شب؛ راهی برای رفع مشکلات تهران

شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که نیمه‌های شب نیاز به کالایی داشته باشید اما، می‌دانید آن موقع شب بیرون رفتن از خانه به امید خرید در شهر بزرگی چون تهران بی فایده است زیرا، مغازه‌ها ساعت 12 تعطیل می‌شوند. البته این قانون به تازگی علاوه بر تهران در شهر مشهد که از جمله کلانشهرهای کشور محسوب می‌شود و سالانه هزاران زائر از این شهر بازدید می‌کنند، اجرا می‌شود. تا به حال هم اعتراضات روسای صنوف درباره عواقب منفی این طرح چون کاهش میزان فروش و ضرر اقتصادی که مغازه داران متحمل می‌شوند، به نتیجه نرسیده است.

به گزارش آرمان، اعتراض به تعطیلی مغازه‌ها در حالی است که از نظر مسئولان نیروی انتظامی در صورتی که زندگی شبانه و شب گردی تبدیل به تفریح و تفنن برای جوانان شود میزان آزارهای خیابانی در شهر به هنگام شب افزایش می‌یابد. از این رو برای کنترل بهتر شهر در شب اجرای چنین طرحی از سوی نیروی انتظامی لازم دانسته می‌شود.

زنده ساختن شب‌های تهران و آلودگی هوا

به تازگی نایب رئیس كمیسیون معماری و شهر سازی شورای شهر تهران از تاثیر زنده نگه داشتن شب‌های تهران بر کاهش آلودگی هوا و ترافیک خبر داده است. محمد مهدی تند گویان گفته است: تهران به دلیل مشكل فرهنگی شهر زندگی در شب نیست در حالی كه باید بخشی از شهر برای زندگی شبانه مهیا باشد.

او در ادامه، وجود زیر‌ساخت‌های لازم برای زنده نگه داشتن شهر در شب را مناسب دانسته اما مشکلات فرهنگی را مهم‌ترین مانع اجرای آن معرفی کرد.عضو شورای شهر تهران همچنین با بیان اینکه شهر تهران شهر کارگری است، گفته است: بسیاری از کارگاه‌های تولیدی شهر تهران در شب فعالیت می‌کنند مانند صنف پوشاک. باید شرایطی فراهم شود که این افراد نیز بتوانند حداقل امکانات را دریافت کنند. برای نمونه در زمان بازگشت به خانه بتوانند خرید کنند یا در میان ساعت کاری خود از امکانات رفاهی و تفریحی موجود در شهر برخوردار شوند.

تندگویان با اشاره به اینکه زنده کردن شهر تهران در شب منجر به کاهش آلودگی و ترافیک در روز می‌شود، تصریح کرده است: اگر شهروندان بدانند که در ساعت 2 تا 3 شب نیز مغازه‌ها باز هستند و می‌توانند اقلام مورد نیاز خود را تهیه کنند بی شک از آن استقبال می‌کنند چرا که، بدون ترافیک در شهر تردد خواهند كرد.نایب رئیس كمیسیون معماری و شهر سازی شورای شهر تهران با بیان اینکه موضوع را در جلسات شورای شهر تهران عنوان کرده‌ است چرا که نوعی معضل محسوب می‌شود، افزوده است:برخی از اعضای شورای شهر تهران در واکنش این دغدغه را داشتند که با اجرای این طرح دیگر كسی برای نماز صبح بیدار نمی‌شود.

تهران شهری که سهمی از شب ندارد

بیشتر پایتخت‌های کشورهای جهان چه آنهایی که پیشرفت‌هایشان بیشتر از تهران بوده و چه آنهایی که کمتر، شب‌هایی بسیار پر کار تر، شلوغ‌ تر، جذاب ‌تر و زنده‌ تر دارند ولی تهران در میان این شهر‌های بزرگ از ساعتی به بعد تقریبا به خواب می‌رود و به جز افرادی که شیفت‌های شب را به اجبار پذیرفته‌اند و یا کارشان با خلوتی خیابان‌ها گره خورده، بخش چندین میلیونی دیگر مردم، تهران را در شب نمی‌بینند.

در کشورهای دیگر اما مولفه‌های زیادی وجود دارد که شب در یک شهر ممکن می‌شود. در کشورهای لاتین مدیترانه‌ای اروپا با اقلیم گرم، شهر شب وجود دارد و شهر تا پاسی از شب تداوم دارد در حالی که، اگر اروپا را بالا بیاییم و اروپای پروتستان را بررسی کنیم، می‌بینیم شهر شب به آن معنایی که در اروپای جنوبی هست وجود ندارد و اگر هم باشد تنها در محیط‌های بسته است یعنی، خیابان‌ها شلوغ نیست ولی افراد در رستوران‌ها تجمع می‌کنند. بنا براین در بحث زنده بودن شهر در شب، مسائل فرهنگی بسیار تاثیر گذار هستند.

تهران اما پایتخت است و از کارکرد‌ها و موقعیت‌هایی برخوردار است که شهرهای دیگر ندارند. وجود جمعیت میلیونی و تامین نیاز میلیون‌ها نفر یکی از همان ویژگی‌های است که این کلانشهر را از سایر شهرهای کشور متمایز می‌کند. یک کلانشهر هیچ گاه نمی‌تواند متوقف شود، از این رو وجود زندگی شبانه در این شهر لازم است.

زندگی شبانه و سرمایه اجتماعی

مساله تعطیلی تهران در شب را با یک کارشناس برنامه‌ریزی شهری در میان گذاشتیم. افشین خاکی در پاسخ به سوال آرمان درباره لزوم زندگی شبانه در تهران همانند سایر کشورها می‌گوید: همه شهرهای دنیا زندگی شبانه دارند. این کارشناس شهری همچنین به بحث سرمایه اجتماعی در گذر زندگی شبانه اشاره می‌کند و بر این باور است: واقعیت این است که این شرایط به تدریج عرصه و فضای عمومی شهر را ضعیف می‌کند. به دنبال این امر، کنش‌های جمعی و سرمایه اجتماعی کاهش می‌یابد.

این در حالی است که سرمایه اجتماعی که در تعامل و کنش با سایر افراد جامعه شکل می‌گیرد در نهایت یک سری کنش‌های هدفمند را می‌سازد و میزان همبستگی را در میان مردم افزایش می‌دهد. در صورتی که این امکان مهیا نشود، افرادی که در طول روز امکان ارتباط با محیط اجتماعی را ندارند، در پشت دیوارهای عرصه خصوصی و کاری حبس می‌شوند و این یعنی از بین رفتن سرمایه انسانی.خاکی در همین راستا درباره تفاوت‌های شهرها و زندگی شبانه در آنها توضیح می‌دهد: در نظر گرفتن ظرفیت شهر‌ها در این مورد بسیار مهم است. شهرهایی چون اصفهان یا خوزستان به دلیل وجود منابع طبیعی چون زاینده رود یا کارون همواره وجود یک نوع زندگی شبانه را تجربه می‌کنند یعنی، زندگی شبانه بخش جدایی ناپذیر این نوع شهر‌هاست. اما تهران نیاز به زندگی شبانه انسان ساخت دارد. در واقع این خود مردم هستند که باید دلیلی برای دور هم جمع شدن و حضور در شهر در شب را ایجاد کنند که در حال حاضر این امر ممکن نیست.

رئیس انجمن مدد کاران اجتماعی ایران هم توریست پذیر بودن شهر تهران و کلانشهرهای ایران را ویژگی مهمی می‌داند که لزوم زنده بودن شهر در شب را ایجاب می‌کند. سید حسن موسوی چلک در گفت‌وگو با آرمان عنوان می‌کند: دوره‌ای که دور شهر را حصار می‌کشیدند، تمام شد. شهری که میلیون‌ها نفر را در خود جای می‌دهد نیاز به اماکنی دارد که در طول شبانه روز فعال باشد. وقتی سیستم حمل و نقل اتوبوس‌های بی آر تی را 24 ساعته می‌کنیم یعنی این شهر پویاست.

شاید تعطیلی پاساژها در نیمه شب ممکن باشد اما، چگونه می‌توان پایتخت کشور را که هر لحظه در معرض گردشگران داخلی و خارجی است را تعطیل کرد.این واقعیت که تهرانی‌ها از شب‌های تهران سهمی ندارند و ترجیح می‌دهند در نبود فضاهای مناسب گردشی و تفریحی، نبود حمل‌و‌نقل مطمئن و شبانه ‌روزی و البته نبود امنیت، به چهار دیواری خودشان پناه ببرند را نمی‌توان انکار کرد. در سیستم‌هایی که جمعیت آن بالا می‌رود، چه پایتخت باشند و چه کلانشهر به دلیل اینکه نیازهای هویتی در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند، باید زندگی شبانه هم داشته‌باشند. همیشه چهار حوزه مسکن، کار، اوقات فراغت و حمل و نقل مورد توجه هستند و وقتی جمعیت شهر از یک جمعیتی بالاتر می‌رود، باید زندگی شبانه در آن ایجاد شود. نمی‌توانیم یک شهر چند میلیون نفری داشته باشیم که روشنایی گسترده نداشته‌باشد، نمی‌توانیم شهری با بیش از 10 میلیون جمعیت داشته باشیم ولی بعضی نقاط آن به صورت 24 ساعته زندگی وجود نداشته باشد. نمی‌توانیم به گردشگران بگوییم در شب وارد شهر نشوند.