ايران و خاورميانه پس از توافق هسته ای

حزب جمهوری‌خواه آمریکا و اسرائیل که از توافق‌نامه هسته‌ای ایران ناخشنودند همه وزن مخالفت خود را در دو جبهه متمرکز کرده‌اند. به ادعاي آنها، این توافق‌نامه نمی‌‌تواند تهدید را به‌طور كامل از بین ببرد. آنها همچنین مدعي هستند که لغو تحریم‌ها می‌تواند به طرز بالقوه‌ای باعث بي‌ثباتي خاورمیانه شود. در حالی که بسیاری از دانشمندان، دیپلمات‌های سابق و آژانس‌های اطلاعاتی در ایالات متحده و اسرائیل در ملأعام در مورد جوانب فنی توافق‌نامه سخن گفته‌اند، تعداد اندکی از آنها با ادعاهای اثبات‌نشده‌ای که مبتنی بر این موردند که ایرانِ در حال ایجاد چالش‌هاي تازه در منطقه خاورمیانه است، برخورد کرده‌ا‌ند.

مخالفان توافق‌نامه هسته‌ای با ایران سروصدا به راه‌انداخته‌اند که ایران پشتیبان اصلی تروریسم در جهان است و اینکه سرازیرشدن میلیاردها دلار به خزانه‌اش به نحوی از انحا، ایرانی‌ها را تشویق به توسعه نفوذشان در كشورهاي عرب منطقه می‌کند. وقایع و اعمال تهران و واکنش‌ها در منطقه از زمان امضای توافق‌نامه در وین در ماه جولای گذشته به جهتی مخالف این اشاره دارد. نگاهی به منازعات در سوریه، یمن و فلسطین همه به این حقیقت اشاره دارند که توافق‌نامه، نقش مثبتی ایفا کرده و نه منفی. در منازعه سوریه - جایی که در آن ایرانی‌ها و روس‌ها از زمان شروع ناآرامي‌ها از بشار اسد حمایت کرده‌‌اند- ایران در ایجاد آتش‌بس ٤٨ساعته در سه شهر مهم سوریه در ١٢ آگوست، یک روز قبل از دیدار محمدجواد ظریف از پایتخت سوریه موفق بوده است. در حقیقت، آتش‌بس به‌عنوان بخشی از تلاش برای کمک به حل مسئله جنگ داخلی در سوریه برای مدت دو روز دیگر هم تمدید شد. در یمن، نیروهای وفادار به رئیس‌جمهوري مستعفی، «عبد ربه منصورالهادی» دستاوردهای تکان‌دهنده‌ای که بیشتر آنها در جنوب کشور بوده است، داشته‌اند. برعکس نظر مخالفان توافق‌نامه هسته‌ای که مدعی‌اند توافق‌نامه منطقه را به آتش می‌‌کشد، رویدادها حاکی از آن هستند که ایران پس از توافق نقش میانه‌روانه‌تر از قبل از توافق ایفا کرده است. شواهد نشان می‌دهد که تهران به نیروهای مخالف الهادی کمک نکرده است و برعکس ایرانی‌ها از مذاکرات صلح به رهبری سازمان ملل در ژنو حمایت کرده‌اند و به آنها به‌عنوان کسانی که در این بحران نقش دارند، نگاه نمی‌شود. در جبهه فلسطینی یکی از رهبران ارشد سازمان آزادیبخش فلسطین( PLO )که از ایران دیدن می‌کند، گفته بناست محمود عباس،رئیس‌جمهور فلسطین، در دو ماه آینده از ایران دیدن کند. این دیدار به دنبال جدایی بین تهران و حماس که تبلیغات زیادی در مورد آن شده و حرکتی از سوی حماس برای نزدیک‌ترشدن به عربستان سعودی، رخ خواهد داد.

این وقایع در پیامد توافق‌نامه هسته‌ای نشانه‌ این امر است که ایران یک نیروی میانه‌رو و نه افراط‌گرا در منطقه‌ خاورمیانه است. ایرانی مطمئن‌تر که احساس نمی‌کند موجودیتش مورد تهدید ایالات متحده است دیگر نباید به‌عنوان کشوری مشکل‌ساز در منطقه به حساب آید.

در حالی که همه آنچه بدان اشاره شد، نمی‌تواند اثبات نهایی این مسئله باشد که ایران موضعش را از زمان امضای توافق هسته‌ای بدین‌سو میانه‌روانه کرده، اما آنچه بدان اشاره شد بیانگر این مسئله است که اثبات این امر که ایران چنان‌که مخالفان توافق ادعا می‌کنند رادیکال‌تر خواهد شد، مطمئنا سخت خواهد بود.

جنگ‌های داخلی اغلب نتیجه دخالت‌های مستقیم یا غیرمستقیم منطقه‌‌ای و بین‌المللی است؛ بنابراین تا زمانی که جامعه جهانی متحد نشده این جدایی در صفوف جامعه جهانی در جاهایی از سوریه، ‌یمن و لیبی در میدان جنگ انعکاس می‌یابد. هنگامی که همین رزمندگان می‌بینند پشتیبانان آنها و پشتیبانان دشمنانشان کانال‌های گفت‌وگو برقرار می‌کنند به سرعت متوجه می‌‌شوند که آنها نمی‌توانند برای ابد وابسته به رؤسای خود باقی بمانند. توافق‌نامه هسته‌ای یک نقطه عطف خطیر در تلاش‌های جهانی برای صلح است. این توافق نشان می‌دهد که جامعه بین‌المللی اصالتا مخالف گسترش سلاح‌های هسته‌ای است و اینکه هنوز دیپلماسی می‌تواند جایی در حل منازعات جهانی داشته باشد. هنگامی که دیپلماسی و هنر حل منازعات شکست می‌خورد جنگ غیرقابل اجتناب می‌شود. آنهایی که با توافق‌نامه هسته‌ای با ایران مخالفت می‌کنند تنها نیاز به این دارند که نگاهی به نتایج بلافاصله این توافق در منطقه بیندازند تا متوجه شوند که این توافق در خدمت فرونشاندن تنش‌ها و نمونه‌ای موفق در فعالیت‌های دیپلماسی است. برخلاف مخالفان توافق‌نامه هسته‌ای که ادعا می‌کنند توافق‌نامه، منطقه را به آتش می‌کشد سیر وقایع همه را مطمئن می‌‌کند که ایران بعد از توافق نقش میانه‌روانه‌تری نسبت به قبل از توافق بازی می‌‌کند. هیچ ضمانت آهنینی وجود ندارد که این توافق که در نتیجه آن تحریم‌ها لغو خواهند شد،  ناگهان ايران را تغيير بدهد. اما برخلاف ادعاي جنگ‌طلبان، از توافق جولای در وین تا امروز نیروهای دیپلماسی و راه‌حل‌های سیاسی {در خاورميانه} قوی‌تر از حامیان خشونت شده اند.