شرکت های بیمه خسارت نمی دهند

42.7 درصد حق بیمه های تولیدی در 6 ماه ابتدایی سال گذشته به بیمه های شخص ثالث اختصاص داشته اند.

 رو به روی در اصلی پارک  لاله در خیابان کارگر صف طولانی جلوی مرکز اسناد پزشکی سازمان تامین اجتماعی تشکیل شده است. ساعت حدود 6 صبح یکی از روزهای سرد پاییزی است و بیش از 60 نفر در نوبت ایستاده اند. افراد داخل صف که از پیرمرد 75 ساله تا کودک در آغوش مادر در بین آن ها هستند، مثل ماری دو، دور به هم پیچ خورده اند و تا لبه جدول را گرفته اند تا نوبت کسی اشتباه نشود و کسی بدون نوبت وارد صف نشود.

همه کسانی که در صف ایستاده اند در یک چیز مشترک هستند؛ آن ها همه به دنبال گرفتن هزینه های درمان خود از سازمان تامین اجتماعی آمده اند و منتظراند تا کار روزانه مرکز اسناد پزشکی سازمان تامین اجتماعی در ساعت 7:30 شروع شود و آن ها بتوانند برای ارئه مدارک خود و گرفتن هزینه های درمان نوبت بگیرند.

مرد میان سالی که خود را عباس معرفی می کند و در صف ایستاده می گوید که این سومین بار است در دو هفته گذشته برای گرفتن هزینه های درمان همسرش که کبدش را جراحی کرده جلوی این ساختمان می آید. او می گوید یک بار نوبت روزانه به او نرسیده است و بار دیگر هم به او گفته اند که مدارکش ناقص است. این مرد میان سال برگه ای با 18 شماره را نشان می دهد و می گوید:« همه این مدارک را باید به همراه داشته باشید تا جواب درستی بدهند تازه از زمانی هم که مدارک را می گیرند چند هفته ای طول می کشد تا حداکثر 10، 15 درصد پول هزینه ها را واریز کنند. این همه سال حق بیمه پرداخت کردیم و حالا هیچی به هیچی.» 

البته این عدم رضایت از پرداخت درست هزینه های درمان و بیمه تنها شامل بیمه های درمانی نمی شود بلکه وضعیت بیمه های دیگر مانند بیمه شخص ثالث، بدنه اتومبیل، بیمه کالا و باربری هم به همین شکل است. به قول یکی از تاجران گرفتن خسارت از شرکت های بیمه شبیه عبور از هفت خان رستم با کفش آهنی است.

امیر چهارمحالی که کارخانه شن و ماسه در شهریار دارد و هر ماه چندین تن مصالح ساختمانی به کشور عراق صادر می کند، می گوید سال گذشته یکی از کامیون هایش در راه سلیمانیه عراق مورد حمله قرار گرفته و کامیون و بار او به سرقت می رود و از آن زمان تاکنون او به دنبال گرفتن خسارت از شرکت بیمه کننده بار است. امیر می گوید:« با شرکت بیمه چندین بار تا پای نهایی شدن خسارت پیش رفته ایم اما هر بار یک بهانه ای برای ناقص بودن پرونده و مدارک تحویل می دهند و یک ایراد جدید می گیرند.»

او که حدود 500 میلیون تومان به گفته خود خسارت دیده است، می گوید:« قوانین بیمه به شکلی پیچیده و گنگ نوشته شده اند که همیشه راه در رویی را برای شرکت های بیمه باقی بگذارند تا از زیر پرداخت خسارت شانه خالی کنند یا تنها درصد کمی از ضر وزیان افراد را بپردازند.»

بهانه تراشی های شرکت های بیمه در بخش های مختلف باعث شده تا شکایت های بسیاری از سوی افراد مختلف به بخش بازرسی بیمه مرکزی ایران، سازمان تامین اجتماعی، خدمات درمانی و مراجع قضایی ارائه شود و حتی بیمه مرکزی ایران شماره تلفن (6-26214781) و سامانه اینترنتی را برای طرح شکایت های مردمی از شرکت های بیمه راه اندازی کند. شکایت هایی که البته به دلیل تعدد و بازهم پیچیدگی قوانین معمولا به جایی نمی رسد و از نیمه های راه با خستگی شاکی رها می شود مگر اینکه شاکی با پرداخت هزینه شخصی وکیل آشنا به قوانینی را بگیرد تا دنبال پیگیری کارهای او باشد و در نهایت بعد از چندین ماه بتواند خسارت خود را « زنده» کند.

به اعتقاد کارشناسان صنعت بیمه در هر کشور نقش پشتیبان اقتصاد و صنعت کشور را بازی می کند و به همین دلیل می تواند در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خدمات رفاه عمومی نقش مهمی داشته باشد.در این گزارش قصد داریم به بررسی وضعیت صنعت بیمه ایران به پردازیم و به فعالان بخش خصوصی با معرفی انواع بیمه ها پیشنهادهایی ارائه کنیم. این گزارش نشان می دهد که صنعت بیمه در ایران با وجود اظهار نظرهای فراوان هنوز به آستانه مطلوب نرسیده است. از سوی دیگر افرادی که با گونه ای با بیمه تامین اجتماعی مواجه می شوند برای حل مشکلات خود با موانع اداری سختی روبرو می شوند. در همین حال به نظر می رسد که اصلی ترین بحران پیش روی بیمه برای کارفرمایان و حتی نهادهای کارگری عدم اطلاع از قوانین شفاف باشد.

شرکت های بیمه در ایران و انواع خدمات

در حال حاضر بیش از 20 شرکت ارائه دهنده خدمات بیمه در کشور حضور دارند  که به سه گروه تقسیم می شوند. شرکت بیمه دولتی شامل بیمه ایران،  بیمه های خصوصی شامل آسیا، البرز، دنا، بیمه معلم، پارسیان، کارآفرین، سینا، سامان، رازی، توسعه، دی، نوین، ملت، پاسارگاد و میهن و بیمه های های مناطق آزاد مانند بیمه های اتکایی امین، حافظ، امید و ایران امید که تنها در مناطق آزاد کشور مانند جزیره قشم خدمات رسانی می کنند. همچنین این شرکت های بیمه از نظرخدمات بیمه ای به سه دسته بیمه اموال، بیمه اشخاص و بیمه مسئولیت طبقه بندی می شوند.

البته بیمه اموال خود دارای 9 زیر مجموعه شامل بیمه آتش سوزی، بیمه باربری، بیمه اتومبیل، بیمه مهندسی، بیمه هواپیما، بیمه دام، بیمه انفجار اتمی، بیمه تعطیلی کارگاه و کارخانه و بیمه سرقت است و بیمه اشخاص نیز به بیمه زندگی، حوادث و درمان تقسیم می شود. انواع بیمه هایی که شناخت نسبت به آن ها می تواند به خصوص برای فعالان بخش خصوصی از اهمیت بالایی برخوردار باشد و آن ها را در موارد خاص مورد حمایت قرار دهد. مثلا بیمه های آتش سوزی، یا بیمه کالا و باربری یا بیمه های تعطیلی کارخانه بیمه هایی هستند که می توانند در صورت بروز مشکل بخشی از خسارت های فعالان اقتصادی را جبران کنند. برای مثال می توان به چالش های اقتصادی طی دو سال گذشته نگاهی انداخت که بسیاری از صنایع و کارخانه ها را با مشکلات بسیار رو به رو کرد و در آن شرایط اگر فعالان اقتصادی کارخانه خود را در مقابل تعطیلی بیمه کرده بود، می توانستند بخشی از خسارت های خود را به دلیل تعطیلی اجباری کارخانه هایشان از طریق بیمه حتی بعد از چند ماه پیگیری جبران کنند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان؛ فعالان اقتصادی کشور شناخت صحیحی از خدمات صنعت بیمه ندارند و سهم بیمه های بازرگانی، حوادث، آتش سوزی و... در سبد هزینه های آن ها به صورت کلی کمتر از یک درصد از کل هزینه های بیمه های پرداختی است. در حال حاضر درصد بسیار کمی از مراکز صنعتی و کارخانجات کشور در بخش خصوصی  زیر پوشش بیمه های اختیاری مانند حوادث و یا آتش سوزی هستند. در این بین توصیه بسیاری از کارشناسان به فعالان اقتصادی و صنعتی این است که برای جلوگیری از خطرات و ضر وزیان های کلان مراکز خود را تحت پوشش بیمه قرار دهند و از مشاوران بیمه برای مدیریت مجموعه خود بهره بگیرند. البته ابن موضوع به فرهنگ سازی هم نیاز دارد زیرا نگاه بسیاری از افراد جامعه در حال حاضر به بیمه هزینه کردی غیر ضروری و سوری است.

اما با این همه ، آن چه این روزها به عنوان بیمه بیشتر در کشور شناخته می شود، بیمه های اجباری شامل بیمه شخص ثالث با بیش از 15 میلیون خودرو بیمه شده و بیمه خدمات درمانی با بیش از 38 میلیون نفر تحت پوشش است. هم اکنون بیمه های شخص ثالث و بیمه های خدمات درمانی هستند که بیشترین نقش را در بازار بیمه کشور بازی می کنند.

 بیمه شخص ثالث توسط شرکت های بیمه دولتی و غیر دولتی مانند ایران، آسیا، دانا و.... انجام می شود و بیمه های خدمات درمانی هم توسط سازمان تامین اجتماعی و سازمان بیمه خدمات درمانی و البته سازمان بیمه نیروهای مسلح و... صورت می گیرد. در حال حاضر سازمان تامین اجتماعی به عنوان بزرگ ترین نهاد ارائه دهنده خدمات بیمه در کشور محسوب می شود که حجم سرمایه سالانه آن به اندازه 5 درصد تولید ناخالص ملی است. هم اکنون 11 میلیون کارگر کشور به صورت مستقیم تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی هستند که با احتساب خانواده های آن ها این جمعیت تحت پوشش به حدود 35 میلیون نفر یعنی حدود 48 درصد جمعیت کشور می رسد. البته سازمان تامین اجتماعی و سازمان بیمه خدمات درمانی باوجود اینکه بزرگ ترین نهادهای ارائه کننده بیمه های درمانی در کشور هستند اما زیر مجموعه سازمان بیمه مرکزی ایران محسوب نمی شود بلکه زیر مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند و به همین دلیل در آمارهای سالانه صنعت بیمه کشور نامی از آن ها و خدماتشان برده نمی شود.

وضعیت صنعت بیمه

سازمان بیمه مرکزی کشور به صورت فصلی و هر ساله گزارش های عملکردی را از آخرین وضعیت بیمه در کشور منتشر می کند که نشان دهنده جایگاه و شرایط صنعت بیمه در ایران است. براساس آخرین گزارش این سازمان که آبان ماه امسال منتشر شد در 6 ماهه اول سال 1392 حجم حق بیمه های تولیدی ( بیمه های پرداخت شده از سوی افراد) با 24.1 درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته به حدود 76.4 هزار میلیارد ریال رسیده است و در این مدت شرکت‌های بیمه نزدیک 39.6 هزار میلیارد ریال خسارت به بیمه گذاران پرداخت کرده اند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از رشد 44.3 درصدی حکایت دارد.

براساس این گزارش آمار عملکرد بازار بیمه کشور در 6 ماهه اول سال جاری، حاکی از رشد و موفقیت در شاخص های عملکرد بازار بیمه است. در این بین سهم بخش شرکت های بیمه غیردولتی از حق بیمه های تولیدی به 53.7 درصد رسید و 46.3 درصد دیگر توسط بیمه ایران در نقش تنها شرکت بیمه دولتی تولید شد.

همچنین در این 6 ماه 18.4 میلیون فقره بیمه نامه های صادره شده است که رشد 2.7 درصدی را نسبت به شش ماهه اول سال قبل نشان می دهد؛ سهم شرکت های بیمه غیردولتی از این تعداد بیمه نامه 54.9 درصد بوده است. از نکات مورد توجه دیگر گزارش عملکرد 6 ماهه بیمه مرکزی ایران می توان به انواع بیمه ها هم اشاره کرد. براساس این گزارش 42.7 درصد حق بیمه های تولیدی به  بیمه های شخص ثالث و مازاد اختصاص داشته اند و 21.5 درصد حق بیمه های تولیدی مرتبط با بیمه درمان بوده اند.

از سوی دیگرشرکت های بیمه در این مدت نزدیک 39.6 هزار میلیارد ریال خسارت به بیمه گذاران پرداخت کرده اند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 44.3 درصد رشد نشان می دهد.  53.7 درصد از خسارت های بازار بیمه توسط شرکت های بیمه غیردولتی پرداخت شده و 46.3 درصد مابقی را شرکت بیمه ایران پرداخت کرده است.

گزارش بیمه مرکزی ایران همچنین نشان می دهد در طول این مدت شرکت های بیمه ایران، آسیا، البرز، دانا، توسعه، پارسیان و کارآفرین بیشترین میزان خسارت ها را پرداخت کرده اند که به ترتیب شامل بیمه درمان، بیمه بدنه اتومبیل و بیمه شخص ثالث بوده است.

اما به جز این آمار شش ماه گذشته اگر نگاهی هم به آمار مقایسه ای سال های گذشته بیاندازیم می توانیم به جمع بندی بهتری نسبت به وضعیت صنعت بیمه در کشور برسیم. براساس آمار 5 ساله سازمان بیمه مرکزی ایران ( 1386 تا 1390) حق بیمه تولیدی از 1/33824 میلیارد ریال در سال 1386 به 8/85908 میلیارد ریال در سال 1390 افزایش یافته است. همچنین مجموع خسارت ها هم از 5/ 20823 میلیارد ریال به 8/53699 میلیارد ریال افزایش یافته است.

دراین مدت 5 سال تعداد بیمه نامه های شرکت های دولتی و غیر دولتی صنعت بیمه هم با رشد چشمگیری رو به رو بوده اند به صورتی که تعداد بیمه نامه های صادر شده که در سال 1386 ، 25408860 فقره بوده است در سال 1390 به 35290747 فقره رسیده است. همچنین در این مدت تعداد خسارت های پرداختی هم از 3382674 به 7141026 افزایش نشان می دهد.

همچنین در این دوره از نظر جایگاه بین المللی هم صنعت بیمه ایران در رتبه 44 قرار گرفته است. طبق آمارهای جهانی ضریب نفوذ بیمه در ایران در سال 1390، 5/1 بوده است درحالی که در آمریکا 1/8، در ژاپن 11 و در ترکیه 3/1 بوده است.

صنعت بیمه و توسعه اقتصادی

در شرایطی که سالانه تعداد بسیار زیادی شکایت درباره خدمات شرکت های بیمه مطرح می شود اما آمارها نشان می دهد که شرکت های بیمه و به طور کلی صنعت بیمه کشور در سال های گذشته شرایط موفق و امیدوار کننده ای را پشت سر گذاشته اند و البته این مهم در شرایطی اتفاق افتاده است که کشور با شرایط بد اقتصادی، تحریم و.... مواجه بوده است. این موضوع نشان می دهد صنعت بیمه در کشور می تواند پتانسیل های بالایی برای سرمایه گذاری و کارآفرینی و اشتغال در سال های آینده داشته باشد. طبق آمارهای رسمی سازمان بیمه مرکزی ایران، تا پایان سال 1390، حدود 16 هزار و 300 نفر در شرکت های بیمه اشتغال داشته اند و تعداد شعب شرکت های بیمه در کشور به 850 شعبه رسیده است.

به اعتقاد کارشناسان صنعت بیمه در هر کشور نقش پشتیبان اقتصاد و صنعت کشور را بازی می کند و به همین دلیل می تواند در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خدمات رفاه عمومی نقش مهمی داشته باشد. نقشی که به نظر کارشناسان دولت جدید باید با فرهنگ سازی و توسعه مناسب آن ، به بهترین شکل از پتانسیل های آن در بخش های مختلف بهره ببرد.