معمای جنگنده روسی در سوریه
محمدحسین جهان‌پناه؛ روزنامه‌نگار حوزه هوانوردی و دفاع در یادداشتی در شرق نوشت:
حادثه سرنگونی بمب‌افکن روسی بر فراز مرز مشترک سوریه و ترکیه را از جهات فراوانی می‌شود بررسی کرد. ترکیه مدعی است جنگنده روسی حریم هوایی این کشور را تا ٢,٩ کیلومتر نقض کرده و باوجود ١٠ مرتبه اخطار در طول پنج دقیقه، هواپیما تا زمان نقض حریم هوایی این کشور همچنان به مسیر خود ادامه داده است؛ ادعایی که روسیه به‌کلی آن را رد می‌کند. با وجود این آن‌طور که منابع غیررسمی نیروی هوایی ایالات متحده گزارش داده‌اند، جنگنده روسی در داخل حریم هوایی سوریه و پس از عبوری کوتاه از آسمان مرزی ترکیه، هدف قرار گرفته است. درواقع، با توجه به جغرافیای نوار مرزی در منطقه موردنظر که چندان هم سرراست نیست و مدت کوتاهی که ترکیه مدعی نقض حریم هوایی‌اش است، چنین واکنش تندی مورد انتظار نبوده است. این موضوع وقتی مشکوک‌تر می‌شود که بدانیم این حادثه در فاصله چند روز پس از آن رخ داده است که ترکیه نسبت به بمباران مناطق ترکمن‌نشین سوریه در نزدیکی مرز ترکیه، به روسیه به‌شدت هشدار داده بود. به‌علاوه، در چند ماه گذشته تنش هوایی روی مرز سوریه با ترکیه در بالاترین حد خود از زمان توافق آمریکا و روسیه برای هماهنگی عملیات‌های هوایی با یکدیگر بوده است. اوایل مهرماه گذشته (اکتبر) اف١٦های ترکیه با جنگنده‌های سوخو٣٠اس‌ام روسیه روی مرزهای سوریه به دلیل نقض حریم هوایی رودررو شده بودند. گفته می‌شود جنگنده‌های روس در آن زمان برای پنج دقیقه، قفل راداری خود روی جنگنده‌های ترک را حفظ کرده بودند. بااین‌حال، ماجرا به برخورد جدی منتهی نشد و درنهایت دوطرف بدون اشاره‌ای جدی از موضوع گذشتند. ضمن اینکه اگرچه پروتکل‌های استاندارد پدافند هوایی کشورها در برابر نقض حریم هوایی در این شرایط متفاوت است، اما سناریوي معمول به‌این‌ترتیب است که ابتدا به هواپیمای متخاصم برای خروج از حریم هوایی کشور، اخطار داده می‌شود. سپس در صورت توجه‌نکردن هواپیمای ناشناس، جنگنده‌های آماده‌باش برای اسکورت هواپیمای ناشناس تا مرز یا برای مقابله در صورت مشاهده حرکتی خصمانه به منطقه اعزام میشوند. به‌این‌ترتیب اگرچه منابع ارتش ترکیه مدعی‌اند در طول پنج دقیقه پیش از سرنگونی هوایی، ١٠ بار به جنگنده روسی برای خروج از حریم هوایی ترکیه اخطار داده‌اند، بااین‌حال، سرنگون‌کردن هواپیمای روس همچنان حرکتی خصمانه محسوب می‌شود. ارتش ترکیه قطعا از وضعیت ترافیک هوایی آسمان سوریه بی‌اطلاع نبوده است. درحال‌حاضر آسمان سوریه میزبان ترافیک سنگینی از جنگنده‌های کشورهای مختلفی است که در حملات هوایی علیه داعش شرکت دارند. درواقع، اساس توافق چند ماه گذشته روسیه و آمریکا بر سر عملیات هوایی در سوریه، اساسا به دلیل جلوگیری از برخوردهای خطرناکی مثل این انجام شده بود.
ترکیه می‌گوید نمی‌دانسته هواپیما روسی بوده است. اگر چنین فرضیه‌ای را قبول کنیم، تصویر حادثه اندکی تغییر می‌کند. روابط مرزی سوریه و ترکیه در سه سال گذشته در آشفته‌ترین حالت خود بوده است. این موضوع زمانی شدت گرفت که در سال ٢٠١٢ یک جنگنده آراف٤ نیروی هوایی ترکیه توسط پدافند هوایی ساحلی سوریه سرنگون شد و تنش مرزی میان دو کشور به اوج خودش رسید. از این زمان به بعد ترکیه شدت عمل پدافند خود روی مرزهایش با سوریه را افزایش داد. به‌طوری‌که یک سال بعد، پدافند هوایی ترکیه ابتدا یک هلیکوپتر میل١٧ سوری را روی مرز این کشور سرنگون کرد و به فاصله چند ماه بعد، یک میگ٢٣ نیروی هوایی سوریه نیز توسط اف١٦های نیروی هوایی ترکیه سرنگون شد. به‌این‌ترتیب اگر تصور کنیم ترکیه جنگنده روسی را با جنگنده سوری اشتباه گرفته، تصویر ماجرا کاملا تغییر می‌کند. مشکل اینجاست که این ادعا را نمی‌شود به‌سادگی پذیرفت. به‌ویژه که همین حالا هم افکار عمومی در شبکه‌های اجتماعی باور دارند که ترکیه می‌خواهد با این بهانه، ماجرا را این‌طور توجیه کند. به‌ویژه که ادعای ترکیه مبنی بر اطلاع‌نداشتن این کشور از روسی‌بودن هواپیما، یک روز پس از سانحه منتشر شده است؛ آن‌هم پس از مجموعه غریبی از اقدامات دولت ترکیه و تماس‌نگرفتن به‌موقع مقامات این کشور با روسیه برای جلوگیری از افزایش تنش‌های احتمالی که پیامد مستقیم چنین حادثه‌ای شمرده میشوند. اما مشکل دیگری هم هست. اگر ترکیه واقعا تا این حد نسبت به نقض حریم هوایی‌اش توسط رقبای منطقه‌ای خود ناخشنود است، آیا حاضر است با پیامد برخورد مشابهی از سوی همسایگانش نیز کنار بیاید. براساس گزارشی که ویکی‌لیکس به‌تازگی منتشر کرده، جنگنده‌های ترکیه فقط در سال گذشته میلادی دوهزارو ٢٤٤ مرتبه حریم هوایی یونان را نقض کرده بودند؛ یونانی که ترکیه از دیرباز روابط بسیار پرچالشی با این کشور داشته و دوطرف حتی درگیری هوایی مرزی هم داشته‌اند. به‌این‌ترتیب اتخاذ تصمیمی مشابه از سوی یونان می‌توانست به شرایطی مشابه یا حتی بدتر برای ترکیه بدل شود. شاید سؤال اصلی این باشد در شرایطی که حتی فرانسه و بسیاری از کشورهای غربی در جنب‌وجوش یارگیری برای مقابله با داعش هستند، ترکیه دقیقا می‌خواهد کجای صفحه شطرنج حوادث خاورمیانه قرار گیرد؟
منبع: روزنامه شرق
گزارش خطا
آخرین اخبار