غیر منتظره ترین اتحادی که ممکن است از بشار اسد حمایت کند!

بحث ها درباره افزایش حضور نظامی روسیه در سوریه که از چند هفته پیش آغاز شده، روز به روز جنبه ای جدی تر به خود می گیرد. در این میان، نکته جالب توجهی که به مرور در حال خودنمایی است، آن است که به نظر می رسد واشنگتن نه تنها کم کم به سوی پذیرش حضور و فعالیت روس ها در سوریه حرکت می کند، بلکه در عمل زمینه ای برای همکاری دو طرف در این کشور نیز در حال فراهم شدن است.

اظهارات شب گذشته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، نقطه اوج مباحثی بود که این روزها درباره احتمال همکاری روسیه و آمریکا در سوریه شکل گرفته است. پیتر کوک در جریان کنفرانس مطبوعاتی خود با اشاره به گفت و گوی تلفنی وزرای دفاع دو طرف درباره سوریه، اظهار داشت: «در پی آن هستیم که فرصتی برای پیوستن روسیه به ائتلاف بین المللی ضد داعش ایجاد کنیم». البته وی تأکید کرد تنها در صورت همگام بودن مبارزه با داعش با تلاش برای حل دیپلماتیک و سیاسی بحران سوریه، از اقدامات روسیه در این کشور استقبال می‌شود.

با این حال، همین اظهارات نیز با موضع گیری های دو سه هفته پیش مقامات آمریکایی که صرفاً و به طور مکرر درباره افزایش حضور نظامی روسیه در سوریه ابراز نگرانی می کردند، در تضاد است. در همین راستا، «دیلی بیست» در گزارشی با اشاره به آمادگی روسیه برای مداخله نظامی در سوریه در حمایت از دولت فعلی این کشور نوشت: «جت‌های روسیه اینک در سوریه به زمین نشسته و  پهپادهای آن‌ها نیز در حال پرواز هستند. اینک نیروهای رزمی روسیه در آستانه نبرد و حفظ حکومت فعلی سوریه از دست داعش می‌باشند».

سه مقام آمریکایی در گفت‌وگو با دیلی بیست گفته اند عملیات نظامی روسیه به نفع «بشار اسد»، رییس جمهور سوریه احتمالاً به زودی آغاز می‌شود و پهپادهای روسی کار شناسایی هدف‌های احتمالی را برای حملات هوایی آغاز کرده‌اند. بر این اساس، تغییر سخنان سابق مقام‌های آمریکایی مبنی بر این که نسبت به مداخله نظامی مسکو در سوریه مطمئن نبودند، حال به نشانه پذیرش نفوذ رو به رشد روسیه می‌باشد. مقام‌های آمریکایی  اینک نشانه‌هایی از نقشه‌های مسکو را برای هدف قرار دادن عناصر میانه روی سوری که حکومت بشار اسد را تهدید می‌کنند، شاهد هستند.

با این وجود، به عقیده دیلی بیست، مقام‌های آمریکایی در حالی که آشکارا از حضور روسیه در تحولات سوریه نگران هستند، اما از باز بودن مسیرهای گفت‌و‌گو با مسکو در این زمینه صحبت کرده اند. بسیاری نیز در خفا از مداخله روسیه خشنود هستند زیرا آن‌ را عاملی برای کاسته شدن بار نبرد با داعش بر دوش آمریکا دانسته اند؛ حتی اگر این امر موجب کاهش نفوذ این کشور برای نحوه خاتمه  نبرد شود.

به این ترتیب، می توان گفت که مجموعه تحولات مرتبط با سوریه، یعنی پابرجا بودن دولت بشار اسد با وجود همه تلاش بازیگران داخلی و خارجی از یک طرف، ناکامی نیروهای ائتلاف بین المللی در مبارزه موثر با داعش از سوی دیگر و عزم روسیه برای ورود فعال به عرصه درگیری ها در سوریه، شرایطی را فراهم آورده که آمریکا را ناچار از پذیرش نقش آفرینی مسکو در سوریه کرده و حتی این کشور را به سوی همکاری با روس ها سوق داده است. شاید همین عوامل بود که سبب شد جان کری، وزیر خارجه آمریکا چند روز پیش برای نخستین بار اشاره کند که با وجود اصرار آمریکا برای کناره گیری اسد به عنوان بخشی از راه حل سیاسی برای سوریه، باید درباره زمان کنار رفتن وی مذاکره کرد و به عبارت دیگر، فرایند صلح مشروط به کناره گیری اسد نیست.

در مجموع، می توان گفت هرچند تقویت چمشگیر حضور نظامی روسیه در سوریه در هفته‌های اخیر، دولت اوباما را که راهبردش در سوریه مجدداً مورد انتقاد قرار گرفته،‌ در موقعیت دشواری قرار داده است، اما در میان عدم اطمینان درباره طرح‌های روسیه در سوریه، این احتمال نیز وجود دارد که مداخله فزاینده مسکو بتواند فضای لازم را برای یک تلاش بین‌المللی با هدف پیدا کردن یک راه‌حل سیاسی برای این جنگ داخلی چهار ساله ایجاد نماید. تماس تلفنی روز جمعه کارتر با شویگو، اولین گفت‌و‌گوی وی با وزیر دفاع روسیه از زمان تصدی‌اش بر این سمت در ماه مارس بود و به یک دوره طولانی قطع ارتباط بین ارتش دو کشور در نتیجه جنگ در اوکراین خاتمه داد.

به هر حال، در صورتی که ایده همکاری واشنگتن و مسکو در سوریه از حد گمانه زنی خارج شده و به واقعیت تبدیل شود، این نخستین بار خواهد بود که دو طرف در یک عملیات بین المللی در کنار یکدیگر یا دستکم در هماهنگی با یکدیگر عمل خواهند کرد. به عقیده برخی تحلیلگران، این امر می تواند زمینه ای را برای حضور جدی تر ایران نیز که همواره عزم خود را برای مبارزه با داعش اعلام کرده، فراهم نماید. تحقق چنین سناریویی می تواند یکی از غیرمنتظره ترین همکاری های نظامی و امنیتی بین المللی این سال ها را شکل دهد.