شب گذشته وزارت خارجه عربستان سفیر جمهوری اسلامی ایران در این کشور را احضار کرد و اعتراض شدیداللحن دولت سعودی به مواضع مقامات ایرانی در خصوص اعدام شیخ نمر را به اطلاع وی رساند. این وزارتخانه همچنین ضمن طرح این ادعا که مواضع مقامات ایرانی دخالت در امور داخلی عربستان است، تهران را به قطع روابط دیپلماتیک تهدید کرد. 

در همین راستا، صبح امروز برخی منابع خبری شایعاتی را درباره تعیین مهلت از سوی دولت عربستان برای سفیر ایران جهت ترک این کشور منتشر کردند؛ شایعاتی که البته به سرعت با واکنش وزارت خارجه ایران مواجه و تکذیب شد.

با این حال، در تحلیل آنچه از روز گذشته در موضوع اعدام شیخ نمر رخ داده و اکنون نیز در جریان است، باید نگاه خود را از سطح صرف روابط دوجانبه ایران و عربستان فراتر برده و ابعاد بین المللی ماجرا را مورد توجه قرار داد؛ ابعادی که در شرایط کنونی، بیش از هر چیز با موضوع اجرای توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 و شکل گیری پویش های جدید در روابط ایران و غرب ارتباط دارد.

از این منظر، باید گفت که بی تردید، سعودی ها به طور کامل از واکنش هایی که اعدام یک روحانی برجسته شیعه، در کشورهای اسلامی و به طور خاص در ایران به همراه خواهد داشت، آگاه بوده و با علم به این ماجرا اقدام کرده اند. به عبارت دیگر، تجمع معترضان در مقابل سفارت و کنسولگری عربستان و حتی وقایعی فراتر از آنچه شب گذشته رخ داد و به سرعت کنترل شد، از قبل مورد پیش بینی سعودی ها قرار گرفته بود. 

بر این اساس، به طور قطع می توان گفت که یکی از اهداف اصلی عربستان سعودی از اعدام شیخ نمر در شرایط کنونی، تحریک احساسات مردمی در ایران به منظور سوءاستفاده های بعدی از آن بوده؛ به این ترتیب که اکنون ریاض می تواند از یک سو با طرح ادعای امنیت نداشتن کادر دیپلماتیک خود در ایران، تغییرات به وجود آمده در رویکرد سیاست خارجی ایران طی دو سال گذشته را در سطح جامعه بین المللی زیر سوال ببرد و از سوی دیگر، با فراهم کردن زمینه تشدید تنش ها با ایران و شعله ورتر کردن آتش منازعات منطقه ای، از این فضای متنشج برای جلوگیری از بهبود روابط دیپلماتیک ایران استفاده نمایند.

البته باید اشاره کرد که این اقدام سعودی ها، به طور کامل در هماهنگی با متحدان بین المللی خود، یعنی رژیم اسرائیل و همچنین تندروهای آمریکایی انجام می پذیرد که هر دوی این گروه ها نیز از همان ابتدا مخالف برجام بوده و در راستای ضربه زدن به آن، از هیچ تلاشی فروگذار نکردند. 

از تازه ترین نمونه های این اقدامات هماهنگ، می توان به موضوع تأیید قانون محدودیت صدور ویزای آمریکا برای افرادی که به ایران سفر کرده اند و همچنین طرح موضوع تحریم های جدید علیه ایران به بهانه آزمایش های موشکی اشاره کرد. هرچند در مورد نخست، وزیر خارجه آمریکا در نامه ای به همتای ایرانی خود تضمین داد که قانون محدودیت ویزا ضربه ای به اجرای برجام نمی زند و در مورد دوم نیز کاخ سفید اعلام کرد که «فعلاً» تصمیمی برای وضع تحریم های جدید علیه ایران ندارد، اما از یک سو، تلاش جمهوری خواهان در کنگره برای رسیدن به اهداف خود در این زمینه ادامه دارد و از سوی دیگر، تضمینی وجود ندارد که رئیس جمهور بعدی آمریکا نیز به همین رویکرد فعلی اوباما در این موضوع ادامه دهد. 

به این ترتیب، به طور خلاصه می توان گفت در دو سال و نیم اخیر، دستگاه دیپلماسی کشور با تلاش فراوان و شبانه روزی توانستند پرونده مذاکرات هسته ای را به نتیجه رسیده و به عبارت دیگر، با «کلید» دولت درِ روابط با غرب را نیمه باز کنند، اما عربستان و رژیم اسرائیل با فشار و لابی گری خود و همچنین تندروهای آمریکایی با سیاست های خصمانه خود، این در را در آستانه بسته شدن دوباره قرار دهند.