آشنایی با تاریخچه و قابلیت‌های سامانه دفاعی اس-٣٠٠
مقام‌های روسیه سرانجام خبر انعقاد قرارداد انتقال سامانه دفاع موشکی اس-٣٠٠ را اعلام کردند. اکنون به‌نظر می‌رسد این خرید به مراحل نهایی خود نزدیک می‌شود. اس-٣٠٠ مانند بسیاری از سلاح‌های امروزی دیگر، ویژگی‌های فنی و نظامی بسیاری دارد که باعث شده است کشورهای بسیاری از سراسر جهان مشتری آن باشند. کشورهایی مانند الجزایر، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، بلاروس، بلغارستان، چین، یونان، قزاقستان، اسلواکی، روسیه، اوکراین، ونزوئلا، ویتنام، مصر، کرواسی و... نیز ازجمله مشتریان این سامانه دفاع هوایی هستند. در این مقاله برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های فنی این سپر دفاعی را همراه با تاریخچه طراحی و ساخت و همچنین تغییر و تحولات آن، با هم مرور می‌کنیم.
اس-٣٠٠ یک سامانه موشکی سطح به هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌هاست که شرکت همکاری‌های صنعتی آلماز، اواخر دهه ١٩٧٠ آن را برای نیروی دفاع هوایی شوروی ساخت. مدل‌های مختلف این موشک در نام‌گذاری ناتو با نام‌های سام ١٠، سام ١٢ و سام ٢٠ شناخته می‌شوند. ایران نیز مشتری اس-٣٠٠ از نوع PMU است که یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های زمین به هوا محسوب می‌شود و توانایی آن را دارد که اهدافی در ارتفاع حداکثر ٢٧ کیلومتری را منهدم کند. این سامانه توانایی پیگیری هم‌زمان صد هدف و درگیری هم‌زمان با ١٢ هدف را دارد. زمان آماده‌سازی این سامانه حدود پنج دقیقه و موشک‌های آن از نوع انبارشونده است. موشک‌های انبارشونده، مانند مهمات معمولی در مدت عمر مفید خود به هیچ‌گونه عملیات نگهداری نیاز ندارند. مدل‌های پیشرفته اس-٣٠٠ توانایی اجرای تاکتیک «بزن‌دررو» را دارند که بقاپذیری آنها را در شرایط جنگی افزایش می‌دهد و در شرایط ویژه می‌توانند به‌عنوان سلاحی تهاجمی عمل کنند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سامانه اس-٣٠٠، توانایی شناسایی و شکار انواع هواپیماهاست، به‌همین‌دلیل می‌توان گفت تقریبا همه جنگنده‌های نسل چهارم مانند اف-١٥ و اف-١٦ در مقابل سامانه اس-٣٠٠، هیچ حرفی برای گفتن ندارند، البته شاید فقط هواپیماهای فوق‌العاده رادارگریز بی-٢ و جنگنده اف-٢٢ راپتور بتوانند در مقابل اس-٣٠٠ کاری از پیش ببرند. تولید گسترده اس-٣٠٠ در سال ١٩٧٥ آغاز شد، اما خانواده ضدبالستیک وی‌پلاس در سال١٩٨٧ تولید شدند. تاکنون سیستم راداری و برد این پدافند چندین بار بهبود یافته و به‌روزرسانی شده است. رقیب غربی اس-٣٠٠، پدافند آمریکایی MIM ١٠٤ پاتریوت است. در مواقع لزوم می‌توان از اس-٣٠٠ به‌عنوان سیستم تهاجمی نیز استفاده کرد. موشک‌های نیمه‌متحرک از خانواده وی این سیستم با سوارشدن روی وسایل نقلیه زرهی و استفاده از قابلیت «بزن‌دررو»
(shoot & scoot) می‌توانند اهداف مدنظر را شکار کرده و سپس محل خود را تغییر دهند. ارتش روسیه، از سال٢٠٠٦، نمونه پیشرفته‌تری از این سامانه به نام اس-٤٠٠ تریموف (یا طبق نام‌گذاری ناتوSA-٢١) را به خدمت گرفته که تا ٤٠٠ کیلومتر برد دارد. اولین مدل این موشک با نام اس-٣٠٠پی برای نخستین‌بار در سال ١٩٧٩ در شوروی عملیاتی شد، هرچند تکامل آن از سال ١٩٦٩ به منظور ساخت موشک سطح به هوایی با برد ٧٥ کیلومتر که هم در نیروی زمینی و هم در نیروی دریایی استفاده شود، آغاز شده بود. این موشک در ابتدا برای رهگیری هواپیماها و موشک‌های کروز ساخته شده و بعدها توانایی رهگیری موشک‌های بالستیک نیز به آن افزوده شد. از جدیدترین مدل‌های این سامانه می‌توان به سامانه اس-٣٠٠ پی‌ام‌یو اشاره کرد که یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های زمین به هواست و می‌تواند اهدافی واقع در ارتفاع حداکثر ٢٧ کیلومتری را منهدم کند. اس-٣٠٠ شباهت زیادی با سامانه پدافندی آمریکایی ام‌آی‌ام-١٠٤ پاتریوت دارد. این سامانه تهدیدی برای همه هواپیماهای آمریکایی (البته به‌جز هواپیماهای فوق‌العاده رادارگریز بی-٢ و جنگنده اف-٢٢ راپتور) به شمار می‌رود، به‌همین‌دلیل پیش‌بینی می‌شود مأموریت حمله به سیستم‌های اس-٣٠٠ به جنگنده‌های اف-٢٢ واگذار شود. اس-٤٠٠ پیروزی با نام ناتو سام-٢٠، سیستم موشکی تکامل‌یافته اس-٣٠٠ است که در سال ١٩٩٩ معرفی و از سال ٢٠٠٦ وارد فعالیت در ارتش روسیه شده است.
تاریخچه اس-٣٠٠
موشک سطح به هوای اس-٣٠٠ در سال ١٩٧٩ برای دفاع از ساختمان‌های حساس و مهم شوروی ساخته شد. این سامانه پدافندی سپس با تکمیل و توسعه بیشتر برای دفاع در برابر موشک‌های بالستیک به‌کار می‌رود. تاکنون چندین نوع سامانه پدافندی اس-٣٠٠ با موشک‌های متفاوت و سیستم‌های راداری بهینه‌شده، افزایش ویژگی مقابله با اخلال الکترونیک، افزایش دقت برخورد با هدف به‌ویژه برای اهدافی که در ارتفاع کم پرواز می‌کنند و موشک‌های بالستیک طراحی شده است.
انواع سامانه اس-٣٠٠
حدود ٤٠ سال از زمان طراحی و ساخت اولین نمونه‌های سامانه اس-٣٠٠ می‌گذرد. در این مدت تغییرات بسیاری در این سامانه پدید آمده و برای انواع مختلفی از کاربردها، بهینه‌سازی شده است. درادامه با برخی از انواع سامانه اس-٣٠٠ آشنا می‌شویم.
اس-٣٠٠پی: یکی از اولین موشک‌های این مجموعه است که به سفارش وزارت دفاع روسیه تولید شد. این موشک می‌تواند کلاهکی به وزن ١٣٣ کیلوگرم با بیشینه برد ٤٧ کیلومتر را حمل کند. کمترین برد آن پنج کیلومتر است و می‌تواند در ارتفاع ٣٠ متری پرواز کند. سرعتش به سه کیلومتر در ثانیه می‌رسد و در ٢٨ ثانیه می‌تواند از خود عکس‌العمل نشان دهد. زمان آماده پرتاب‌شدنش کمتر از پنج دقیقه است.
اس-٣٠٠اف: مدل اس-٣٠٠اف را که در سال ١٩٨٤ ساخته شد، می‌توان روی کشتی‌ها نصب کرد. سرعت آن چهار هزار و ٦٨٠ کیلومتر در ساعت است و می‌تواند کلاهکی به اندازه کلاهک مدل اس-٣٠٠پی ولی با بردی دو برابر (حدود ٩٠ کیلومتر) را با خود حمل کند. کمترین برد آن هفت‌کیلومتر و سقف پروازش ٢٥ کیلومتر است. نیروی پیش‌رانش آن با سوخت جامد تأمین می‌شود. یک سیستم راداری روی آن نصب شده است که می‌تواند در یک زمان شش هدف را شناسایی و نابود کند.
اس-٣٠٠اف‌ام: مدل اس-٣٠٠اف‌ام سال ١٩٩٠ و برای نیروی دریایی ساخته شد. بیشینه سرعت آن به ١٠ هزار کیلومتر در ساعت می‌رسد، وزن آن هزار و ٤٨٠ کیلوگرم است. طول آن ٧,٥ متر، قطرش ٠.٥٢ متر و فاصله دوسر بالچه‌های عقب ١.٠٣ متر است. برد آن ٩٠ کیلومتر است و می‌تواند ١٥٠ کیلوگرم کلاهک را با خود حمل کند و در ارتفاع ٢٥ هزارمتری پرواز می‌کند.
اس-٣٠٠وی: مدل اس٣٠٠وی روی یک خودرو شنی‌دار یا زنجیردار نصب می‌شود، به‌همین‌دلیل قابلیت تحرک این سیستم در خارج از جاده بسیار بیشتر از انواع دیگر است. در این سیستم تأکید بیشتری روی دفاع ضدبالستیک شده و یک رادار مخصوص برای درگیری با موشک‌های بالستیک برای این سیستم تهیه شده است.
اس-٤٠٠، نسل جدید پدافند هوایی
سامانه زمین به هوای اس-٤٠٠، مشهور به پیروزی (Triumf) نسل جدید سیستم پدافند هوایی روسیه است که «مرکز طراحی آلماز» (Almaz Central Design) آن را طراحی کرده است. این سامانه، ارتقایافته خانواده پدافند هوایی اس-٣٠٠ به‌شمار می‌رود. قابلیت‌های این سامانه زمین به هوا، از قابلیت‌های سیستم‌های دیگر خانواده اس-٣٠٠ بسیار بیشتر است، ازجمله اینکه برد آن حداقل دو برابر بیشتر از برد ام‌آی‌ام-١٠٤پاتریوت (MIM-١٠٤ Patriot) است. اس-٤٠٠ می‌تواند صد هدف را از محدوده ٤٠٠ کیلومتری به‌طور هم‌زمان تشخیص دهد و با ١٢ هدف به‌طور هم‌زمان درگیر شود. ازجمله این هدف‌ها، می‌توان به هواپیما، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک اشاره کرد. اس-٤٠٠ با داشتن قابلیت شلیک سه موشک مختلف، بسیار دوربرد N٦٤٠، دوربرد N٦٤٨ و موشک‌ها با برد متوسط M٩٦٩ می‌تواند انواع مختلف مأموریت‌ها را بادقت انجام دهد.
هر سامانه اس-٣٠٠ از چندین کامیون بزرگ تشکیل شده است که مجموعه آنها در همکاری با یکدیگر، می‌تواند آسمان منطقه را از هجوم دشمن در امان نگه دارد. اولین کامیون از این مجموعه، یک رادار است که وظیفه آن رهگیری تهدیدهاست. این رادار، همه تهدیدها را شناسایی و میزان اهمیت آنها را ارزیابی می‌کند. واحد فرمان این اطلاعات را دریافت و آنالیز می‌کند. در مرحله بعد، این اطلاعات به رادار درگیری و حمله منتقل می‌شود. این رادار، اهداف را پیگیری و موشک‌ها را هدایت می‌کند. درنهایت پس از شناسایی اهداف و تصمیم برای نابودی آنها، لانچرها برای هر هدف، دو موشک را در ارتفاع کم و زیاد شلیک می‌کنند. این سامانه می‌تواند اهدافی که در ارتفاعی از ١٠ متر تا ٢٧ کیلومتر پرواز می‌کنند، شناسایی کند. اهدافی با سرعتی حدود ١٠ هزار کیلومتر در ساعت نیز نمی‌توانند خود را از چشم تیزبین این سامانه مخفی کنند یا از آن بگریزند. از مهم‌ترین توانایی‌های این سیستم می‌توان به امکان نابودی انواع اهداف هوایی اشاره کرد. این سامانه می‌تواند انواع هواپیماها و موشک‌ها را نابود کند. ازجمله هواپیماهایی که این سامانه توان شکار آنها را دارد، می‌توان به انواع بمب‌افکن‌های استراتژیک سنگین مافوق‌صوت قاره‌پیما، هواپیماهای با قابلیت جنگ الکترونیک، هواپیماهای شناسایی و جاسوسی، هواپیماهای رادار و کنترل هوایی، جنگنده‌های شکاری و حتی برخی از انواع هواپیماهای رادارگریز مانند اف-١١٧ و بی-٢ اشاره کرد. علاوه‌براین، سامانه یادشده می‌تواند موشک‌های راهبردی کروز، موشک‌های آیروبالستیک، موشک‌های بالستیک میان‌برد و موشک‌های بالستیک تاکتیکی عملیاتی را نابود کند.
اس-٣٠٠ یک سامانه موشکی سطح به هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌هاست که شرکت همکاری‌های صنعتی آلماز، اواخر دهه ١٩٧٠ آن را برای نیروی دفاع هوایی شوروی ساخت. مدل‌های مختلف این موشک در نام‌گذاری ناتو با نام‌های سام ١٠، سام ١٢ و سام ٢٠ شناخته می‌شوند. ایران نیز مشتری اس-٣٠٠ از نوع PMU است که یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های زمین به هوا محسوب می‌شود و توانایی آن را دارد که اهدافی در ارتفاع حداکثر ٢٧ کیلومتری را منهدم کند. این سامانه توانایی پیگیری هم‌زمان صد هدف و درگیری هم‌زمان با ١٢ هدف را دارد. زمان آماده‌سازی این سامانه حدود پنج دقیقه و موشک‌های آن از نوع انبارشونده است. موشک‌های انبارشونده، مانند مهمات معمولی در مدت عمر مفید خود به هیچ‌گونه عملیات نگهداری نیاز ندارند. مدل‌های پیشرفته اس-٣٠٠ توانایی اجرای تاکتیک «بزن‌دررو» را دارند که بقاپذیری آنها را در شرایط جنگی افزایش می‌دهد و در شرایط ویژه می‌توانند به‌عنوان سلاحی تهاجمی عمل کنند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سامانه اس-٣٠٠، توانایی شناسایی و شکار انواع هواپیماهاست، به‌همین‌دلیل می‌توان گفت تقریبا همه جنگنده‌های نسل چهارم مانند اف-١٥ و اف-١٦ در مقابل سامانه اس-٣٠٠، هیچ حرفی برای گفتن ندارند، البته شاید فقط هواپیماهای فوق‌العاده رادارگریز بی-٢ و جنگنده اف-٢٢ راپتور بتوانند در مقابل اس-٣٠٠ کاری از پیش ببرند. تولید گسترده اس-٣٠٠ در سال ١٩٧٥ آغاز شد، اما خانواده ضدبالستیک وی‌پلاس در سال١٩٨٧ تولید شدند. تاکنون سیستم راداری و برد این پدافند چندین بار بهبود یافته و به‌روزرسانی شده است. رقیب غربی اس-٣٠٠، پدافند آمریکایی MIM ١٠٤ پاتریوت است. در مواقع لزوم می‌توان از اس-٣٠٠ به‌عنوان سیستم تهاجمی نیز استفاده کرد. موشک‌های نیمه‌متحرک از خانواده وی این سیستم با سوارشدن روی وسایل نقلیه زرهی و استفاده از قابلیت «بزن‌دررو»
(shoot & scoot) می‌توانند اهداف مدنظر را شکار کرده و سپس محل خود را تغییر دهند. ارتش روسیه، از سال٢٠٠٦، نمونه پیشرفته‌تری از این سامانه به نام اس-٤٠٠ تریموف (یا طبق نام‌گذاری ناتوSA-٢١) را به خدمت گرفته که تا ٤٠٠ کیلومتر برد دارد. اولین مدل این موشک با نام اس-٣٠٠پی برای نخستین‌بار در سال ١٩٧٩ در شوروی عملیاتی شد، هرچند تکامل آن از سال ١٩٦٩ به منظور ساخت موشک سطح به هوایی با برد ٧٥ کیلومتر که هم در نیروی زمینی و هم در نیروی دریایی استفاده شود، آغاز شده بود. این موشک در ابتدا برای رهگیری هواپیماها و موشک‌های کروز ساخته شده و بعدها توانایی رهگیری موشک‌های بالستیک نیز به آن افزوده شد. از جدیدترین مدل‌های این سامانه می‌توان به سامانه اس-٣٠٠ پی‌ام‌یو اشاره کرد که یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های زمین به هواست و می‌تواند اهدافی واقع در ارتفاع حداکثر ٢٧ کیلومتری را منهدم کند. اس-٣٠٠ شباهت زیادی با سامانه پدافندی آمریکایی ام‌آی‌ام-١٠٤ پاتریوت دارد. این سامانه تهدیدی برای همه هواپیماهای آمریکایی (البته به‌جز هواپیماهای فوق‌العاده رادارگریز بی-٢ و جنگنده اف-٢٢ راپتور) به شمار می‌رود، به‌همین‌دلیل پیش‌بینی می‌شود مأموریت حمله به سیستم‌های اس-٣٠٠ به جنگنده‌های اف-٢٢ واگذار شود. اس-٤٠٠ پیروزی با نام ناتو سام-٢٠، سیستم موشکی تکامل‌یافته اس-٣٠٠ است که در سال ١٩٩٩ معرفی و از سال ٢٠٠٦ وارد فعالیت در ارتش روسیه شده است.
تاریخچه اس-٣٠٠
موشک سطح به هوای اس-٣٠٠ در سال ١٩٧٩ برای دفاع از ساختمان‌های حساس و مهم شوروی ساخته شد. این سامانه پدافندی سپس با تکمیل و توسعه بیشتر برای دفاع در برابر موشک‌های بالستیک به‌کار می‌رود. تاکنون چندین نوع سامانه پدافندی اس-٣٠٠ با موشک‌های متفاوت و سیستم‌های راداری بهینه‌شده، افزایش ویژگی مقابله با اخلال الکترونیک، افزایش دقت برخورد با هدف به‌ویژه برای اهدافی که در ارتفاع کم پرواز می‌کنند و موشک‌های بالستیک طراحی شده است.
انواع سامانه اس-٣٠٠
حدود ٤٠ سال از زمان طراحی و ساخت اولین نمونه‌های سامانه اس-٣٠٠ می‌گذرد. در این مدت تغییرات بسیاری در این سامانه پدید آمده و برای انواع مختلفی از کاربردها، بهینه‌سازی شده است. درادامه با برخی از انواع سامانه اس-٣٠٠ آشنا می‌شویم.
اس-٣٠٠پی: یکی از اولین موشک‌های این مجموعه است که به سفارش وزارت دفاع روسیه تولید شد. این موشک می‌تواند کلاهکی به وزن ١٣٣ کیلوگرم با بیشینه برد ٤٧ کیلومتر را حمل کند. کمترین برد آن پنج کیلومتر است و می‌تواند در ارتفاع ٣٠ متری پرواز کند. سرعتش به سه کیلومتر در ثانیه می‌رسد و در ٢٨ ثانیه می‌تواند از خود عکس‌العمل نشان دهد. زمان آماده پرتاب‌شدنش کمتر از پنج دقیقه است.
اس-٣٠٠اف: مدل اس-٣٠٠اف را که در سال ١٩٨٤ ساخته شد، می‌توان روی کشتی‌ها نصب کرد. سرعت آن چهار هزار و ٦٨٠ کیلومتر در ساعت است و می‌تواند کلاهکی به اندازه کلاهک مدل اس-٣٠٠پی ولی با بردی دو برابر (حدود ٩٠ کیلومتر) را با خود حمل کند. کمترین برد آن هفت‌کیلومتر و سقف پروازش ٢٥ کیلومتر است. نیروی پیش‌رانش آن با سوخت جامد تأمین می‌شود. یک سیستم راداری روی آن نصب شده است که می‌تواند در یک زمان شش هدف را شناسایی و نابود کند.
اس-٣٠٠اف‌ام: مدل اس-٣٠٠اف‌ام سال ١٩٩٠ و برای نیروی دریایی ساخته شد. بیشینه سرعت آن به ١٠ هزار کیلومتر در ساعت می‌رسد، وزن آن هزار و ٤٨٠ کیلوگرم است. طول آن ٧,٥ متر، قطرش ٠.٥٢ متر و فاصله دوسر بالچه‌های عقب ١.٠٣ متر است. برد آن ٩٠ کیلومتر است و می‌تواند ١٥٠ کیلوگرم کلاهک را با خود حمل کند و در ارتفاع ٢٥ هزارمتری پرواز می‌کند.
اس-٣٠٠وی: مدل اس٣٠٠وی روی یک خودرو شنی‌دار یا زنجیردار نصب می‌شود، به‌همین‌دلیل قابلیت تحرک این سیستم در خارج از جاده بسیار بیشتر از انواع دیگر است. در این سیستم تأکید بیشتری روی دفاع ضدبالستیک شده و یک رادار مخصوص برای درگیری با موشک‌های بالستیک برای این سیستم تهیه شده است.
اس-٤٠٠، نسل جدید پدافند هوایی
سامانه زمین به هوای اس-٤٠٠، مشهور به پیروزی (Triumf) نسل جدید سیستم پدافند هوایی روسیه است که «مرکز طراحی آلماز» (Almaz Central Design) آن را طراحی کرده است. این سامانه، ارتقایافته خانواده پدافند هوایی اس-٣٠٠ به‌شمار می‌رود. قابلیت‌های این سامانه زمین به هوا، از قابلیت‌های سیستم‌های دیگر خانواده اس-٣٠٠ بسیار بیشتر است، ازجمله اینکه برد آن حداقل دو برابر بیشتر از برد ام‌آی‌ام-١٠٤پاتریوت (MIM-١٠٤ Patriot) است. اس-٤٠٠ می‌تواند صد هدف را از محدوده ٤٠٠ کیلومتری به‌طور هم‌زمان تشخیص دهد و با ١٢ هدف به‌طور هم‌زمان درگیر شود. ازجمله این هدف‌ها، می‌توان به هواپیما، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک اشاره کرد. اس-٤٠٠ با داشتن قابلیت شلیک سه موشک مختلف، بسیار دوربرد N٦٤٠، دوربرد N٦٤٨ و موشک‌ها با برد متوسط M٩٦٩ می‌تواند انواع مختلف مأموریت‌ها را بادقت انجام دهد.
هر سامانه اس-٣٠٠ از چندین کامیون بزرگ تشکیل شده است که مجموعه آنها در همکاری با یکدیگر، می‌تواند آسمان منطقه را از هجوم دشمن در امان نگه دارد. اولین کامیون از این مجموعه، یک رادار است که وظیفه آن رهگیری تهدیدهاست. این رادار، همه تهدیدها را شناسایی و میزان اهمیت آنها را ارزیابی می‌کند. واحد فرمان این اطلاعات را دریافت و آنالیز می‌کند. در مرحله بعد، این اطلاعات به رادار درگیری و حمله منتقل می‌شود. این رادار، اهداف را پیگیری و موشک‌ها را هدایت می‌کند. درنهایت پس از شناسایی اهداف و تصمیم برای نابودی آنها، لانچرها برای هر هدف، دو موشک را در ارتفاع کم و زیاد شلیک می‌کنند. این سامانه می‌تواند اهدافی که در ارتفاعی از ١٠ متر تا ٢٧ کیلومتر پرواز می‌کنند، شناسایی کند. اهدافی با سرعتی حدود ١٠ هزار کیلومتر در ساعت نیز نمی‌توانند خود را از چشم تیزبین این سامانه مخفی کنند یا از آن بگریزند. از مهم‌ترین توانایی‌های این سیستم می‌توان به امکان نابودی انواع اهداف هوایی اشاره کرد. این سامانه می‌تواند انواع هواپیماها و موشک‌ها را نابود کند. ازجمله هواپیماهایی که این سامانه توان شکار آنها را دارد، می‌توان به انواع بمب‌افکن‌های استراتژیک سنگین مافوق‌صوت قاره‌پیما، هواپیماهای با قابلیت جنگ الکترونیک، هواپیماهای شناسایی و جاسوسی، هواپیماهای رادار و کنترل هوایی، جنگنده‌های شکاری و حتی برخی از انواع هواپیماهای رادارگریز مانند اف-١١٧ و بی-٢ اشاره کرد. علاوه‌براین، سامانه یادشده می‌تواند موشک‌های راهبردی کروز، موشک‌های آیروبالستیک، موشک‌های بالستیک میان‌برد و موشک‌های بالستیک تاکتیکی عملیاتی را نابود کند.
گزارش خطا
نظر شما
پربحث ترین عناوین
آخرین اخبار
