یک‌استاد دانشگاه: توافق‌هسته‌ای وین شبیه معاهده ورسای است

یک استاد دانشگاه با تشبیه توافق وین به معاهده ورسای 1919 گفت: این معاهده امیدهای کاذب ایجاد کرده در حالی که خطوط قرمز ایران مثل خطوط قرمز آلمان در ورسای نادیده گرفته شده است.

به گزارش ایسنا، ابراهیم متقی صبح یک‌شنبه در نشستی با عنوان بررسی ابعاد سیاسی و امنیتی برجام و قطعنامه 2231 در مرکز مطالعات آمریکا گفت: اصلی‌ترین ویژگی یک توافق خوب تداوم و اثربخشی آن است یعنی ایران و آمریکا نسبت به مطلوبیت‌های این توافق در فضای مصالحه قرار گرفته باشند.

او ادامه داد: اگر کشوری خطوط قرمزش در روند توافق نادیده گرفته شود شاید امری طبیعی باشد مشروط به این که خطوط قرمز طرف مقابل هم نادیده گرفته شود.

متقی ادامه داد: شکل‌بندی توافق وین مثل معاهده ورسای در 1919 است. در آن معاهده ریشه‌های منازعه‌ای جدید وجود داشت. قرارداد ورسای هم یک آغاز جدید بود. مذاکرات برای مدت طولانی انجام شد و به واسطه نتیجه این مذاکرات نقشه جهان تغییر یافت. درپی نتیجه این معاهده عمر سه امپراطوری عثمانی، آلمان و اتریش پایان یافت.

این استاد دانشگاه با بیان این که خطوط قرمز ایران در مذاکرات حفظ فردو، راکتور آب سنگین،‌ سانتریفیوژه‌ها،‌ تحقیق و توسعه، لغو تحریم‌ها، بازرسی‌ها و مسأله ممانعت از بازجویی و مصاحبه با متخصصان هسته‌ای ایران بوده است، گفت: تمامی این خطوط قرمز در مذاکرات به تدریج نادیده گرفته شدند.

وی با بیان این که فردو خط قرمز اول ایران بود که قابلیت بازدارندگی راهبردی را برای ایران ایجاد می‌کرد، افزود: در رابطه با تحریم‌ها باید بگویم نه تنها ساختار این تحریم‌ها شکسته نشده است بلکه این ساختار کاملا حفظ شده و هیچ کجای توافق نیامده است که تحریم‌ها برداشته می‌شود. این در حالی است که تعلیق تحریم‌ها به گزارش آژانس بستگی دارد و گزارش‌های آژانس هم ارتباط مستقیم با مسأله بازرسی‌ها و آن چه از آن به پی.ام.دی یاد می‌شود بستگی دارد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اگرچه مذاکره کنندگان نامبرده شدن از پی.ام.دی به پی.پی.آی را موفقیت برجام می‌دانند اما هدف از این موضوع نیز بررسی 64 پاراگرافی است که در گزارش نوامبر 2014 توسط آمانو ارائه شده است.

متقی در رابطه با بازرسی‌ها گفت: بازرسی‌ها در بخش‌هایی از متن توافق فراتر از پروتکل الحاقی است و این مسأله در آینده نگرانی‌ها و مشکلاتی را ایجاد می‌کند چرا که ممکن است در تقابل فضای دیپلماتیک و حساسیت‌های نظامی و امنیتی قرار گیرد.

وی با اشاره به موضوع بازجویی و مصاحبه با متخصصان کشور خاطرنشان کرد: این که به چه صورتی این کار انجام گیرد مهم نیست. در فضای بازجویی این بازرس است که محل و چگونگی بازرسی را تعیین می‌کند و او است که باید اغنا شود. ما تاکنون دو مرحله بازجویی در دوره احمدی‌نژاد از متخصصان‌مان داشته‌ایم که بحث مدالیته مطرح بود. در آن بحث دو موضوع باقی ماند که همان‌ها بعدها به اتهامی جدید علیه ایران تبدیل شدند.

این استاد دانشگاه با اعتقاد از ضمیمه شدن برجام به قطعنامه 2231 تصریح کرد: این مسأله مشکلات راهبردی جدیدی را ایجاد می‌کند. گاهی آغاز یک دوران جدید ریشه‌های تضاد بنیادین در خود دارد و آن‌ها باز تولید و زمینه گسترش منازعه را به وجود می‌آورد. اگر این آغاز با انتظارات ذهنی و عملی هماهنگی نداشته باشد شاید به یک سراب تبدیل شود.

متقی در ادامه سخنانش با بیان این که در رابطه با چرایی و چگونه هسته‌ای شدن ایران دو دیدگاه وجود دارد که یکی معتقد است ایران نیازی به هسته‌ای شدن ندارد و دیگری آن را ضروری می‌داند به کتاب پاسخ به تاریخ اشاره کرد و گفت: در این کتاب آمده است آمریکا می‌خواست مزیت نسبی برای اسراییل ایجاد کند و از سویی ضرورت راهبردی ایران ایجاب می کرد تا به نوعی موازنه منطقه‌یی دست پیدا کند. بنابراین اهمیت مسأله هسته‌ای امری نیست که متعلق به بعد از انقلاب باشد بلکه در گذشته نیز وجود داشته است.

وی با بیان این که برخی‌ها مطرح می‌کنند با توافق وین ایران از یک وضعیت امنیتی خارج شده است تصریح کرد: معتقدم به هیچ وجه ایران از چنین وضعیتی خارج نشده است. این که گفته می‌شود از فصل هفت منشور خارج شدیم درست نیست چرا که در موارد متعددی به ماده 41 در قطعنامه 2231 اشاره می‌شود که این ماده در قالب فصل هفت مبتنی بر محدودیت‌ها و تهدیدات علیه کشور مورد نظر است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: گفته می‌شود که قطعنامه بر اساس ماده 25 منشور پذیرفته شده است. طبق این ماده قطعنامه‌های شورای امنیت باید از سوی تمامی کشورها مورد پذیرش قرار گیرد و سپس لازم الاجرا خواهد بود و بیانیه وزارت خارجه در ارتباط با قطعنامه 2231 به این معنی است که این قطعنامه را ایران قبول دارد و آن چه مصوب کرده است را لازم الاجرا می‌داند.

متقی یکی دیگر از نقاط ضعف قطعنامه 2231 را برگشت‌پذیری دانست و افزود:‌ در بخش‌هایی که فعالیت‌های موشکی ایران با محدودیت مواجه شده است، متاسفانه مشکلات زیادی در آینده ما را متاثر خواهد کرد. معتقدم این بندها قطعنامه با فعالیت موشک‌های سجیل و شهاب 3 هماهنگی ندارد و یا در رابطه با تامین تجهیزات و انتقال تجهیزات نظامی و کالاها شرایط به گونه‌ای است که اگر محموله‌ای قرار باشد به منطقه x یا y منتقل شود و چنان چه شناسایی شود در آن صورت ایران توافق را نقض کرده و بنابراین تحریم‌ها می‌تواند باز گردد.

وی تاکید کرد: هرگونه چالش در آینده می‌تواند نتایج مخاطره‌آمیزی برای ایران به وجود آورد.

متقی در ادامه این نشست در پاسخ به سوال دانشجویی که از وی پرسید به نظر می‌آید شما هم معتقدید موازنه منطقه‌یی برای ایران به جز داشتن سلاح هسته‌ای مثل تفکری که محمدرضا شاه داشته است، محقق نمی‌شود پس بنابراین باید بپذیریم که ایران به دنبال بمب هسته‌ای است؟ گفت: ایران زمان شاه و ایران اکنون به دنبال توانایی و تکمیل ظرفیت‌های خود بوده و هست و این همان چیزی است که از آن در دنیا به عنوان full capability (توانمندی کامل) یاد می‌کنند. این مساله در ارتباط با غنی‌سازی و چرخه سوخت نیز وجود دارد و ضرورتی ندارد که حتما کشوری به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند اگر بخواهد این فعالیت‌ها را داشته باشد.

او ادامه داد: معتقدم توافق هسته‌ای مشکلاتی را برای کشور ایجاد می‌کند که می‌تواند قابلیت‌های ما را در وضعیت فرسایشی قرار دهد و بازیگری که مقابل ایران قرار می‌گیرد می‌تواند در این شرایط انتظارات فزاینده‌ای را به طرف مقابل تحمیل کند و از آن‌جایی که ممکن است ساختار در ایران مقاومت کند ممکن است در برخی زمینه‌ها اختلاف و درگیری به وجود آید.

این استاد دانشگاه در پاسخ به سوال دیگر این دانشجو مبنی بر این که چرا این بحث‌ها و گفت‌وشنودها وقتی که شش قطعنامه تحریمی علیه ایران صادر شد در میان دانشگاهیان نبود؟ گفت: نه در دوره قبل و نه هم اکنون به دانشگاهیان بها داده نشده است و هیچ گاه از متخصصان حقوق بین‌الملل، سازمان‌های بین‌المللی و روابط بین‌الملل مربوط به موضوعات و فرایند مذاکرات استفاده نشده است. متاسفانه در ایران هر کسی فکر می‌کند بیش‌تر از بقیه می‌داند و می‌فهمد.

متقی گفت:‌ بنده از منتقدان مذاکرات هسته‌ای در دوره آقای جلیلی بوده‌ام و بحثم این بود که در آن مقطع جز دیپلماسی اعلامی چیزی وجود نداشت و دو طرف چیزی شبیه به دیپلماسی "کرها" را دنبال می‌کردند. معتقد بودم آن مجموعه (تیم هسته‌ای قبلی) قابلیت وارد شدن به فضای مذاکره را نداشتند. اما مشکل مذاکرات فعلی این است که مذاکره‌ای که کردیم همه را وارد یک معامله، چانه‌زنی و داد و ستد کرد.