موسویان: رفع اختلافات ایران و عربستان به صلح منطقه کمک می کند

«سید حسین موسویان» دیپلمات و عضو پیشین هیات مذاکره کننده هسته ای ایران نوشت: تنش زدایی در روابط ایران و عربستان می تواند نخستین گام در ایجاد سازوکاری رسمی در زمینه همکاری منطقه ای باشد که ضمن تحقق چنین هدفی، به ایجاد صلح در منطقه کمک می کند.

به گزارش ایرنا، پایگاه اینترنتی «هافینگتون پست» درمقاله ای به قلم موسویان تحت عنوان «چرا کاستن از اختلافات ایران وعربستان برای ایجاد صلح در سوریه و منطقه مهم است؟» آورده است: ایران و عربستان به عنوان دو رقیب بزرگ منطقه ای، برای نخستین بار مذاکرات منطقه ای در وین بر سر درگیری های سوریه را تجربه می کنند.

این دیپلمات پیشین ایرانی نوشت: «حسن روحانی» رئیس جمهوری ایران از زمان روی کار آمدنش در آگوست 2013 (مرداد 92)، پیشنهادهای مختلفی را به عربستان داده که هدف از آنها تلاش برای بهبود روابط با این کشور است؛ روابطی که از زمان سرنگونی «صدام حسین» رئیس جمهوی مخلوع عراق در سال 2003 به تدریج به شکل خطرناکی به روابطی خصومت آمیز بدل شده است. 

موسویان گفت: روحانی بلافاصله پس از مراسم تحلیف خود، روابط بهتر با عربستان را خواستار شد و در یک برهه زمانی حساس اولین تلاش های دیپلماتیک را برای بهبود روابط با عربستان بکار بست. وی، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه اش را بلافاصله پس از توافق موقت نوامبر سال 2013 بین ایران و گروه 1+5 به چند کشور عربی خلیج فارس اعزام کرد. 

عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته ای ایران افزود: ظریف در آن زمان گفت که من باور دارم که روابط مان با عربستان می تواند گسترش یابد زیرا ما عربستان را کشوری بسیار مهم در منطقه و جهان اسلام قلمداد می کنیم. ما بر این باوریم که ایران و عربستان باید به منظور گسترش صلح و ثبات در منطقه همکاری کنند. 

وی تصریح کرد: در نتیجه، ظریف حامل این پیام بود که ایران خواستار برداشتن گام های پیشگیرانه برای رفع هر گونه نگرانی همسایگان جنوبی اش در خصوص فضای منطقه پس از توافق هسته ای است. 

این دیپلمات پیشین ایرانی گفت: اقدام اخیر روحانی با تلاش های بیشمار دیگری برای تنش زدایی در روابط با عربستان دنبال شد.«حسین امیرعبداللهیان» معاون وزیر امور خارجه ایران در اوت 2014 (مرداد93) از ریاض دیدن کرد، ظریف در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال 2014 باهمتای سعودی اش دیدار کرد و برای شرکت در مراسم تشییع جنازه ملک «عبدالعزیز» پادشاه فقید عربستان در ژانویه سال 2015 (دی 93) به عربستان رفت.

موسویان اضافه کرد: پس از آن که «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه جدید عربستان «عادل الجیبر» سفیر سابق این کشور در آمریکا را در اوایل سال جاری به عنوان وزیر امور خارجه منصوب کرد، ظریف به وی تبریک گفت و اعلام کرد که امیدوار است روابط جمهوری اسلامی و پادشاهی عربستان گسترش یابد. 

وی با استناد به گزارش پایگاه اینترنتی «المانتیور» نوشت: ظریف در جریان نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل متحد تلاش کرد با الجبیر دیدار داشته باشد که با مخالفت وی مواجه شد. ظریف در کنفرانس مطبوعاتی اخیر با خبرنگاران عرب در تهران بار دیگر تکرار کرد که ایران و عربستان «منافع مشترکی دارند» و باید «با یکدیگر همکاری کنند.»

این دیپلمات ایرانی اظهار داشت: سعودی ها به نوبه خود با هر گونه تلاشی از سوی ایران برای تعامل با عربستان مخالفت کرده اند. دولت عربستان پیش شرط های بیهوده ای را همچون پایان دادن به ادعای «مداخله» ایران در کشورهای عربی مطرح کرده و واقعیت تاسف برانگیز این است که عربستان از زمان به قدرت رسیدن ملک سلمان آشکارا رویکرد مقابله جویانه ای را علیه ایران بکار بسته است. همان طور که «سوزان مالونی» کارشناس اندیشکده بروکینگز گفته است رهبران سعودی، کمپین دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی تهاجمی تری را با هدف «منزوی کردن» ایران و تاکید دوباره بر ادعای جاه طلبی هایش در سلطه بر منطقه اتخاذ کرده اند. 

موسویان گفت: آمادگی نداشتن عربستان برای وارد شدن در مذاکرات جدی با ایران در شرایط فعلی دلایل متعددی دارد. یک از این دلیل این است که «محمد بن سلمان» پسر ملک سلمان برای کسب قدرت و جانشینی تلاش می کند. جنگ عربستان در یمن عمدتا طرح وی است و تلاش ها برای نشان دادن ادعای مداخله ایران در یمن، به وی در تحکیم قدرتش کمک کرده و باعث منزوی شدن سایر اعضای خانواده سلطنتی شده است. 

این دیپلمات پیشین ایرانی گفت: گذشته از این، همان طور که یکی از اعضای خاندان سعود در نشست امسال مجمع عمومی به من گفت، سعودی ها نمی خواهند با ایران مذاکره کنند زیرا بر این باورند که ایران دست بالا را در منطقه دارد. آنها احساس می کنند که اگر ایران را وارد تعامل کنند، به معنای پذیرش جایگاه ایران در منطقه است. البته اگر مساله واقعیت داشته باشد، نشان می دهد که سعودی ها اساسا تفسیر غلطی از نگرش ایران در این زمینه دارند. تاریخ ایران از زمان انقلاب اسلامی نشان داده است که هر گاه این کشور احساس می کند که در موضع قدرت قرار دارد انعطاف پذیرتر می شود و هنگامی که تحت فشار فزاینده ای قرار می گیرد لجاجت بیشتری به خرج می دهد و به گونه ای عمل می کند که هزینه فشار بر این کشور را افزایش دهد. 

موسویان افزود: سعودی ها با انتخاب گزینه افزایش تنش با ایران، خود و کشورهای منطقه را در پرتگاه خطرناکی قرار دادند. مذاکره و همکاری گسترده بین تهران و عربستان تنها راه حرکت به جلو است و اگر قرار است بحران ها در منطقه اعم از سوریه، عراق، لبنان و یمن یا هر نقطه دیگری حل شود، چنین رویکردی ضروری است. عربستان و ایران می توانند فوری مذاکرات را آغاز کنند یا به مسیر تنش آفرین کنونی ادامه دهند که عملا بروز جنگی مخرب را اجتناب ناپذیر خواهد کرد.

این دیپلمات پیشین ایرانی افزود: ایران و عربستان می توانند به سه روش اختلافات خود را کاهش دهند: نخست مذاکرات رسمی و در سطح مقامات بلندپایه بین وزیران امور خارجه و نمایندگان ارشد دولت های متبوع هر دو کشور است. متاسفانه به نظر می رسد دولت عربستان در وهله کنونی از این گزینه استقبال نمی کند. گزینه دوم، تماس بین مقامات سابق و شخصیت های برجسته غیر دولتی و کارشناسان برای مذاکره درباره بسته کمک به اعتماد سازی و حرکت به سمت مذاکرات رسمی است. در این زمینه تلاش هایی انجام شده اما ضروری است که چنین تلاش هایی گسترش یابد. 

موسویان تصریح کرد: یکی دیگر از راه ها برای کاستن از فشارها بر سر مذاکرات آشکار، تبادل نمایندگان ویژه ایران و عربستان است. نشست هایی این نمایندگان باید کاملا محرمانه باشد و به دو طرف اجازه دهد در مذاکراتی در سطح مقامات بلند پایه شرکت کنند و اختلافات خود را رفع کنند. در اواسط دهه 1990 میلادی، بنده به عنوان دیپلمات ارشد و مشاور «علی اکبر هاشمی رفسنجانی» رئیس جمهوری وقت ایران در چنین رویکرد دیپلماتیکی با سعودی ها شرکت داشتم. در آن زمان، عربستان سعودی و ایران به دنبال گام هایی برای آشتی با یکدیگر به دنبال بیش از یک دهه خصومت بودند. من درباره یک «بسته صلح» (peace package) باعبدالله بن عبدالعزیز ولیعهد وقت عربستان مذاکره و با وی به توافق رسیدم. پس از چهار شب مذاکرات فشرده به توافقی رسیدیم که راه را برای بهبود روابط دو کشور هموار کرد و تا اواسط دهه 2000 پایدار ماند. 

وی اظهار داشت: رهبران سعودی به جای تلاش برای فشار بر ایران و منزوی کردن در منطقه ای متعلق به این کشور، باید تایید کنند که ایران همسایه آنهاست و آنها می توانند و باید در کنار یکدیگر به صورت صلح آمیز زندگی کنند. مذاکرات باید بدون پیش شرط انجام شود و دو طرف باید نگرانی های یکدیگر را درک کرده و آن را برطرف کنند. همکاری بین عربستان، ایران و سایر کشورهای خلیج فارس بسیار حائز اهمیت است و خلاء ناشی از درگیری های کنونی در منطقه را پر خواهد کرد.

موسویان در پایان نوشت: تنش زدایی در روابط ایران و عربستان می توانند نخستین گام در ایجاد ساز و کار رسمی همکاری منطقه ای باشد که چنین هدفی را به واقعیت بدل و به ثبات منطقه کمک می کند.