روزهای‌متفاوت سه رئیس‌جمهور در روز ۱۶ آذر

روزنامه وقایع‌اتفاقیه نوشت: حسن روحانی برای سومین سال پیاپی، سال جاری هم در مراسم روز دانشجو شرکت خواهد کرد. او فردا با حضور در دانشگاه صنعتی شریف، یک رکورد در سومین سال ریاست‌جمهوری خود باقی خواهد گذاشت.

رکورد او سه حضور پیاپی در سه سال اول فعالیت یک رئیس جمهوری در دانشگاه در روز 16 آذر است. روحانی در سه سال از ریاست جمهوری خود سه بار در مراسم روز دانشجو رفته است در‌حالی‌که احمدی‌نژاد درهشت سال فقط دو بار که فقط یکی از موارد آن یعنی سخنرانی در دانشگاه امیرکبیر در سال 1385 در فضای باز و با حضور دانشجویان بود.

این روند پی‌ درپی روحانی و انگیزه او برای حضور در دانشگاه در روز دانشجو می‌تواند، رکورد رئیس دولت اصلاحات را هم جابه‌جا کند. چراکه رئیس دولت اصلاحات درهشت سال فعالیت خود در کسوت ریاست جمهوری 5 بار در روز 16 آذر به دانشگاه رفت و حالا روحانی در هشت سال سه بار به دانشگاه رفته است، اما این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که احیای 16 آذر از سال 1376 بیش‌تر قوت گرفت.

اهمیت احیای 16 آذر از76 به بعد به این سبب است که این روز بیش از آن که صبغه آکادمیک و دانشگاهی داشته باشد رنگ و بوی سیاسی دارد و طبعا در دولتی که با شعار توسعه سیاسی بر سر کار آمده بود کارکرد بیشتری یافت تا دولت‌های قبلی که دل مشغول سازندگی و جنگ تحمیلی بودند. مگر اینکه روحانی بخواهد در سال‌های آتی این رکورد را جابه‌جا کند.

در نخستین 16 آذر رئیس دولت اصلاحات، تهران به خاطر میزبانی سران کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (سازمان همکاری‌های اسلامی) تعطیل بود و امکان حضور رئیس جمهوری جدید در دانشگاه وجود نداشت، اما رئیس دولت اصلاحات در نخستین سالروز دوم خرداد و در سال 77 به دانشگاه تهران رفت و نطق مشهوری ایراد کرد که بخش‌هایی از آن در فیلم «بوی کافور- عطر یاس» بهمن فرمان آرا هم آمده است.

رئیس جمهوری وقت ایران به دانشگاه رفت و از مشروطیت و جمهوریت گفت. این مراسم به شدت تحت‌تأثیر چند فقره قتل سیاسی قرار داشت و هنوز وزارت اطلاعات اطلاعیه مشهور درباره دخالت «برخی عوامل خودسر» در قتل فعالان سیاسی و فرهنگی فروهرها و مختاری و پوینده- را صادر نکرده بود. در این سخنرانی بود که رئیس دولت اصلاحات گفت: «در پی قهرمان نباشید».

حضور رئیس جمهوری در دانشگاه در حالی به دلیل بیماری به تعویق افتاد که سال قبل با تن تب دار به مراسم رفته بود. با توجه به واقعه کوی دانشگاه در همان سال و زندانی‌شدن برخی چهر‌های سیاسی فضای دانشگاه پر تنش بود. البته چند روز بعد رئیس دولت اصلاحات به دانشگاه علم وصنعت رفت. فضا انتخاباتی بود و درپیش‌بودن انتخابات مجلس ششم و بحث کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی جامعه و دانشگاه را به شدت سیاسی کرده بود. سخنان او انتظار روزنامه‌های اصلاح طلب را که پر تعداد و مؤثر بودند برآورده نکرد، اما اصل گفت‌وگو مورد استقبال قرار گرفت.

رئیس دولت اصلاحات در حالی در مراسم 16 آذر شرکت کرد که دانشجویان، نگران کاندیدا نشدن او برای دوره بعد بودند. توقیف شماری از مطبوعات در اردیبهشت همان سال فضای جامعه را تغییر داده بود و صدای رئیس جمهوری هم دیگر چندان به گوش مردم نمی‌رسید. هنگامی که حاضران شعار دادند: «افشا کن- افشا کن» او پاسخ داد: «مطلبی برای افشاگری ندارد». این سخن به مذاق روزنامه محوری اصول‌گرایان بسیار خوش نشست و به استهزای کسانی پرداخت که مدام از رئیس دولت اصلاحات افشاگری می‌خواستند.

اولین سال دور جدید ریاست جمهوری رئیس دولت اصلاحات همراه بود با کسب 22 میلیون رأی و بعد آن واقعه 11 سپتامبر 16آذر به دلیل تقارن با ایام سوگواری حضرت علی (ع) برگزار نشد ولی بعدتر دیدار محدودی با دانشجویان برگزیده داشت. در همین جمع بود که گفت: «از سکوت دانشگاه نباید شادمان بود» و جمله‌ای که روزنامه‌نگاران ارگان صدا‌و‌سیما به عنوان تیتر برگزیدند: «باز هم می‌گویم اعتدال».

16 آذر 1381 رئیس جمهوری در مراسم روز دانشجو حاضر نشد. پیش از آن هم خود گفته بود: «فکر نمی‌کنم امسال 16 آذر جایی بروم. البته همیشه مخلص دانشجویان هستم و با آنان گفت‌وگو می‌کنم و ان‌شاءالله در موقع مقتضی دیدار و گفت‌وگو خواهم داشت».

در این سال فضای سیاسی کشور از یک سو تحت تأثیر موفقیت اصول گرایان در انتخابات شوراها به ویژه شورای شهر تهران قرار داشت و از‌طرف‌دیگر موضوع انتخابات مجلس هفتم و احتمال رد صلاحیت گسترده موجب شد رئیس دولت اصلاحات ملاحظه کند و در مراسمی شرکت نکند.

در آخرین سال ریاست جمهوری رئیس دولت اصلاحات متفاوت‌ترین 16 آذر رقم خورد. فضا به شدت رادیکال شده بود. با تشکیل مجلس هفتم دانشجویان اصلاح طلب و تحول‌خواه احساس نومیدی می‌کردند و رئیس دولت اصلاحات را به خاطر برگزار‌کردن انتخابات مجلس هفتم مقصر می‌دانستند. 

برخی دانشجویان معترض هم حین سخنرانی خاتمی «هو» کردند. هرچند که گفته شد این «هو» هنگامی بوده که رئیس جمهوری نام یک نهاد را بر زبان آورد نه اینکه متوجه خود او باشد، اما این‌طور تعبیر شد که سخنی از خود او را هو کرده‌اند و همان جا بود که آن جمله را بر زبان آورد با این مضمون که تردید دارد جانشین او نیز در فضایی باز و آزاد با دانشجویان گفت‌وگو کند و با این طعنه و کنایه که «ان شاء الله بعد از من کسانی می‌آیند که خوب عمل خواهند کرد».

رئیس جمهوری دیگر بر سر کار آمده بود. محمود احمدی نژاد که نگاه کاملا متفاوتی با سلف خود داشت و به خاطر مطرح‌کردن بحث هولوکاست مورد توجه رسانه‌های جهان قرار گرفته و نام او بر سر زبان‌ها افتاده بود. تهران در این روز به سبب شدت آلودگی هوا تهران تعطیل شد و سانحه سقوط یک فروند هواپیمای سی-130 در 15 آذر حامل نیروهای نظامی و جمعی از خبرنگاران و مرگ نزدیک به 100 نفر فضای جامعه را تحت تأثیر قرار داد. رئیس جمهوری جدید که بر دانشگاهی بودن خود تأکید داشت در سیستان و بلوچستان بر کاهش شهریه دانشگاه آزاد تأکید کرد تا مسیر نگاه‌ها را به سوی این دانشگاه بیرون از اراده دولت تغییر دهد.

20 آذر 85، اما محمود احمدی نژاد با چهار روز تأخیر به دانشگاه صنعتی امیر کبیر رفت. شاید برای این که ثابت کند می‌تواند با همان سعه صدر رئیس دولت سلف خود با دانشجویان گفت‌وگوی کند، اما فضا رادیکال بود و با اعتراضات شدید رو‌به‌رو شد. رئیس جمهوری اصول‌گرا همان شب در وبلاگ خود - که بسیار دیر به دیر به روز می‌شد - نوشت: «جلسه امروز نشانه وجود آزادی در دانشگاه بود». این مواجهه، اما سبب شد سال‌های بعد از حضور در مراسم 16 آذر منصرف شود و به جمع‌های دانشجویی اصول‌گرا برود. از جمله در آن غروب بارانی که با لباس خیس در دانشگاه امام صادق‌(ع) ظاهر شد. 

محمود احمدی نژاد در سال 85 به صورت سر زده در جمع دانشجویان دانشگاه امام صادق (ع) حاضر شد و زیر باران مورد استقبال قرار گرفت

رئیس جمهور در سال 86 زودتر از 16 آذر به دانشگاه علم و صنعت رفت، اما پرسش و پاسخ مرسوم در کار نبود.

16 آذر 87 تحت تأثیر ابتکار علی لاریجانی رئیس مجلس هشتم قرار داشت. زیرا در «همایش سی سال قانون گذاری» برخی سیاسیون را نیز دعوت کرده بود که سابقه نمایندگی یا ریاست مجلس قانون‌گذاری را داشتند، اما خبری از محمود احمدی نژاد نبود. روز دانشجو، اما به رسم گذشته برگزار نشد. در فضای ملتهب 88 قاعدتا مراسم رسمی روز دانشجو برگزار نشد و رئیس جمهوری می‌دانست که چنین امکانی فراهم نیست. سال بعد (89) و بعد هم احمدی نژاد نرفت. در جامعه نیز انتظاری وجود نداشت زیرا خبر اول، زمان اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و قیمت بنزین و عزل وزیر امور خارجه به شکل غیر متعارف بود و همه‌جا یک واژه شنیده می‌شد: «یارانه». سرانجام سال 91 پس از 6 سال به دانشگاه صنعتی شریف رفت. در این 6 سال البته چند بار در دانشگاه‌ها حضور یافته بود، اما نه در 16 آذر و نه در جمع‌های دانشجویی. از جمله در دانشگاه شهید بهشتی به منظور تقدیر از یک استاد در سال 89، در دانشگاه تهران برای شرکت در همایش حکمت مطهر در همین سال و حضور بر سر مزار 5 شهید گمنام دانشگاه امیرکبیر، اما آخرین حضور احمدی نژاد در جمع دانشجویان از جنس 16 آذر را باید همان 20 آذر سال 1385 در دانشگاه امیر کبیر دانست.

در این سال محمود احمدی نژاد به واسطه حواشی که بر سر خانه‌نشینی 11 روزه، ماجرای مرتضوی و آغاز بحث‌ها برای کاندیداتوری اسنفدیار رحیم مشایی به شدت مورد انتقاد جناح‌های مختلف سیاسی قرار داشت. برخی گمان می‌کردند او در آخرین سال از ریاست جمهوری خود، در روز 16 آذر به دانشگاه می‌رود، اما این گمانه زنی خیلی زود رنگ باخت و این‌گونه پرونده احمدی نژاد در روز 16 آذر بسته شد.

اولین حضور حسن روحانی در قامت رئیس جمهوری در یک دانشگاه در 16 آذر 1392 رقم خورد. زمانی که دولت نوپای او هنوز گام‌های ابتدایی خود را بر می‌داشت و این حضور او نشان می‌داد، سعی در احیای سنت سخنرانی رئیس جمهوری در روز 16 آذر دارد و نمی‌خواهند کارنامه‌ای مانند احمدی نژاد از خود به جای بگذارد. او در این سخنرانی حرف‌هایی زد که بعضا به مذاق رسانه‌های اصول‌گرا جور در نیامد. او گفت: دانشگاه خانه احزاب نیست، اما کارگاه سیاست است، خیلی از آمارهای دولت قبل را نگفتم آستانه تحمل خود را بالا ببریم، سانتریفیوژ باید بچرخد، اما زندگی مردم و اقتصاد هم باید بچرخد و. . . »

سال بعد و در سال 1393 روحانی نشان داد، برای حضور در میان دانشجویان عزمی جزم دارد و این‌بار به دانشگاه علوم پزشکی ایران رفت. دانشگاهی که در دولت احمدی نژاد منحل شده بود و دولت روحانی آن را دوباره احیا کرده بود، اما این جلسه با حواشی خاص خود همراه بود که شعار برای رفع حصر از جمله آنها بود. همچنین بسیج دانشجویی به‌دلیل سخنرای‌نکردن در مراسم 16 آذر، پیام خود را به صورت کتبی خطاب به رئیس جمهوری منتشر کرد. در بخشی از پیام تشکل بسیج آمده است: ما راه برون رفت از سختی‌ها و ناملایمات را اتکاء به قوت داخلی و همچنین اقتصاد مقاومتی می‌دانیم نه اینکه چشمان‌مان را در انتظار سراب بیگانگان به سخره، بی‌بهرگی بنشانیم.

16 آذر امسال نیز برنامه روحانی برای حضور در دانشگاه صنعتی شریف قطعی شده است. سخنرانی فردای روحانی در دانشگاه قرار است کوتاه باشد و بخش زیادی از آن صرف مطرح‌شدن سؤالات دانشجویان شود. یکی از حواشی‌ پیش آمده برای این سخنرانی، اما این است که برخی عنوان می‌کنند در این مراسم بیش از آنکه دانشجویان در مراسم حضور داشته باشند مسئولان حضور دارند که معاون فرهنگی وزارت علوم دراین‌باره می‌گوید: « براساس برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته ۳۰۰ نفر از دانشجویان شرکت‌کننده از دانشگاه شریف بوده و مابقی از سایر دانشگاه‌ها خواهند بود. در مجموع یک هزار و ۲۵۰ نفر در این مراسم شرکت خواهند کرد که ۱۵۰ نفر از آنها اساتید، مسئولان فرهنگی و تعدادی از دیگر مسئولان خواهند بود و مابقی آنها دانشجویان خواهند بود».