اجرای برجام با اجماع جهانی

پیمان گودرزی در گزارشی در روزنامه عصر اقتصاد نوشت:

اتفاق نظر اعضای  1+5 در روز اجرای برجام نشاندهنده اجماع جامعه جهانی در مسئله هسته ای ایران است. اخبار رسیده از طرف های غربی نیز نشان می دهد همزمان با ایران آنها هم هفته اول میلادی را آغاز اجرای برجام در نظر گرفته اند.

دکتر علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در نامه ای، قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» را برای اجرا به دکتر حسن روحانی رئیس جمهور ابلاغ کرد.این ابلاغیه پس از آن صورت گرفت که آیت الله احمد جنتی دبیر شورای نگهبان در نامه ای به رئیس مجلس اعلام کرد مصوبه مجلس درخصوص «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» بدون هیچگونه تغییری به تایید شورای نگهبان رسیده است. یادآور می شود کلیات طرح «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» در جلسه علنی روز یکشنبه (19مهر) به تصویب رسیده بود و جزئیات آن نیز در روز سه شنبه(21مهر) مورد موافقت نمایندگان قرار گرفت و روز گذشته، شورای نگهبان نیز مصوبه مجلس را بدون هیچگونه تغییری تایید کرد.

پس از قطعی شدن توافق هسته ای در 23 تیر در وین، مقرر شد طرفین مذاکره در یک مهلت 90 روزه به بررسی برجام بپردازند. روز 26 مهر این مهلت به پایان می رسد و این روز به روز عملیاتی شدن برجام یا روز تصویب برجام نامگذاری شده است. روزی که  کشورها می بایست روال قانونی تایید برجام را به پایان برسانند. بر این اساس در این روز جلسه کمیسیون مشترک برجام احتمالاً در وین برگزار خواهد شد و قرار است در آن اتحادیه اروپا تحریم‌هایش را لغو کند و کنگره امریکا نیز اجرای تحریم‌ها را متوقف نماید. البته اجرایی‌ شدن این اقدامات مستلزم آن است که ایران تعهداتش در فردو، نطنز و اراک را انجام دهد . این کار طبق یک نقشه راه انجام خواهد شد و حدود یک ماه و نیم الی دو ماه طول خواهد کشید.

در متن برجام در مورد این مرحله آمده است: «روز توافق، ۹۰ روز پس از تایید این برجام توسط شورای امنیت سازمان ملل، یا تاریخ مقدمی که با رضایت متقابل اعضای برجام تعیین شود خواهد بود که در آن، این برجام و تعهدات مندرج این برجام از تاثیر برخوردار خواهند شد. از این روز، اعضای برجام آغاز به فراهم آوردن ترتیبات و تمهیدات لازم برای اجرای تعهدات خود وفق برجام خواهند کرد.»

روز اجرا ( Implementation Day) مرحله‌ای است که برجام که از سوی طرفین مورد تائید قرار گرفته و تمهیدات آماده‌سازی مربوط به آن هم انجام شده، وارد فاز اجرایی می‌شود. و آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) در بیانیه ای رسمی اعلام می کند که ایران به همه تعهدات خود در چارچوب توافق وین پایبند بوده است .

در روزهای پایانی شهریور زمانیکه سناتورهای مخالف برجام در کنگره شکست خوردند، دولت آمریکا اعلام کرد که برای اجرای برجام آماده شده و اوباما احکام لغو همه تحریمهای آمریکایی مرتبط با برنامه هسته ای ایران را ۱۸ اکتبر(29 مهر) صادر خواهد کرد. روزنامه واشنگتن پست در این باره نوشت: پس از اتمام فرصت ۶۰ روزه کنگره برای بی اثر کردن توافق جامع هسته ای که با سومین ناکامی مخالفان برجام در روزهای انتهای شهریور همراه بود، دولت اوباما با جدیت برای اجرایی کردن این توافق وارد عمل شده و سفیر سابق این کشور در لهستان را به عنوان مسئول نظارت بر اجرای این توافق منصوب و اعلام کرد که رئیس جمهور احکامی را برای لغو همه تحریم های آمریکایی مرتبط با برنامه هسته ای ایران در ۱۸ اکتبر (یک ماه آینده) صادر خواهد کرد. احکام مذکور تا زمان مقرر که در برجام «روز اجرا» نامیده شده است و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز پایبندی ایران به همه تهعداتش را تأیید کند، اجرایی نخواهد شد. مقامات ارشد دولت اوباما گفتند که فرایندهای مذکور، به محض آنکه از مهرماه شرایط توافق ۱۴ جولای شروع شود، آغاز اما ممکن است تا سال ۲۰۱۶ به طول انجامد.

در ایران با تمامی فراز و فرودها و اتفاقاتی که در روند بررسی برجام شکل گرفت اما نهایتا سه‌شنبه 21مهرماه  مجلس شورای اسلامی، در جریان بررسی جزئیات طرح اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران با ماده واحده این طرح با 161 رأی موافق، 59 رأی مخالف و 13 رأی ممتنع از مجموع 250 نماینده حاضر در صحن موافقت کردند. و برای بررسی و رای نهایی راهی شورای نگهبان شد که در این مسیر  شورای نگهبان در جلسه روز چهار شنبه خود اجرای این برجام را تایید کرد. پس از آن بود که  علی اکبر صالحی در زمینه اجرایی شدن برجام گفت: باید از عزیزان در شورای نگهبان و مجموعه نمایندگان محترم در مجلس شورای اسلامی تشکر کنیم که همت کردند و طرح برجام را بررسی کردند و در نهایت با اکثریت آرا این طرح به تایید رسید. رئیس سازمان انرژی اتمی ادامه داد: الان دولت جمهوری اسلامی ایران از یک حمایت قوی در ارتباط با پیاده کردن برجام به خصوص با توصیه های موکدی که در طرح مجلس آمده، برخوردار است. صالحی گفت: این نه بند که در طرح مجلس آمده توصیه‌های بسیار خوبی است که باعث می‌شود جمهوری اسلامی ایران به گونه‌ای وارد پیاده سازی برجام شود که با چشم باز با درایت و با احتیاط لازم باشد که مبادا خدای نکرده به منافع ملی ما خدشه‌ای وارد شود.

در همین زمینه عراقچی هفته گذشته تصریح کرد پس از تایید مجلس و شورای نگهبان وارد فاز جدید برجام و آن اجرای آن می شویم. در این مرحله همزمان بحث نقشه ‌راه مطرح و از دوشنبه آینده می‌توانیم اجرایی‌ شدن یا عملیاتی کردن برجام را اعلام کنیم. سید عباس عراقچی افزود: «اجرایی یا عملیاتی شدن برجام روز تصویب برجام نام دارد و پس از اعلام آن، روز جلسه کمیسیون مشترک برجام احتمالاً دوشنبه آینده در وین برگزار خواهد شد که قرار است در آن اتحادیه اروپا اعلام کند تحریم‌هایش لغو شده و کنگره امریکا نیز اجرای تحریم‌ها را متوقف می‌کند. البته اجرایی‌ شدن این اقدامات بعد از دوره‌ای است که ایران نیز اقداماتش را براساس برجام انجام دهد.» 

در میان اخبار منتشره درباره روز اجرای برجام جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در آخرین اظهار نظرش درباره اجرای برجام گفت: آمریکا با رهبری بنیادین خود توانست هفت کشور را برای رسیدن به توافق تاریخی (برجام) در کنار هم قرار دهد. این توافق در ماه ژوییه به دست آمد و تا سه روز آینده اجرایی می شود. وی افزود: این توافق در نتیجه دیپلماسی سخت و دشواری به دست آمد که در دو دوره ریاست جمهوری طول کشید؛ ما کار را با تحریم شروع کردیم، اما تحریم یک ابزار بود و هدف نبود .وی ادامه داد: اکنون در حال حرکت به سوی اجرای این توافق هستیم و ضروری است که در این مرحله نیز هوشیاری و وحدت رویکرد و هدف مشترک خودمان را حفظ کنیم. اکنون خاورمیانه مکان به شدت آشوب زده ای است، اما هر مشکلی در منطقه بسیار بدتر خواهد شد اگر کشورهای منطقه بخواهند به سمت سلاح هسته ای بروند. کری در پایان این بخش از سخنانش گفت: توافق با ایران بهترین راه برای تضمین این مساله است که چنین امکانی اکنون و برای همیشه بسته شده است و هر کشوری در منطقه از جمله متحدان کلیدی ما، به دلیل حصول این توافق امن تر هستند.

حال با وجود تصویب این توافق جهان برای اجرای این توافق آماده می شود. این در حالی است که علیرغم تمامی سنگ اندازی ها ی داخلی و خارجی مدافعان  تحریم این مذاکرات به نتیجه رسید و تنها یک قدم مانده به اجرای آن کشورهای مذاکره کننده با اعلام اسامی میهمانان خویش به استقبال این جشن با شکوه می روند. ایران نیز برای شرکت در جلسه اجرای برجام تیم اعزامی خود به وین را در سطح معاونین وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی و آقایان عراقچی، کمالوندی و برخی کارشناسان دیگر راوانه وین کرده است. از طرفی جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا نیز «استیون مال» سفیر پیشین واشنگتن در لهستان را به عنوان هماهنگ کننده اجرایی برجام منصوب کرد.