کارخانه تولید لغت و محصول پرمناقشه!

نسرین پرویزی معاون بخش واژه‌گزینی فرهنگستان زبان، در خصوص واژه‌های انتخابی و نقد‌های پیش‌روی فرهنگستان به دفاع از فرهنگستان نشست.

نسرین پرویزی معاون بخش واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در خصوص نحوه واژه‌‌گزینی و نقد‌هایی که به فرهنگستان می‌شود، به خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛  گفت: بخش زیادی از نقد‌هایی که به فرهنگستان در خصوص واژه‌گزینی و انتخاب کلمات جایگزین می‌شود، حاصل بی‌اطلاعی از عملکرد هیئت متخصص است که این کار را در سطوح مختلف انجام می‌دهند.

وی در ادامه افزود: عده‌ای فرهنگستان را متهم می‌کنند که تعدادی ادیب در اتاق در بسته‌ای می‌نشینند و به واژه‌گزینی می‌پردازند، در صورتی که به هیچ‌وجه این اتفاق نمی‌افتد و شورا‌هایی که برای این کار انتخاب می‌شوند از بدنه مردم و متخصص در آن رشته هستند.

وی در ادامه افزود: نقد‌های بیشمار دیگری نیز وجود دارد که از جهات زیادی منصفانه نیست مثل این که فرهنگستان را متهم به عدم عملکرد به موقع می‌کنند، ما را متهم به استفاده از واژگان عربی و بی‌اطلاع از ریشه‌های زبان فارسی می‌کنند و به این اشاره دارند که برای انتخاب واژه‌ها یک طرفه عمل می‌کنیم و نظر مردم برای این انتخاب‌ها هیچ اهمیتی ندارد.

پرویزی در جواب به نقد‌های فرهنگستان گفت: انتخاب واژگان و معادل‌سازی آن در فرهنگستان، روند مشخص خاصی دارد اما در بسیاری از مواقع نیاز به همکاری ارگان‌های مختلفی برای حضور به موقع فرهنگستان داریم. مثل نام‌گذاری اتوبوس‌های تند‌رو که در ابتدا BRT بود و حتی بعد از نام‌گذاری این واژه شهرداری بود که در نام‌گذاری تعلل کرد، همچنین لغاتی که فرهنگستان جایگزین لغات وارادتی می‌کند، در جاهای مختلف برای مشاهده عموم گذاشته می‌شود و تا 3 سال بعد از انجام واژه‌گزینی، لغت‌ جایگزین قابل تغییر است.

پرویزی در خصوص روند واژه گزینی فرهنگستان افزود: تمام سعی فرهنگستان بر هر چه علمی‌تر کردن واژه‌های جایگزین است. برای این کار ما از واژه‌های عمومی شروع و بعد به واژه‌های تخصصی‌تر پرداختیم و متوجه ارتباط این واژه‌ها با علوم مختلف شدیم. به همین خاطر خوشه‌های واژگانی هر رشته تخصصی را با صاحبان تخصصی برای امر واژه‌گزینی دعوت به همکاری کردیم.

پرویزی اضافه کرد: در حال حاضر 70 گروه تخصصی که بین 5 تا 7 عضو متخصص به علاوه یک یا دو نفر عضو آشنا با ادبیات، برای واژه‌گزینی مشغول به همکاری با فرهنگستان هستند که همه این گروه‌ها روند‌های مختلفی را انجام می‌دهند و طی جلسات مختلفی واژه‌های انتخابی این گروه بررسی می‌شود.

وی افزود: برای هر واژه یک پرونده به عنوان کار برگ درست می‌شود که خوشه‌های واژگانی در زبان بیگانه به خوبی بررسی و تعریف‌ها و معانی مختلف با استفاده از چند فرهنگ لغت از واژه در این کار برگ ذکر می‌شود. از سویی دیگر در زبان فارسی بررسی‌های لازم را مبنی بر وجود معادل واژه و یا ریشه‌هایی از آن انجام می‌دهیم و بر اساس پرونده آن را به شورای واژه‌گزینی می‌فرستیم که متشکل از صاحبان متخصص آن رشته است.

پرویزی در ادامه گفت: در مرحله بعدی کار برگ‌ها به شورای هماهنگی که متشکل از کارشناسان علوم پایه است، فرستاده می‌شود و در آنجا به این مسئله پرداخته می‌شود که اگر واژه در علوم دیگر مشترک باشد، معادل مشترک پیدا کنیم. بعد از این مرحله مجموعه‌ای نزدیک‌ به 70 تا 100 کار برگ که حاصل کار 2 یا 3 هفته شورای واژه‌گزینی است، به هیئت فنی برای انجام بررسی‌ها از نظر نقش دستوری ریشه‌شناسی، نام‌های دستوری و ترجمه سپرده می‌شود.

پرویزی در خصوص حاصل فعالیت‌های واژه‌گزینی گفت: در نهایت بعد از گذشتن واژه‌ها از مراحل مختلف یک بار دیگر کار برگ‌ها به جلسه نهایی که شامل متخصصان رشته‌ها و کارشناسان زبان است، سپرده می‌شود و دوباره از همه جهات بررسی می‌شود و بعد از تصویب واژه‌ها 3 سال به صورت آزمایشی در اختیار عموم قرار داده می‌شود و تا امروز 12 دفتر تخصصی که هر دفتر شامل 3500 تا 4000 واژه است به انتشار درآمده و در حال حاضر مشغول کار بر روی دفتر سیزدهم هستیم.